NIEOBECNI 2023-2024

Tegoroczna lista NIEOBECNYCH, czyli tych, którzy odeszli od nas po 1 listopada 2023 do 31 października 2024 roku, powstawała, tak jak w latach poprzednich, dzień po dniu przez cały rok. Łącznie 405 osób, czyli więcej niż dni w roku. NIEOBECNI z naszej listy to osoby publiczne, które na różnych etapach życia działały i były znane. Przypominamy ich sylwetki i wizerunki, zachęcając do refleksji i zadumy nad nieuchronnością przemijania i kruchością ludzkiego życia.

Wieczne odpoczywanie racz im dać Panie, światłość wiekuista niechaj im świeci na wieki wieków. Amen.

Marek Jarociński (1950–2023) – polityk, menedżer i przedsiębiorca, działacz NSZZ „Solidarność”, w latach 1989–1991 wicewojewoda bydgoski. Absolwent ekonomiki przemysłu na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. W latach 1973–1982 pracował w oddziałach NBP w Bydgoszczy i Szubinie, stopniowo awansując aż do stanowiska dyrektora, potem główny księgowy i kierownik działu w Rejonie Eksploatacji Kruszywa w Szubinie oraz Bydgoskim Przedsiębiorstwie Budowy Pieców Przemysłowych. Od 1986 do 1989 roku prowadził działalność w zakresie doradztwa ekonomicznego i zasiadał w zarządach spółek. Od 1980 roku członek NSZZ „Solidarność”, zajmował stanowiska: przewodniczącego Krajowej Konferencji ds. Żywności, kierownika Ośrodka Prac Społeczno-Zawodowych Międzyzakładowej Komisji Związkowej oraz lektora Sieci Organizacji Zakładowych NSZZ „S”. W styczniu 1982 roku zwolniony z pracy, a od 8 września do 30 grudnia 1982 roku internowany. Po zwolnieniu kolporter prasy i twórca podziemnej biblioteki oraz autor tekstów ukazujących się m.in. w „Kontakcie” i „Bydgoskim Podziemnym Serwisie Informacyjnym”. Od czerwca do grudnia 1989 roku szef bydgoskiego oddziału Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”. Działał w ROAD, a następnie Unii Demokratycznej, w której kierował bydgoskim oddziałem. Od 1991 roku zajmował kierownicze stanowiska w Banku Pocztowym, Banku Komunalnym w Bydgoszczy, Banku Rozwoju Energetyki i Ochrony Środowiska „Megabank” oraz Krajowym Domu Maklerskim Passa. Odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności. Zmarł 3 XI 2023.

* * *

Kpt. Bronisław Pakuła ps. „Zawisza” i „Lis” (1926–2023) – żołnierz Armii Krajowej, jako 13-latek ukrywał rannych żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza, którzy odnieśli obrażenia w bitwie z Sowietami, w wieku 18 lat służył w kompanii dywersyjnej wysadzając tory kolejowe i uczestnicząc w zasadzkach na niemieckie transporty. W 1946 roku aresztowany za działalność niepodległościową i osadzony na pięć lat w więzieniu. Jeden z założycieli społecznego komitetu budowy Pomnika Polskiego Państwa Podziemnego w Szczecinie. Za wybitne zasługi dla niepodległości uhonorowany: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Partyzanckim, Medalem Zwycięstwa i Wolności, Złotą Odznaką Honorową Gryfa Zachodniopomorskiego, Medalem Pro Memoria, Kombatanckim Krzyżem Pamiątkowym „Zwycięzcom”. Zmarł 3 XI 2023.

* * *

Marek Mikulski (1952–2023) – koszykarz, czterokrotny mistrz Polski i trzykrotny zdobywca krajowego pucharu w koszykówce, w latach 1988-2002 dyrektor GKS Wybrzeże Gdańsk, a następnie wicedyrektor COS Cetniewo we Władysławowie. Zmarł 5 XI 2023.

* * *

Hanna Zientara-Mokrowiecka (1959–2023) – aktorka, absolwentka Szkoły Aktorskiej Haliny i Jana Machulskich w Warszawie oraz Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej we Wrocławiu na Wydziale Lalkarskim. W 1986 roku dostała się do Teatru Ziemi Pomorskiej w Grudziądzu, występowała tam przez jeden sezon, następnie związała się z Teatrem Dramatycznym im. Jerzego Szaniawskiego w Płocku, z którym współpracowała przez kolejne 32 lata. W 2021 roku obchodziła w nim jubileusz 35-lecia pracy scenicznej. Laureatka Srebrnej Maski, w tym roku wyróżniona Brązowym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis. Zmarła 5 XI 2023.

* * *

Jerzy Bogdanowicz (1932–2023) – legenda polskiej muzyki, jeden z najważniejszych organizatorów działających przy Polskim Stowarzyszeniu Jazzowym, menedżer Ewy Demarczyk i Czesława Niemena, bliski współpracownik Budki Suflera. Karierę rozpoczynał jako aktor teatralny, śpiewak i chórzysta. Studiował w Koszalinie, w Warszawie zdał eksternistyczny egzamin aktorski. Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pracował w Teatrze Bałtyckim w Koszalinie i Słupsku, od 1962 roku w Teatrze Dramatycznym w Białymstoku, a w latach 1963–1966 w Teatrze Polskim w Bydgoszczy. W 1966 roku rozpoczął karierę organizatora życia muzycznego. Od 1 lipca 1967 roku współpracował z Polską Federacją Jazzową. Był menedżerem Czesława Niemena, Ewy Demarczyk oraz Ireny Jarockiej, w okresie rozkwitu jej kariery. W 1993 roku był na pokładzie samolotu lecącego z Frankfurtu nad Menem do Warszawy. Na Okęciu doszło do katastrofy, w której dwie osoby zginęły, a ponad 50 osób zostało ciężko rannych. Jerzy Bogdanowicz, doznał urazu kręgosłupa, po długim pobycie w szpitalu wycofał się z czynnego życia zawodowego, przeszedł na emeryturę. Mieszkał samotnie w Warszawie przy ul. Hożej. Zmarł 5 XI 2023.

* * *

Krzysztof Jaślar (1947–2023) – współzałożyciel kabaretu Tey, autor tekstów kabaretowych, dziennikarz i reżyser teatralny. Z kabaretem Tey związany od początku jego działalności, w 1973 roku kabaret otrzymał prestiżową Złotą Szpilkę. W 1974 roku twórczość Jaślara została objęta cenzurą, odszedł więc z kabaretu i pracował w redakcji rozrywki poznańskiego ośrodka telewizyjnego, ukończył podyplomowe studia dziennikarskie, a od 1977 roku wraz z Zenonem Laskowikiem zaczął tworzyć programy dla telewizji. W kolejnych latach pracował także jako reżyser między innymi programów kabaretowych. Na początku lat dziewięćdziesiątych wydał książkę Kabaret Tey 1971–1989 Teksty, wspomnienia, pomówienia. W ostatnim czasie wspólnie z Laskowikiem występował na scenie z programem „Kabaret Tey – 50 lat, wspomnienia i pomówienia”, przygotowanym z okazji 50-lecia pierwszego programu kabaretu Tey. Zmarł 7 XI 2023.

* * *

Prof. Jerzy Marchwiński (1935–2023) – pianista, kameralista i pedagog. Ukończył studia na Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie u prof. Marii Wiłkomirskiej (klasa fortepianu) i u prof. Kiejstuta Bacewicza (kameralistyka). Swoją sztukę doskonalił w Salzburgu i Taorminie (u Carlo Zecchi’ego). Do niedawna prowadził intensywną działalność koncertową, głównie w zakresie kameralistyki fortepianowej. Jego partnerami byli m.in. Konstanty Andrzej Kulka, Rita Streich, Teresa Żylis-Gara, Régine Crespin, Andrzej Hiolski, Stefan Kamasa, Maureen Forrester i żona, Ewa Podleś. Założyciel i przez wiele lat kierownik Katedry Kameralistyki Fortepianowej Uniwersytetu Muzycznego w Warszawie. Wykładał w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Zasiadał w jury licznych krajowych i międzynarodowych konkursów muzycznych. Autor trzech książek: O partnerstwie w muzyce, Partnerstwo w muzyce i Kameralistyka fortepianowa oraz licznych artykułów i esejów w „Ruchu Muzycznym”. Nagrał ponad 25 płyt. Pełnił funkcję wiceprezesa Zarządu Głównego Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków. Z jego inicjatywy powołane zostało w 1991 roku w Paryżu Stowarzyszenie Polskich Artystów Muzyków we Francji (Association des Artistes Musiciens Polonais en France).Laureat Nagrody I Stopnia Polskiego Radia oraz Nagrody I Stopnia Ministra Kultury i Sztuki za całokształt działalności artystycznej. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 8 XI 2023.

