Krótka antologia antycznych sportów chińskich

1 rok temu

Zamożni mieszkańcy starożytnych Chin lubili spędzać czas wolny biorąc udział w ucztach i biesiadach, recytując poezję, podziwiając sztukę oraz…uprawiając różnorodne dyscypliny sportowe. Chociaż Chiny (podobnie jak i cały Wschód) kojarzone są ze sztukami walki, chińska tradycja oferuje przykłady innych, różnorodnych dyscyplin, które uprawiano dla rozrywki, dla poprawienia sprawności ciała, a także w celach zarobkowych.

**Gra w piłkę nożną (cuju 蹴鞠)**

Współcześni Chińczycy mają na swoim koncie wiele sukcesów, ale nigdy nie zapisali się w zbiorowej świadomości jako wybitni gracze w piłkę nożną. A to właśnie z Państwa Środka wywodzi się jedna z najwcześniej udokumentowanych odmian futbolu, cuju. Pierwsze zapiski dotyczące cuju pochodzą z okresu dynastii Han – wówczas gra w piłkę była formą ćwiczeń wojskowych. Popularność dyscyplina ta osiągnęła szczyt w czasach dynastii Tang i Song. Sam wyraz „cuju” składa się z dwóch znaków: 蹴 „cu”, czyli kopać oraz 鞠 „ju”, czyli piłka. Pierwotnie piłka do gry powstawała dzięki zszyciu kilku odpowiednio spreparowanych i skrojonych kawałków zwierzęcej skóry, połączonych ze sobą w ten sposób, aby utworzyły skórzana kulę. Kulę pierwotnie wypychano puchem gęsim, a w efekcie ewolucji zasad i sprzętu umieszczano wewnątrz piłki zwierzęcy pęcherz napełniony powietrzem. W zależności od okresu, miejsca, przyjętej formuły zawodnicy grali do dwóch bramek, czyli siatek rozciągniętych pomiędzy dwoma bambusowymi drągami, lub do jednej bramki umiejscowionej centralnie, w środku pola do gry. Liczba graczy poszczególnych drużyn mogła być różna, ogólny poziom umiejętności drużyn przeciwnych musiał był porównywalny. Zawodnicy rywalizowali pomiędzy sobą również w technice, na przykład żonglując piłkę jedna, lub obiema nogami.

Z czasem cuju przyciągnęło uwagę cesarza i możnych, a gra nabrała bardziej rozrywkowego charakteru. W pałacu cesarskim często odbywały się oficjalne turnieje cuju, ku uciesze władcy i jego dworcu. W trakcie panowania dynastii Song, rozwój społeczny i gospodarczy sprawił, iż gra przeniosła się na klasy niższe. W tamtym czasie popularni byli zawodowi gracze cuju, a sport zaczął nabierać komercyjnego charakteru. Profesjonalni gracze dzielili się na dwie grupy: jedna grała na dworze królewskim podczas ważnych uroczystości, druga składała się z ludzi z gminu, którzy zarabiali na życie jako gracze cuju.

Dominującym stylem gry w cuju za czasów dynastii Song była baida, odmiana o bardzo specyficznych zasadach. O zwycięstwie nie decydowała tu liczba zdobytych bramek, ale ilość błędów popełnionych przez zawodników. Boisko wyznaczano poprzez zawieszenie sznurów, a zawodnicy grający na tak wyznaczonym polu na zmianę podawali sobie piłkę. o ile piłka została wyrzucona zbyt daleko (lub przeciwnie, zbyt blisko) odejmowano punkty od ogólnego wyniku.

W cuju grały również kobiety, a najwięcej kobiecych drużyn powstało w okresie dynastii Tang. Kobiety często okazywały się być wyjątkowo utalentowanymi graczami. Starożytne zapiski wspominają o 17-letniej dziewczynie, która w rozgrywce cuju była w stanie samodzielnie pokonać drużynę zawodowych żołnierzy.

**Chiński golf (chuiwan 捶丸)**

Chociaż chińska odmiana gry w golfa jest pod wieloma względami zaskakująco podobna do wersji współczesnej, nigdy nie udowodniono powiązania pomiędzy tymi dwoma dyscyplinami. Chuiwan stał się szczególnie popularny wśród chińskiej klasy wyższej podczas panowania dynastii Song, m.in. cesarz Huizong miał być zagorzałym entuzjastą tej gry. Z czasem chiński golf rozpowszechnił się na wszystkie warstwy społeczne. Popularność tej dyscypliny utrzymała się aż do nastania dynastii Qing, kiedy to gra w golfa zaczęła być postrzegana jako rozrywka wyłącznie dla kobiet i dzieci.

Gra odbywała się na otwartym terenie. W ziemi wykopywano dziesięć małych dołków, które następnie oznaczano odpowiednimi flagami. Każda flaga określała inny poziom trudności. Punkty zdobywano poprzez wbicie do dołka drewnianej kulki uderzanej kijem. Podczas gry obowiązywała odpowiednia etykieta, a oszukiwanie było surowo karane.

**Sporty zimowe (bingxi 冰嬉**)

Łyżwiarstwo było szczególnie popularne wśród ludności mandżurskiej i stanowiło formę treningu wojskowego. Po wkroczeniu Mandżurów do Pekinu i ustanowieniu dynastii Qing łyżwiarstwo zostało oficjalnie ogłoszone sportem narodowym. Każdego roku po przesileniu zimowym (pod koniec grudnia) odbywały się wielkie lodowe festiwale. Wybierano wówczas kilkuset łyżwiarzy, którzy występowali na zamarzniętym jeziorze ku euforii cesarskiego dworu. Występy bingxi stanowiły idealną okazję do tego, aby wkupić się w łaski cesarza i jego najbliższego otoczenia – zawodnicy często rywalizowali między sobą o uwagę władcy. Szczególnie cesarz Qianlong przywiązywał dużą wagę do łyżwiarstwa.

Łyżwiarze nosili nakolanniki, a swoje buty zabezpieczali skórą. Łyżwy były wyposażone w pojedyncze żelazne ostrza dla szybkości lub podwójne ostrza dla bezpieczeństwa. Uczestnicy dzierżyli w dłoniach tradycyjną chińską broń, taką jak pałasze i pałki.

Bingxi podczas panowania dynastii Qing obejmowało przede wszystkim łyżwiarstwo szybkie i figurowe. Do tego dochodziły inne formy zimowych sportów, takie jak „piłka nożna na lodzie”, czy akrobatyka.

**Polo (dakyu 击鞠)**

Szlachta z dynastii Tang uwielbiała grać w chińską wersję polo – dakyu. W grze uczestniczyły dwie drużyny jeźdźców konnych, którzy wyposażeni w długie kije z „łopatką” na końcu (jak kije do golfa, czy kije do hokeja) starali się wbić drewniana kulę do bramki, lub dołka drużyny przeciwnej. Ze wszystkich 19 cesarzy okresu dynastii Tang aż 11 było zagorzałymi fanami dakyu, a dwóch miało choćby zginąć w trakcie meczu. Podobno kiedy cesarz Xizong miał problem z wyborem kandydata na stanowisko urzędnika wojskowego, o wszystkim decydował mecz dakyu.