* * *

Józef Wybieralski (1946–2023) – jeden z najlepszych w historii polskich hokeistów na trawie, wielokrotny reprezentant Polski, uczestnik igrzysk olimpijskich w Monachium, gdzie Polacy zajęli 11. miejsce. Przez całą swoją karierę występował w Warcie Poznań. Rozegrał 138 meczów w biało-czerwonych barwach i zdobył 29 bramek. Reprezentował Polskę na najważniejszych imprezach międzynarodowych –dwukrotnie w mistrzostwach świata (w 1975 i 1978 roku) oraz trzykrotnie w mistrzostwach Europy (w 1979, 1974 i 1978 roku). Z Wartą wywalczył dziewięć tytułów mistrza Polski na boiskach otwartych i tyle samo w rozgrywkach halowych. Po zakończeniu kariery zawodniczej był sędzią oraz trenerem. Zmarł 8 XI 2023.

* * *

Jacek Krywult (1941–2023) – polityk, samorządowiec, w latach 1981–1982 i 2002–2018 prezydent Bielska-Białej. Absolwent Wydziału Elektrycznego Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Przez 35 lat pracował w Fabryce Aparatów Elektrycznych „Apena”, będąc w niej m.in. dyrektorem i prezesem zarządu. Radny Miejskiej Rady Narodowej, której przewodniczącym został w grudniu 1980 roku. Od stycznia 1981 roku prezydent miasta, odwołany z tej funkcji w stanie wojennym. Ponownie wybrany na to stanowisko w wyborach samorządowych w 2002 roku, kiedy to kandydował z własnego komitetu wyborczego, sprawując ten urząd przez jeszcze trzy kolejne kadencje. Zasiadał we władzach Krajowej Izby Gospodarczej i Regionalnej Izby Handlu i Przemysłu. Został wiceprezydentem Fundacji na rzecz Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 9 XI 2023.

* * *

Andrzej Perepeczko (1930–2023) – marynarz, pisarz i publicysta, oficer floty handlowej, wieloletni wykładowca Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni. W Gdańsku ukończył Liceum Budowy Okrętów „Conradinum”, a następnie Wydział Mechaniczny Państwowej Szkoły Morskiej w Gdyni i Politechniki Gdańskiej. W latach 1950–1953 przeszedł przez wszystkie szczeble okrętowej służby mechanicznej, od palacza do mechanika wachtowego. W 1953 roku w ramach służby wojskowej został wcielony do Batalionu Pracy w Oświęcimiu i skierowany jako żołnierz do przymusowej pracy w kopalni węgla kamiennego. Nałożono na niego zakaz pływania, który zdjęto dopiero po odwilży na przełomie lat 1956 i 1957. Od roku 1962 był wykładowcą w Państwowej Szkole Morskiej w Gdyni (później Wyższa Szkoła Morska). W latach 1991–1994 pełnił funkcję dziekana Wydziału Mechanicznego tej uczelni. Od roku 1994 na emeryturze. W roku 2000, obronił pracę doktorską z historii na Uniwersytecie Gdańskim. Debiutował pod pseudonimem „Absolwent” w konkursie na powieść, ogłoszonym przez Wydawnictwo Morskie w październiku 1956 roku. Jego książka nosiła tytuł Kurs na świt. Publikował również na łamach pisma „Morze” jako prozaik. Autor książek, m.in. dla dzieci i młodzieży; dużą popularność zyskał cykl, w którym głównym bohaterem jest chłopiec o przezwisku Dzika Mrówka. Zmarł 9 XI 2023.

* * *

Hanna Gucwińska (1932–2023) – zootechnik, wdowa po Antonim Gucwińskim, legendarnym dyrektorze wrocławskiego zoo, z którym przez około 30 lat współtworzyła popularny program telewizyjny ,,Z kamerą wśród zwierząt”. Absolwentka wrocławskiej Akademii Rolniczej, którą ukończyła w 1962 roku. Autorka licznych książek i artykułów naukowych. Odbyła praktyki zagraniczne w ogrodach zoologicznych w Amsterdamie, Paryżu i Londynie. Członkini Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Przez cztery kadencje była radną Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu, pracowała w komisjach zdrowia, ochrony środowiska oraz porządku publicznego. Przez kilkanaście lat była ławnikiem sądowym. W 2001 roku została wybrana na posła IV kadencji z okręgu wrocławskiego z listy SLD-UP z rekomendacji Unii Pracy. Zmarła 12 XI 2023.

* * *

Helena Pilejczyk (1931–2-23) – brązowa medalistka olimpijska ze Squaw Valley w 1960 roku, jedna z najlepszych łyżwiarek szybkich w historii Polski. Medalistka mistrzostw świata, 37 razy zdobywała tytuł mistrzyni Polski i ustanowiła 48 rekordów naszego kraju. Po zakończeniu kariery zawodniczej związana z łyżwiarstwem szybkim jako trener, wychowała wielu znakomitych zawodników, którzy zdobywali medale i ustanawiali kolejne rekordy. Odznaczona m.in. Srebrnym i Brązowym Medalem za Wybitne Osiągnięcia Sportowe oraz Krzyżem Kawalerskim i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W czerwcu 2002 roku Rada Miejska w Elblągu nadała jej tytuł Honorowego Obywatela. Zmarła 12 XI 2023.

* * *

Sławomira Śliwińska-Kordonowska (1954–2023) – dziennikarka od wielu lat związana z Telewizją Polską. Pracę w TVP zaczęła w latach osiemdziesiątych, była m.in. jedną z prowadzących „Dziennik Telewizyjny”, później przygotowywała materiały dotyczące wydarzeń na świecie dla „Wiadomości” TVP oraz TVP Info. Zmarła 12 XI 2023.

* * *

Krzysztof Kamiński (1951–2023) – aktor znany z filmu „Sztos2” i serialu „Baron24”, lektor, reżyser widowisk i spektakli plenerowych. Przez kilka lat związany z Teatrem Powszechnym w Łodzi, w latach osiemdziesiątych wyemigrował do Niemiec, gdzie pracował fizycznie. Kontakt ze sztuką utrzymywał nagrywając na kasetach magnetofonowych czytane przez siebie wiersze. W 1999 roku firma ODSI z Piotrkowa wydała kasetę pod tytułem „Bliżej Boga” z recytowanymi przez niego tekstami Cypriana Norwida i Karola Wojtyły. W 2002 roku Centrum Kultury Polskiej w Bremie wydało płytę, na której recytuje wiersze Tadeusza Borowskiego, Kazimierza Przerwa-Tetmajera i Rajnera Rilkego do muzyki Michała Lorenca. Po powrocie do rodzinnego Piotrkowa zrealizował dwa widowiska historyczne: w 2007 roku – „Zygmunt August w Piotrkowie” z Jerzym Zelnikiem w roli głównej oraz w 2010 roku – „Kmicic Europy czyli Sąd nad Krzysztofem Arciszewskim” z Olafem Lubaszenką. Podróżował po kraju ze swoim autorskim spektaklem multimedialnym na podstawie płyty „Salome”. Był autorem spektaklu „Miłość jest najważniejsza”, który objechał Polskę, Rzym i USA, z tekstami Karola Wojtyły i muzyką Lorenca. Zmarł 13 XI 2023.

* * *

Zbigniew Meres (1952–2023) – strażak i polityk, generał brygadier, w latach 1997–2002 komendant główny Państwowej Straży Pożarnej, senator VII i VIII kadencji z rekomendacji Platformy Obywatelskiej. Absolwent Wyższej Oficerskiej Szkoły Pożarniczej w Warszawie, pracował w komendach rejonowych straży pożarnej w Chorzowie i Dąbrowie Górniczej. W 1990 roku został powołany na stanowisko komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej w Katowicach. W 1997 roku mianowany nadbrygadierem, w latach 1997–2002 pełnił funkcję komendanta głównego PSP. Pracował kilka miesięcy w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, a następnie do 2007 roku był zastępcą prezydenta Piekar Śląskich. Wiceprezes Zarządu Głównego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych. Wyróżniony tytułem honorowego obywatela Sandomierza i Dąbrowy Górniczej i uhonorowany Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 14 XI 2023.

* * *

Adam Gocel (1939–2023) – dziennikarz przez trzy dekady związany z Telewizją Polską i Polskim Radiem, z wykształcenia lekarz weterynarii, z zamiłowania bioenergoterapeuta. Absolwent Wydziału Weterynarii SGGW w Warszawie oraz Studium Dziennikarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1972–1977 pracował jako weterynarz na polskich wsiach, od czerwca 1977 do sierpnia 1980 roku przebywał w Maroku, gdzie był lekarzem weterynarii w tamtejszym Urzędzie ds. Rozwoju Rolnictwa. Od stycznia do sierpnia 1980 roku pełnił również funkcję trenera drugoligowej drużyny piłkarskiej Amhal w południowomarokańskim mieście Tizint. Po powrocie do Polski podjął pracę jako dziennikarz w redakcjach rolnych, a następnie sportowych Telewizji Polskiej oraz Polskiego Radia. Twórca programu telewizyjnego, którego był prowadzącym, Piłkarska kadra czeka, prezentującego młodzież oraz drużyny piłkarskie z ośrodków wiejskich. Laureat nagrody „Złoty Ekran”, a także odznaczony francuskim Orderem Zasługi Rolniczej. Autor reportaży i opowiadań, kilka z nich opublikowano w zbiorze Portrety w marokańskim słońcu. W 2017 roku wydał książkę biograficzną Moje trzecie życie. Po wypadku samochodowym odkrył u siebie zdolności bioenergoterapeutyczne. Praktykował m.in. hipnozę oraz reiki. Z jego usług korzystali m.in. polscy piłkarze: Tomasz Frankowski, Jacek Krzynówek, Sławomir Peszko Wojciech Kowalewski oraz Artur Sarnat. Zmarł 14 XI 2023.

* * *

Stanisław Kral-Leszczyński ps. „Stach” i „Henryk” (1923–2023) – uczestnik Powstania Warszawskiego. W 1942 roku wstąpił do Związku Walki Zbrojnej w Białymstoku, w latach 1943–1944 ukończył szkołę podchorążych, uzyskując stopień plutonowy podchorąży. Od 1944 roku w Warszawie, dostał przydział z Komendy Głównej AK do kompanii K-2 batalionu „Karpaty” w pułku „Baszta”. Ranny w nogę znalazł się w powstańczym szpitalu, potem ze względu na kontuzję został szefem kompanii, utrzymując kontakt z dowództwem batalionu. W szeregi „Baszty” powrócił we wrześniu. Walczył w okolicach ulicy Naruszewicza. Wówczas został ciężko ranny w rękę, w szpitalu doczekał do kapitulacji Warszawy. Pod koniec września trafił do niewoli niemieckiej. Trafił do szpitala w Skierniewicach. Do Warszawy powrócił w styczniu 1945 roku. Po wojnie studiował w Szkole Głównej Handlowej. Pracował w przedsiębiorstwach handlu zagranicznego oraz budownictwie. Działał w ruchu kombatantów Armii Krajowej i przyjaźnił się z wieloma towarzyszami broni. Zmarł 14 XI 2023.

* * *

Benedykt Czuma (1941–2023) – dziennikarz, wydawca, działacz opozycji antykomunistycznej i działacz „Solidarności”, drukarz i kolporter wydawnictw niezależnych. Współzałożyciel tajnej organizacji niepodległościowej Ruch, skazany na sześć lat więzienia. W latach 1977–1978 działacz Nurtu Niepodległościowego, od marca 1977 roku w Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, a od 1979 roku członek Rady Sygnatariuszy ROPCiO. W swoim mieszkaniu w Łodzi prowadził Punkt Konsultacyjno-Informacyjny ROPCiO, od jesieni 1977 do 1980 roku – spotkania Klubu Swobodnej Dyskusji. Absolwent Wydziału Mechaniki Precyzyjnej Politechniki Warszawskiej, w latach 1966–1970 starszy konstruktor w Łódzkiej Fabryce Zegarów, od 1975 do 1990 roku konstruktor i technolog w Zakładzie Doświadczalnym Techniki Medycznej w Łodzi. W latach1990–1994 dyrektor Wydziału Ogólnego Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi. Od września 1980 roku w „Solidarności”, wiceprzewodniczący Komitetu Założycielskiego, doradca MKZ „Solidarności” Ziemi Łódzkiej, od maja 1981 roku członek ZR i delegat na I KZD, współzałożyciel (ze Stefanem Niesiołowskim i Andrzejem Woźnickim) i redaktor naczelny tygodnika „Solidarność Ziemi Łódzkiej”. W stanie wojennym internowany, po zwolnieniu wielokrotnie zatrzymywany na 48 godzin i poddawany rewizjom. W 1989 roku współzałożyciel Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, w latach 1989–2000 członek regionalnych i naczelnych władz tej partii, w roku 2000 był jednym ze współzałożycieli Przymierza Prawicy, a w latach 2003–2005 członek partii Suwerenność-Praca-Sprawiedliwość. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 16 XI 2023.

* * *

Prof. Ryszard Engelking (1930–2023) – matematyk specjalizujący się w topologii, szczególnie w teorii wymiaru. Tłumacz literatury francuskiej. Profesor zwyczajny nauk matematycznych, nauczyciel akademicki Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego. Członek korespondent, a od 1989 roku członek zwyczajny Wydziału III Nauk Matematycznych i Fizycznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Autor wielu książek i prac naukowych z topologii i teorii wymiaru. Jego podręcznik Topologia ogólna, przetłumaczony na język angielski, jest klasyczną literaturą przedmiotu. Tłumaczył na polski m.in. Gustave’a Faluberta (Pani Bovary, Szkoła uczuć), Charles’a Baudelaire’a (m.in. Paryski splin), Gérarda de Nervala, Auguste’a de Viliers de L’lsle-Adama, Nicolasa Restifa de la Bretonne. Ojciec Barbary i Anny Engelking oraz stryj poety i krytyka literackiego Leszka Engelkinga. Zmarł 16 XI 2023.

* * *

Janusz Sobieszczański (1947–2023) – współzałożyciel Stowarzyszenia Polska Jest Najważniejsza, adiunkt Politechniki Warszawskiej, w latach 1990–2010 przewodniczący Krajowej Sekcji Nauki NSZZ „Solidarność”, członek zarządu Akademickiego Komitetu Obywatelskiego w Warszawie. Zmarł 16 XI 2023.

* * *

Maciej Damięcki (1944–2023) – aktor filmowy, teatralny i dubbingowy. Syn aktorów Ireny Górskiej-Damięckiej i Dobiesława Damięckiego, młodszy brat aktora Damiana Damięckiego, ojciec aktorów Mateusza Damięckiego i Matyldy Damięckiej, stryj aktora Grzegorza Damięckiego. Absolwent Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. W latach 1966–1984 i 1985–1996 aktor Teatru Dramatycznego w Warszawie. Znany z filmów takich jak Rozmowy kontrolowane czy Ciało. Widzowie zapamiętali go również z ról w serialach Stawka większa niż życie, Chłopi czy Ekstradycja. Zagrał, głównie drugoplanowe, role w 38 filmach i serialach, a głosu udzielił w ponad 20 produkcjach filmowych. W 1973 roku został tajnym współpracownikiem Służby Bezpieczeństwa PRL o pseudonimie „Bliźniak”. Został pozyskany do współpracy na podstawie tzw. materiałów kompromitujących – prowadził samochód będąc pod wpływem alkoholu i groziła mu utrata prawa jazdy oraz pracy w teatrze i telewizji. Za współpracę, która trwała do września 1989 roku, był wynagradzany nagrodami rzeczowymi (torba, alkohol). Zmarł 18 XI 2023.

* * *

Grzegorz Stellak (1951–2023) – wioślarz, brązowy medalista olimpijski z Moskwy, wicemistrz świata z 1975 roku. Pięciokrotnie był mistrzem Polski w różnych osadach. Brał udział w trzech igrzyskach olimpijskich. Po zakończeniu kariery sportowej był trenerem, a w latach 2004–2012 prezesem Płockiego Towarzystwa Wioślarskiego „Budowlani”. Wyróżniony tytułem „Płocczanina Roku”. Zmarł 18 XI 2023.

* * *

Marian Basiak (1940–2023) – trener boksu, pracował jako szkoleniowiec od 1972 roku, a pierwsze kroki w tym fachu stawiał pod okiem legendarnego Feliksa Stamma. Podczas swojej 51-letniej kariery jego podopieczni zdobyli łącznie ponad 200 medali mistrzostw Polski. współpracował z najlepszymi bokserami w kraju, m.in. z Andrzejem Gołotą czy Stanisławem Osetkowskim. Był także ojcem sukcesu Łukasza Różańskiego, który w kwietniu tego roku wywalczył tytuł WBC wagi bridger podczas gali w Jasionce pod Rzeszowem. Zmarł 18 XI 2023.

* * *

Zenon Hajduga (1935–2023) – trener hokeja na lodzie i działacz sportowy. Był trenerem reprezentacji Polski do lat 20, w tym na mistrzostwach świata w 1980 roku, w okresie 1982/1983 asystentem selekcjonera seniorskiej reprezentacji Polski, w tym na mistrzostwach świata w 1983 roku. W późniejszych latach był menedżer seniorskiej kadry Polski. Przez dwie kadencje od 2000 do 2008 roku pełnił funkcję prezesa Polskiego Związku Hokeja na Lodzie. Był też członkiem zarządu Fundacji Kształcenia i Dokształcania Trenerów Polskich Związków Sportowych oraz członkiem rady nadzorczej Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi za działalność na rzecz rozwoju kultury fizycznej i sportu. Zmarł 18 XI 2023.

* * *

Marek Ałaszewski (1942–2023) – kompozytor, gitarzysta, także autor tekstów piosenek i wokalista, z wykształcenia artysta malarz. Absolwent Wydziału Malarstwa warszawskiej ASP. Działalność muzyczną rozpoczął w czasie studiów – jako wokalista i gitarzysta w zespole Pesymiści i Bardowie. W 1969 roku założył grupę wokalno-instrumentalną Klan. Był w niej muzykiem, kompozytorem i autorem tekstów piosenek. Po zlikwidowaniu zespołu w 1971 roku skupił się na działalności plastycznej, choć nie rozstał się z muzyką. Malował pejzaże, m.in. stworzył tzw. serię „wenecką”. Prezentował swoje prace na wystawach zbiorowych w Szczecinie, Poznaniu i warszawskiej Zachęcie. Miał także wystawy indywidualne, m.in.: w Galerii Brigitte Wąlfer w Berlinie, dwukrotnie w Galerii „U” w Warszawie, trzykrotnie w warszawskiej Kordegardzie, a także w warszawskich galeriach: TPSP „Pałacyk”, „Wieża”, „Nowolipki” i „Lufcik”. Był też twórcą happeningów plastyczno-muzycznych, m.in. Muzyka betonów. Odznaczony Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Zmarł 19 XI 2023.

* * *

Włodzimierz Musiał (1931–2023) – aktor teatralny i filmowy. W latach 1951– 1952 występował w Teatrze Lalek „Pinokio” w Łodzi, w latach 1952–1956 i 1959–1960 w Teatrze i. Mickiewicza w Częstochowie, od 1961 do 1967 roku w Teatrze Rozmaitości we Wrocławiu, a od 1967 do 1975 roku w Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu. Od roku 1977 grał w teatrach łódzkich, Powszechnym i Studyjnym. Występował również w filmach i serialach telewizyjnych, ma na koncie ponad 100 ról filmowych – był mistrzem drugiego planu. Znany m.in. z filmów Kingsajz, Vabank czy Wiedźmin. Zmarł 19 XI 2023.

* * *

Sława Mikołajczyk (1944–2023) – wokalistka, laureatka I Festiwalu Młodych Talentów w Szczecinie, jedna z dwóch wokalistek (obok Haliny Żytkowiak), które w drugiej połowie lat sześćdziesiątych koncertowały z Trubadurami. Dzięki brawurowemu wykonaniu piosenki Ondraszku, Ondraszku z zespołem założonym przez Sławomira Kowalewskiego i Krzysztofa Krawczyka zdobyła w 1966 roku nagrodę za debiut na IV Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Po rozstaniu z Trubadurami związała się z łódzkim big-bandem „Kanon Rytm”, z którym nagrała m.in. przebój „Czarne oczka”, później z grupą Quorum, która wylansowała kilkanaście przebojów na czele z hitem Ach, co to był za ślub i piosenkami Dalekie kraje, Tylko w snach oraz Sen ogrodów. Śpiewała m.in. z „Ptakami”, „Czerwono-Czarnymi” i „Pro Contrą”. W 1981 roku Krzysztof Krawczyk zaprosił ją do swojego zespołu „Krystof Band”, z którym odbyła tournee po Ameryce. Miała szansę na karierę za oceanem, ale PRL-owskie władze odmówiły wydania paszportu jej synowi Sebastianowi. Zmarła 22 XI 2023.

* * *

Kpt. Mieczysław Kaczmarczyk (1927–2023) – żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych i Armii Krajowej. W 1943 roku wywieziony na roboty do Prus Wschodnich, w lipcu 1944 roku osadzony w filii niemieckiego obozu koncentracyjnego Stutthof w Insteburgu, z którego po kilkunastu dniach uciekł. Wstąpił do AK, w 1945 roku uniknął aresztowania przez NKWD, przystąpił do Narodowych Sił Zbrojnych działających na obszarze Puszczy Białej. Brał udział w działaniach zbrojnych podziemia antykomunistycznego. W 1946 roku ranny w nogę. Ujawnił się na polecenie władz NSZ w kwietniu 1947 roku. Został wcielony do Ludowego Wojska Polskiego, gdzie ukończył oficerską szkołę samochodową. Odmówił współpracy z bezpieką i zapisania się do partii komunistycznej. Po wykryciu jego przynależności do NSZ został w 1953 roku zdegradowany do stopnia szeregowego i dyscyplinarnie wyrzucony z wojska. Nie mógł znaleźć pracy, inwigilowany przez UB zmuszony był zmieniać miejsca zamieszkania. W Słupsku pracował jako instruktor ośrodka szkolenia kierowców. Od 1997 roku mieszkał z żoną w Ustce, potem w Bydgoszczy. Członek Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej W 2006 roku awansowany na stopień porucznika Wojska Polskiego w stanie spoczynku, a w czerwcu 2023 roku na stopień kapitana. Zmarł 23 XI 2023.

* * *

Daniel Chojnacki (1982–2023) – oficer rowerowy w latach 2007–2022, prezes Grupy Karkonoskiej GOPR, społecznik. Uprawiał skialpinizm. Zabrała go lawina w austriackich Alpach. Zmarł 24 XI 2023.

* * *

Teresa Zarzeczańska-Różańska (1946–2023) – z wykształcenia matematyk, w latach 1972–1990 pracowała jako nauczyciel matematyki i fizyki, a od 1991 roku jako nauczyciel wychowania fizycznego, pływaczka, wielokrotna mistrzyni i rekordzistka Polski w pływaniu, pierwsza polska zawodniczka, która przepłynęła kanał La Manche. Była zawodniczką Lecha Poznań. Była sześciokrotną mistrzynią Polski w stylu klasycznym: na 100 metrów w (w 1968, 1969 i 1970 roku) i na 200 metrów (w 1968, 1970 i 1971 roku), dwukrotną wicemistrzynią Polski w stylu klasycznym: na 200 metrów (w 1967 i 1969 roku i 400 metrów w 1967 roku oraz brązową medalistką mistrzostw Polski na 100 metrów w tym samym roku. Ustanowiła rekord Polski na 100 metrów w stylu klasycznym i trzykrotnie na 200 metrów. W latach 1967–1972 należała do polskiej kadry narodowej w pływaniu. 30 sierpnia 1975 roku jako pierwsza zawodniczka z Polski (zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn) oraz czwarta kobieta w historii przepłynęła kanał La Manche w czasie 11 godzin 10 minut. Swojemu wyczynowi poświęciła książkę Kraulem przez kanał La Manche . Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W latach dziewięćdziesiątych organizowała starty pływackiej sztafety kobiecej, która w 1992 roku pobiła rekord świata w przepłynięciu kanału La Manche, a w 1993 roku w przepłynięciu tego kanału w dwie strony oraz pokonała trasę jednoetapowego maratonu z Kołobrzegu na Bornholm, liczącą prawie 95 km. W 2020 roku uhonorowana przez kapitułę Poznańskiej Gali Sportu tytułem Superseniora Poznańskiego Sportu. A rok później otrzymała honorowe obywatelstwo Poznania. Zmarła 26 XI 2023.

* * *

Rafał Rękosiewicz (1947–2023) – klawiszowiec, organista, poeta, tekściarz, kompozytor, tłumacz twórczości Boba Dylana, aranżer, producent muzyczny. Współpracował m.in. z zespołami Krzak, Dżem, Cree oraz z Martyną Jakubowicz, Leszkiem Winderem i Janem Skrzekiem. Jego tłumaczenia poezji Boba Dylana, „Bob Neveselý”, przemieszane z własnymi refleksjami i anegdotami oraz historiami z życia w Jemnej pod Srebrną Górą ukazały się w 2017 roku jako tzw. druk artystyczny, w limitowanym nakładzie 55 egzemplarzy. Zmarł 26 XI 2023.

* * *

Paweł Huelle (1957–2023) – pisarz i poeta, działacz kultury. Absolwent filologii polskiej na Uniwersytecie Gdańskim. W 1980 roku jeden z inicjatorów apelu o powołanie niezależnej organizacji studenckiej. Zaangażowany w działalność NSZZ „Solidarność”, członek redakcji „Głosu Wolnego” wydawanego w czasie I Krajowego Zjazdu Delegatów. Po wprowadzeniu stanu wojennego współpracował z wydawnictwami podziemnymi. Wykładał filozofię na Akademii Medycznej w Gdańsku. W latach 1994–1999 dyrektor TVP Gdańsk. W 2011roku został kierownikiem literackim Teatru Miejskiego w Gdyni. Swoją twórczość literacką poświęcił Gdańskowi jako rodzinnemu miastu. Zadebiutował w 1987 roku powieścią Weiser Dawidek, która została przeniesiona na ekran w 2000 roku. Członek polskiego PEN Clubu, objął funkcję wiceprezesa tej organizacji. Jego twórczość stała się podstawą spektakli teatralnych w Teatrze Telewizji (Stół i Srebrny deszcz) oraz w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Lublinie (Kąpielisko ostrów). Zasiadał w konwencie Ruchu Stu. W 2019 roku został powołany w skład Rady Kultury Gdańskiej. Zmarł 27 XI 2023.

* * *

Bogusław Górski (1935–2023) – działacz sportowy i polityk, w latach 2006–2019 przewodniczący Rady Naczelnej Polskiej Partii Socjalistycznej. Pracował jako dyrektor Studium Wychowania Fizycznego i Sportu Politechniki Warszawskiej. W latach 1988–1991 wiceprezes Zarządu Głównego Akademickiego Związku Sportowego, a od 1988 do 1998 roku prezes Zarządu AZS w Warszawie. Od 1993 roku działacz Polskiej Partii Socjalistycznej, którą w 2018 roku reprezentował PP w prezydenckim Komitecie Obchodów 100-lecia Polskiej Niepodległości. Był jednym z inicjatorów i rzeczników budowy pomnika Ignacego Daszyńskiego. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 27 XI 2023.

* * *

Ks. Manfred Słaboń (1941–2023) – ksiądz, były proboszcz parafii Łącznik, poeta, etnograf, znawca kultury śląskiej i dialektów śląskich, autor słownika śląskiego, miłośnik lokalnych opowieści. Zmarł 27 XI 2023.

* * *

Jerzy Rowiński (1948–2023) – dziennikarz muzyczny związany z Polskim Radiem od 1973 roku. Można go było usłyszeć w audycjach „Piosenki na życzenie” (1985–1991), „Lekka Nuta Klasyki” (2013–2015), „To było grane – Przeboje czterech dekad” (2015–2018), „Sygnały Dnia” oraz „Lato z Radiem”. Od 2016 do 2020 roku prowadził na antenie RDC audycję „Filharmonia RDC”, w której prezentował muzykę poważną. Był też cenionym wykładowcą akademickim i konferansjerem. Zmarł 28 XI 2023.

* * *

Gabriel Seweryn (1967–2023) – aktor, projektant mody, bohater siedmiu sezonów reality show „Królowe życia” emitowanego w stacji TTV. Zmarł 28 XI 2023.

* * *

Ppłk Waldemar Nowakowski ps. „Gacek” (1933–2023) – polski działacz niepodległościowy, podpułkownik Wojska Polskiego, jeden z najmłodszych uczestników powstania warszawskiego. Podczas powstania był sanitariuszem i łącznikiem. Trzykrotnie przeszedł linię frontu na ul. Górczewskiej. Zatrzymany przez Niemców, uciekł z cywilnej kolumny jenieckiej i przedarł się do Tomaszowa Mazowieckiego. Do stolicy wrócił 20 stycznia 1945.Po zakończeniu wojny zaangażował się w konspirację antykomunistyczną. Był współorganizatorem Harcerskiego Ruchu Oporu, a od 1948 należał do organizacji Wolność i Niezawisłość. Uczestniczył w akcjach dywersyjnych polegających na produkowaniu i rozlepianiu ulotek o tematyce patriotycznej i antysowieckiej. Na początku 1949 roku brał udział w próbie wysadzenia pod Mińskiem Mazowieckim pociągu kursującego między Berlinem a Moskwą. Dwukrotnie aresztowany przez UB, skazany na jedenaście lat więzienia, zamienionego na sześć lat pozbawienia wolności. Zwolniony po trzech latach. Członek komitetu założycielskiego Związku Powstańców Warszawskich, a także Związku Byłych Więźniów Politycznych okresu stalinowskiego, Warszawskiego Obwodu Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość oraz Związku Młodocianych Więźniów Politycznych PRL „Jaworzniacy”. Zmarł 29 XI 2023.

* * *

Krystian Marek Ziemski (1952–2023) – prawnik, radca prawny, profesor Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, specjalista w zakresie prawa administracyjnego, konsul honorowy Królestwa Danii w Poznaniu. Od 1993 roku prowadził kancelarię prawną Dr Krystian Ziemski & Partners. Członek zespołu powołanego przez prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego do spraw opracowania koncepcji modyfikacji postępowania administracyjnego, wpisany na listę Arbitrów Rekomendowanych Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie oraz na listę stałych mediatorów w sprawach cywilnych Krajowego Sądu Arbitrażowego w Warszawie. Członek Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Zmarł 30 XI 2023.

* * *

Cezary Szczygielski (1941–2023) – aktor estradowy, filmowy i telewizyjny. Ostatnio grał w serialu HBO #BringBackAlice, wcześniej miał na koncie wiele ról epizodycznych i drugoplanowych, publiczności telewizyjnej znany m.in. z seriali Ojciec Mateusz, Klan, Na Wspólnej czy Na dobre i na złe. Ojciec pisarza i dziennikarza Marcina Szczygielskiego. Zmarł 1 XII 2023.

* * *

Prof. Bolesław Fleszar (1933–2023) – chemik, specjalista technologii chemicznych, rektor Politechniki Rzeszowskiej w latach 1981–1982, senator I kadencji. Absolwent Wydziału Matematyczno-Fizyczno-Chemicznego Uniwersytetu Łódzkiego, zawodowo związany z Politechniką Rzeszowską, gdzie kierował Katedrą Chemii Ogólnej i Elektrochemii, a w latach 1981–1982 zajmował stanowisko rektora – odwołany po wprowadzeniu stanu wojennego. Od 1980 roku działał w NSZZ „Solidarność”. W 1981 roku został wiceprzewodniczącym Stowarzyszenia Pamięci gen. Władysława Sikorskiego w Rzeszowie, od 1988 do 1990 roku zasiadał w Diecezjalnej Radzie Kultury. W latach 1989– 1991 roku senator z ramienia Komitetu Obywatelskiego reprezentujący województwo rzeszowskie. Od 2001 roku związany z Ligą Polskich Rodzin. Przystąpił do związanego z Radiem Maryja „Nasza przyszłość – Polska” oraz Akademickiego Klubu Obywatelskiego im Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Poznaniu. Zmarł 1 XII 2023.

* * *

Jan Jargiełło (1941–2023) – koszykarz występujący na pozycji obrońcy, wielokrotny medalista mistrzostw Polski, po zakończeniu kariery zawodniczej trener koszykarski. Przygodę ze sportem rozpoczął od tenisa stołowego, interesował się siatkówką, a dopiero potem koszykówką. Trafił do Startu Lublin, a w kolejnych latach reprezentował jeszcze Wybrzeże i Spójnię Gdańsk. Trzykrotnie zdobył mistrzostwo Polski, raz srebrny i raz brązowy medal. Jako trener również odnosił sukcesy – z Wybrzeżem Gdańsk zdobył złoto w okresie 1977/1978, a dwa lata później srebro. Dwa razy triumfował w Pucharze Polski. Jako trener prowadził kluby: Spójnia Gdańsk, Stal Stalowa Wola, Odra Brzeg i Basket Kwidzyn. Współpracował też z Prokom Treflem Sopot, przez lata pełniąc funkcję trenera odpowiedzialnego za koordynację szkolenia grup młodzieżowych. Zmarł 3 XII 2023.

* * *

Wojciech Walczak (1959–2023) – polityk, z wykształcenia psycholog, urzędnik państwowy, przywódca łódzkiego strajku studenckiego w 1981 roku, który doprowadził do rejestracji Niezależnego Zrzeszenia Studentów, działacz opozycyjny w PRL. W 1978 roku jeszcze jako uczeń IX LO w Łodzi zaangażował się w działalność Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, zajmował się drukiem oraz kolportażem podziemnych wydawnictw i książek bezdebitowych. Absolwent psychologii na Uniwersytecie Łódzkim, później asystent. Od 1984 do 1989 roku pracował jako psycholog w Poradni Wychowawczo-Zawodowej.^. Od września 1980 roku członek NZS, kierował zarządem uczelnianym NZS Uniwersytetu Łódzkiego, był delegatem na I Krajowy Zjazd Delegatów oraz wiceprzewodniczącym prezydium Krajowej Komisji Koordynacyjnej NZS. Od 8 lutego do 6 grudnia 1982 roku internowany. Od 1983 roku uczestniczył w Duszpasterstwie Środowisk Twórczych. W 1989 roku wstąpił do Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, w kadencji 1994–1998 radny Rady Miejskiej Łodzi, w latach 1990–1994 kurator oświaty i wychowania w Łodzi, a od 1996 do 1998 roku szef Departamentu Kształcenia i Wychowania Ministerstwa Edukacji Narodowej, a od 1998 do 2003 roku Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi. Od 2001 do 2007 roku członek Prawa i Sprawiedliwości, z listy PiS w 2006 roku uzyskał mandat radnego sejmiku łódzkiego i został jego wiceprzewodniczącym. Od 2007 roku członek Prawicy dla Rzeczypospolitej. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Wolności i Solidarności, a także medalem Universitatis Lodziensis Amico za udział w strajku studenckim w 1981 roku. Zmarł 4 XII 2023.

* * *

Zdzisław Antolski (1953–2023) – poeta i felietonista. Absolwent Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Kielcach. Pierwsze wiersze publikował w szkolnej gazecie „Młodzi Idą” w 1973 roku, a rok później debiutował w Almanachu wierszy „Bazar poetycki”. Otrzymał wiele nagród w konkursach poetyckich, m.in. „O Nagrodę Jesiennej Chryzantemy”, „O Świętokrzyską Lirę Poezji”, „O Laur Liścia Akantu” i na XIV Ogólnopolskim Festiwalu Poezji. Laureat miesięcznika „Przemiany”, nagrody w dziedzinie poezji im. Andrzeja Bursy oraz nagrody Funduszu Nauki i Kultury im. Staszica. W 2017 roku znalazł się w gronie laureatów i otrzymał Nagrodę Miasta Kielce. Odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi oraz Brązowym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis. Zmarł 4 XII 2023.

* * *

Mirosława Krajewska-Marczewska (1940–2023) – aktorka filmowa, teatralna i dubbingowa. Absolwentka Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. W latach 1962–1964 występowała w Teatrze Śląskim w Katowicach, później, do 1997 roku, związała się ze sceną Teatru Dramatycznego w Warszawie. Znana z licznych ról w kultowych dziś filmach, takich jak Brunet wieczorową porą Stanisława Barei, I ty zostaniesz Indianinem, gdzie wcieliła się w rolę Kubiakowej czy Jak być kochaną, w którym wystąpiła jako siostra zakonna Noela, a także ról serialowych – zagrała w serialach Popiełuszko. Wolność jest w nas czy Barwy szczęścia. Jej głos znakomicie znają najmłodsi, użyczyła go kilkudziesięciu postaciom animowanym. Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi. Zmarła 6 XII 2023.

* * *

Prof. Jan Koch (1931–2023) – inżynier mechanik, profesor zwyczajny Politechniki Wrocławskiej i prorektor tej uczelni. Urodził się w Kobylnicy koło Lwowa, tam skończył gimnazjum przemysłowe uzyskując dyplom ślusarza. W 1946 roku osiadł we Wrocławiu, ukończył tu szkołę średnią oraz studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Wrocławskiej, gdzie rozpoczął pracę w 1953 roku w Katedrze Obróbki Metali. W 1965 roku założył Zakład Obrabiarek, Automatyzacji i Organizacji, którym kierował do 2002 roku. Był współtwórcą kierunku studiów automatyka i robotyka oraz zarządzanie i inżynieria produkcji. Autor 200 publikacji, trzech książek, dwóch monografii. Promotor 23 doktorów, recenzent 50 prac doktorskich i habilitacyjnych oraz 15 wniosków do tytułu profesora. W kadencji 1985–1987 był prorektorem Politechniki Wrocławskiej, w latach 1987–1993 roku dyrektorem Instytutu Technologii Maszyn i Automatyzacji, a od 1993 do 1999 roku pełnił funkcję dziekana Wydziału Mechanicznego. W 1995 roku stworzył Wrocławskie Centrum Transferu Technologii, którym kierował. Wykładał m.in. na uniwersytetach w Dreźnie i Stuttgarcie. W 1993 roku zainicjował coroczne seminaria dziekanów wydziałów mechanicznych polskich uczelni i w uznaniu zasług w 1997 roku otrzymał honorowy tytuł dziekana dziekanów. Doktor honoris causa Politechniki Szczecińskiej. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Zmarł 7 XII 2023.

* * *

Elżbieta Sommer (1936–2023) – prezenterka pogody, z wykształcenia meteorolog. Z Telewizją Polską była związana od 1957 roku, po raz pierwszy prognozę pogody zaczęła prezentować kilka lat później, w 1963 roku. Wcześniej była inspektorem w Dowództwie Wojsk Lotniczych. Wśród widzów TVP zyskała pseudonim „Chmurka”. Zmarła 7 XII 2023.

* * *

Wiesław Newecki ps. „Kogut” (1929–2023) – powstaniec warszawski, strzelec, ze zgrupowania „Chrobry II”, jeden z pomysłodawców hejnału rozbrzmiewającego codziennie o 11.15 z Wieży Zegarowej Zamku Królewskiego w Warszawie. Zmarł 9 XII 2023.

* * *

Henryk Kucharski (1936–2023) – pilot i dziennikarz, wieloletni redaktor naczelny Magazynu Lotniczego „Skrzydlata Polska”. Karierę lotniczą rozpoczął w 1953, jako uczeń wrocławskiego Technikum Włókien Sztucznych, kiedy ukończył szkolenie szybowcowe w Ligocie Dolnej skierowany tam przez Aeroklub Wrocławski. Kontynuował potem szkolenie w Aeroklubie Wrocławskim, a po rozpoczęciu studiów na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim latał w Aeroklubie Robotniczym w Świdniku. Po przenosinach do Warszawy, gdzie studiował na Uniwersytecie Warszawskim, przeniósł się do Aeroklubu Warszawskiego. Uzyskał uprawnienia pilota szybowcowego i samolotowego sportowego I klasy oraz pilota zawodowego II klasy. Wykonywał również loty usługowe – w tym do Egiptu i Hiszpanii dla Zakładu Usług Agrolotniczych. Łącznie wylatał 2 tys. godz. Dwukrotnie stawał na podium Lubelskich Zimowych Zawodów Samolotowych – w 1975 roku był drugi, a w 1979 roku trzeci. Wielokrotnie brał udział w Rajdzie Dziennikarzy i Pilotów. W 1980 roku został Samolotowym Mistrzem Warszawy. W swojej aktywności sportowej nie ograniczał się do lotnictwa, był też zawodnikiem rugby i członkiem kadry narodowej w tej dyscyplinie. Pracę w „Skrzydlatej Polsce” rozpoczął w 1962 roku jako magister filologii polskiej, ale z redakcją współpracował wcześniej. Czterokrotnie zdobył nagrodę Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich – Pióro Ikara. Przez blisko 40 lat redagował i publikował w „Skrzydlatej Polsce” listę 10 najlepszych sportowców lotniczych – złotą dziesiątkę sportowców lotniczych. Przez 14 lat był redaktorem naczelnym magazynu. Członek władz statutowych Aeroklubu Warszawskiego, a potem Aeroklubu Polskiego. Przez dwie kadencje pełnił funkcję sekretarza Krajowej Rady Lotnictwa, której był członkiem założycielem. Członek Honorowy Aeroklubu Polskiego i przewodniczący kapituły Błękitnych Skrzydeł – najwyższego w kraju honorowego wyróżnienia lotniczego. Zmarł 10 XII 2023.

* * *

Wojciech Łazarek (1937–2023) – były piłkarz i trener znany m.in. z pracy z reprezentacją Polski. Z Lechem Poznań po dwa razy zdobywał tytuł mistrza Polski i Puchar Polski. W 1983 i 1984 roku tygodnik „Piłka Nożna” przyznał mu prestiżowy tytuł najlepszego trenera w Polsce. W polskiej lidze pracował również z takimi klubami, jak: ŁKS Łódź, Widzew Łódź, Wisła Kraków czy Jagiellonia Białystok. Pracował też z trójmiejskimi drużynami, Lechię Gdańsk prowadził dwukrotnie, a wcześniej grał w niej jako piłkarz. Był szkoleniowcem m.in.: Bałtyku Gdynia, MRKS Gdańsk i Wybrzeża Gdańsk. W środowisku był nazywany „Baryłą”. Słynął z anegdot i powiedzeń, które przeszły do historii. Zmarł 13 XII 2023.

* * *

Zofia Merle (1938–2023) – aktorka teatralna i filmowa. Debiutowała w Studenckim Teatrze Satyryków w Warszawie, do teatru zawodowego przyciągnął ją Konrad Swinarski, obsadzając w Operze za trzy grosze w Teatrze Współczesnym. Przez wiele lat związana z warszawską „Komedią”, w 1984 roku Stanisław Tym zaangażował ją do Teatru Dramatycznego w Elblągu. Zasłynęła jako aktorka w komediach Stanisława Barei: Co mi zrobisz jak mnie złapiesz, Miś, Alternatywy 4 czy Zmiennicy. Zagrała też role w filmach Andrzeja Barańskiego, Jerzego Antczaka, Kazimierza Kutza, Sylwestra Chęcińskiego, Łukasza Wylężałka, Andrzeja i Łukasza Kondratiuków. Popularność zyskała przede wszystkim dzięki rolom drugoplanowym. Wzięła też udział w ponad 40 produkcjach Teatru Polskiego Radia. Zmarła 13 XII 2023.

* * *

Ewa Wanat (1962–2023) – dziennikarka radiowa i telewizyjna, w latach 2003–2012 redaktor naczelna radia Tok FM, a od 2013 do 2015 roku redaktor naczelna i dyrektor programowa Polskiego Radia RDC. Studiowała polonistykę na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu i teatroznawstwo na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium. W 1990 roku reporterka, didżejka, autorka reportaży i programów publicystycznych oraz wydawczyni programu w Rado S Poznań (dzisiejsze Radio Eska). Współpracowała z lokalnym dodatkiem Gazety Wyborczej, pisząc recenzje teatralne, a od 1994 roku z TVP Poznań jako reporterka, autorka i prowadząca programy publicystyczne. Równolegle realizowała filmy dokumentalne i reportaże dla TVP1 i TVP2, adaptowała dla telewizji spektakle teatralne i kilkanaście spektakli prezentowanych na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym Malta w Poznaniu dla Studia Teatralnego TVP2. Od września 2012 do marca 2013 roku prowadziła cykl Kobiecy punkt widzenia, który był emitowany w ramach porannego pasma TVP2 – Pytanie na śniadanie a od listopada 2012 do kwietnia 2013 roku, razem z Andrzejem Depko, poniedziałkową audycję Kochaj się w Radiowej Jedynce. W 2015 roku wspólnie z Rafałem Betlejewskim i Tomaszem Stawiszyńskim założyła radio Medium Publiczne w ramach projektu o tej samej nazwie, tworzonego przez zespół dziennikarzy zawodowych i obywatelskich, ekspertów oraz działaczy społecznych. Jest współautorką książki „Chuć, czyli normalne rozmowy o perwersyjnym seksie”, autorką zbioru wywiadów „Biało-Czarna” oraz książki „Deutsche nasz. Reportaże berlińskie”. Zmarła 13 XII 2023.

* * *

Lech Konopiński (1931–2023) – poeta, satyryk, autor utworów dla dzieci i młodzieży oraz widowisk telewizyjnych, doktor nauk ekonomicznych. Absolwent Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Poznaniu. Debiutował w 1954 roku na łamach tygodnika „Szpilki” jako satyryk. Pierwszy tom wierszy Akcje i reakcje z ilustracjami Jacka Fedorowicza wydał w 1960 roku. W latach 1957–1960 był redaktorem tygodnika satyrycznego „Kaktus”, a od 1960 do 1965 roku redaktorem „Gazety Poznańskiej”. W latach 1965–1973 był pracownikiem naukowym Instytutu Przemysłu Włókien Łykowych w Poznaniu. Stworzył około 600 tekstów piosenek m.in. dla Eleni, Jerzego Grunwalda, Krzysztofa Krawczyka i Anny Jantar, a także ponad 50 piosenek dla regionalnych kapel: „Zza Winkla”, „Plewiszczoki”, „Junki z Buku” i „Mechaniczna Pyra” (głównie w gwarze wielkopolskiej). W kwietniu 2004 roku otrzymał Order Uśmiechu. Wyróżniony Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, medalem „W służbie Bogu i Ojczyźnie” oraz odznaczeniem „Zasłużony dla miasta Poznania” w uznaniu za „całokształt twórczości literackiej, w szczególności za wkład w literaturę dla dzieci i teksty piosenek, które znała i śpiewała cała Polska”. Zmarł 13 XII 2023.

* * *

Stanisław Jan Majewski ps. „Stach” (1929–2023) – harcerz Szarych Szeregów, jeden z najmłodszych uczestników Powstania Warszawskiego, żołnierz Batalionu AK „Zaremba – Piorun” drugiej kompanii „Jura”. Po kapitulacji opuścił Warszawę wraz z ludnością cywilną. Pracował przymusowo we Wrocławiu i Jeleniej Górze, gdzie zastała go kapitulacja Niemiec. W maju 1945 roku powrócił do Warszawy. Na początku lat pięćdziesiątych pracował w Fabryce Samochodów Osobowych, a następie służył w Technicznej Szkole Wojsk Lotniczych w Zamościu. W lipcu 2021 roku wybrany członkiem Zarządu Związku Powstańców Warszawskich. Był uczestnikiem organizowanej przez Muzeum Powstania Warszawskiego akcji „Spełnijmy Marzenie Powstańca”. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Warszawskim Krzyżem Powstańczym. Zmarł 13 XII 2023.

* * *

Ks. Wiesław Niewęgłowski (1941–2023) – doktor nauk teologicznych, duszpasterz akademicki i duszpasterz środowisk twórczych. Absolwent Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, gdzie studiował filologię polską, teatrologię i teorię filmu, następnie alumn Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Warszawie. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1970 roku, w kapłaństwie przeżył 53 lata. W latach 1974–1982 był duszpasterzem akademickim w warszawskim kościele św. Anny. Od 1978 do 2012 roku pełnił funkcję Krajowego Duszpasterza Środowisk Twórczych. Zainicjował budowę kościoła środowisk twórczych św. Brata Alberta i Andrzeja Apostoła przy pl. Teatralnym w Warszawie i był jego pierwszym rektorem. Inicjator, a od 1975 roku organizator Tygodni Kultury Chrześcijańskiej. Był także wykładowcą Wyższego Seminarium Duchownego w Siedlcach, Akademii Teatralnej, Akademii Teologii Katolickiej, ASP i Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie. Po 13 grudnia 1981 roku, w ramach Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i Ich Rodzinom, uczestniczył w negocjacjach w sprawie zwolnienia osób internowanych. Od 1997 roku był szefem programów katolickich w TVP1 i TVP Info. Od 2002 roku pełnił funkcję kierownika Zakładu Dziennikarstwa Telewizyjnego w Instytucie Edukacji Medialnej i Dziennikarstwa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Od 2012 roku na emeryturze. Zmarł 14 XII 2023.

* * *

Katarzyna Gonera (1960–2023) – prawniczka, cywilistka, specjalistka prawa pracy, sędzia Sądu Najwyższego. Była sędzią 36 lat, na stanowisko sędziego Sądu Najwyższego była powołana 4 stycznia 2000 roku, orzekała w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. 1 listopada przeszła w stan spoczynku. Zmarła 16 XII 2023.

* * *

Prof. Janusz Filipiak (1952–2023) – informatyk, nauczyciel akademicki, przedsiębiorca i działacz sportowy. Profesor nauk technicznych, założyciel i w latach 1998–2023 prezes zarządu spółki informatycznej Comarch, w latach 2004–2023 prezes zarządu MKS Cracovia. Ukończył Wydział Elektrotechniki Górniczej i Hutniczej AGH w Krakowie, otrzymał Medal Stanisława Staszica dla najlepszego absolwenta tej uczelni. Uzyskał na tej uczelni stopień doktora i doktora habilitowanego, a w 1991 roku tytuł profesora nauk technicznych. Specjalizował się w zagadnieniach związanych z telekomunikacją, w tym sieciami zintegrowanymi i teleinformatyką. Od 1997 roku profesor zwyczajny. W latach osiemdziesiątych pracował w paryskich centralnych laboratoriach badawczych France Télécom i na University of Adelaide. W latach dziewięćdziesiątych kierował na AGH Katedrą Telekomunikacji. Autorem książek branżowych, takich jak Modelling and control of dynamic flows in communication networks oraz Real Time Network Management, a także około stu publikacji naukowych. W 1993 roku założył przedsiębiorstwo informatyczne Comarch, w którym w 1998 roku objął stanowisko prezesa zarządu. Tworzona przez niego spółka przekształciła się w grupę kapitałową. W roku 2000 po raz pierwszy został umieszczony na liście 100 najbogatszych Polaków prowadzonej przez tygodnik „Wprost”. W 2004 roku został prezesem zarządu sportowej spółki akcyjnej MKS Cracovia, tworzonej przez ten klub sportowy i miasto Kraków. W październiku 2015 roku został członkiem Narodowej Rady Rozwoju powołanej przez prezydenta Andrzeja Dudę. W latach 2019–2020 przewodniczył Radzie Uczelni AGH. Zmarł 17 XII 2023.

* * *

Jerzy Mamcarz (1952–2023) – poeta i kompozytor, pieśniarz i satyryk, konferansjer i działacz społeczny, prezes Związku Polskich Autorów i Kompozytorów ZAKR. Był dyrektorem artystycznym Festiwalu im. Jonasza Kofty „Moja Wolności” i Festiwalu Polskiej Piosenki „Kryształowy Kamerton”. Absolwent Politechniki Krakowskiej. Członkiem Związku Artystów Scen Polskich oraz Związku Polskich Autorów i Kompozytorów ZAKR – sekcja literacka, którego od 2020 roku był prezesem. Należał do Stowarzyszenia Artystów Wykonawców STOART, był też członkiem Zarządu Związku Zawodowego Twórców Kultury, prezesem Stowarzyszenia Warszawska Scena Bardów. Laureat konkursów i przeglądów m.in. w Myśliborzu, Olsztynie, Toruniu, Wałczu, Tarnowie, Krakowie, Rzeszowie. Uczestniczył w wielu Warsztatach Piosenkarskich w Lublińcu. W latach 1980–1981 był członkiem Kabaretu Piwnica pod Baranami, a od 1983 do 1988 roku pracował w kabarecie „Ostatnia Zmiana” przy ZPR Warszawa. Po egzaminach w 1982 roku u prof. Aleksandra Bardiniego w latach 1988–1989 współpracował z Młodzieżową Agencją Koncertową w Warszawie. Od 1990 roku wykonywał autorskie, poetycko-satyryczne recitale. Był laureatem festiwali piosenki poetyckiej m.in. Śpiewajmy Poezję w Olsztynie, Spotkań Twórców i Wykonawców Piosenki Autorskiej w Myśliborzu, Festiwalu Piosenki Młodzieżowej w Toruniu, Konkursów O Laur Pogórza w Tarnowie oraz Old Meeting Folk w Krakowie. Łączył nastrojową poezję z satyrą. Wykonywał recitale autorskie i sięgał po twórczość współczesnych polskich poetów Zbigniewa Herberta, Czesława Miłosza, ks. Jana Twardowskiego, Wisławy Szymborskiej, Tadeusza Różewicza i Stanisława Barańczaka. W 2016 roku. wydał płytę CD „Romans na łyżworolkach”. Odznaczony został Złotym Krzyżem Zasługi. Zmarł 17 XII 2023.

* * *

Jorthanis Lazopoulos (1937–2023) – legendarny, wieloletni nauczyciel geografii w V Liceum Ogólnokształcącym we Wrocławiu, wychowawca wielu pokoleń młodzieży, w tym olimpijczyków. Pochodził z Grecji. Przez uczniów, którzy go uwielbiali, nazywany był pieszczotliwie „Lopek”. Jeden z jego byłych uczniów – Vincent Viktor Severski –­­­ już jako pisarz uczynił go jednym z bohaterów swojej powieści. Zmarł 17 XII 2023.

* * *

Prof. Janusz Kucharski (1946–2023) – artysta rzeźbiarz, wykładowca Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu. Przez wiele lat prowadził zajęcia z rzeźby. Pełnił funkcję prodziekana Wydziału Malarstwa i Rzeźby oraz kierownika katedry rzeźby. Zrealizowane przez niego pomniki, rzeźby i instalacje przestrzenne można spotkać m.in. w Niemczech i w Austrii. W ostatnim okresie zaangażował się w działania na rzecz rekonstrukcji organów Englera w kościele pw. św. Elżbiety. Zmarł 18 XII 2023.

* * *

Janusz Gortat (1948–2023) – pięściarz, dwukrotny brązowy medalista olimpijski w wadze półciężkiej, ojciec koszykarza Marcina Gortata, pięściarza Roberta Gortata oraz Małgorzaty Owczarek (z domu Gortat). Jeden z najwybitniejszych polskich pięściarzy wagi półciężkiej, znany z doskonałej techniki, preferujący walkę defensywną. Jego głównym rywalem na arenie międzynarodowej był Jugosłowianin Mate Parlov. Był zawodnikiem Legii Warszawa i KSZO Ostrowiec Świętokrzyski. Wicemistrz Europy z Belgradu w 1973 roku w wadze półciężkiej. Sześciokrotny mistrz Polski w wadze półciężkiej, pięciokrotny wicemistrz, 16 razy walczył w reprezentacji Polski, uzyskał 15 zwycięstw. Po zakończeniu kariery został trenerem Legii Warszawa (trenował m.in. Andrzeja Gołotę i Tomasza Adamka). Zmarł 19 XII 2023.

* * *

Ks. Ireneusz Skubiś (1938–2023) – infułat Archidiecezji Częstochowskiej, Honorowy Redaktor Naczelny „Niedzieli”, duszpasterz akademicki, wiceprzewodniczący Komisji Episkopatu ds. Kultury i Środków Społecznego Przekazu. Po ukończeniu Niższego Seminarium Duchownego w Częstochowie, podjął studia w Częstochowskim Wyższym Seminarium Duchownym w Krakowie. Po święceniach kapłańskich w 1961 roku podjął pracę naukową w ramach studiów prawa kanonicznego na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, gdzie w 1978 uzyskał stopień naukowy doktora. W latach 1964–1966 był notariuszem kurii biskupiej w Częstochowie, od 1965 do 1982 roku był diecezjalnym duszpasterzem akademickim i dyrektorem Wydawnictwa Diecezjalnego oraz redaktorem „Częstochowskich Studiów Teologicznych” (1974–1985). Doprowadził do wznowienia w 1981 roku wydawania tygodnika katolickiego „Niedziela” (zamkniętego w 1953 roku), w którym pełnił do 2014 roku obowiązki redaktora naczelnego. Uczestniczył w pracach Episkopatu jako wiceprzewodniczący Komisji Episkopatu ds. Kultury, członek Komisji Duszpasterstwa Akademickiego, Komisji Duszpasterstwa Ogólnego i Komisji ds. Środków Społecznego Przekazu. Jego działalność w ramach Ośrodka Duszpasterstwa Akademickiego łamała państwowy monopol informacyjny i dzięki otwartym wykładom w studenckiej „Piwnicy” umożliwiała kontakty środowisk opozycyjnych. W ramach prowadzonej przez ks. Skubisia serii wydawniczej „Biblioteki Niedzieli” ukazało się około 300 książek. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, laureat nagrody im. św. Maksymiliana Marii Kolbego, nagrody im. Włodzimierza Pietrzaka, nagrody im. Karola Miarki, Platynowego Lauru Umiejętności i Kompetencji, nagrody Prezydenta Miasta Częstochowy „Tym, co służą Miastu i Ojczyźnie”, nagrody im. Juliana Kulentego „Multimedia w służbie Ewangelizacji, Nagroda im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego Prymasa Tysiąclecia. W 2012 roku otrzymał Mały Feniks Specjalny, cztery lata później Laur Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, a w 2023 roku Medal „Pro Patria”. Zmarł 20 XII 2023.

* * *

Krzysztof Respondek (1969–2023) – aktor, piosenkarz, artysta kabaretowy. Absolwent Wydziału Aktorskiego PWST we Wrocławiu. W latach 1992–1999 był związany z Teatrem Rozrywki w Chorzowie, gdzie występował na ogół w musicalach w styczniu 1999 roku dołączył do artystów kabaretu „Rak”, w którym wygłaszał monologi, śpiewał piosenki i brał udział w skeczach. Zwyciężył w finale programu rozrywkowego Polsatu Jak oni śpiewają, z którego wszystkie nagrody przeznaczył na cele charytatywne. Po finale programu na rynek trafił singiel z dwoma utworami, które zaśpiewał w programie: Szczęśliwej drogi, już czas oraz Spokojnie, Polsko!. W latach 2007–2015 grał jedną z głównych ról w serialu telewizyjnym Barwy szczęścia. Wiosną 2009 roku był gospodarzem programu Najśmieszniejsze momenty świata. Rok później zagrał główną rolę w opartym na faktach filmie Laura. W 2011 zdobył Złoty Samowar na Festiwalu Piosenki Rosyjskiej. W 2013 roku wydał debiutancki album studyjny Taki świat kupuję, jesienią 2015 wziął udział w czwartej edycji programu rozrywkowego Polsatu Twoja twarz brzmi znajomo. Zmarł 22 XII 2023.

* * *

Józef Fajkowski (1927–2023) – pedagog, historyk, działacz społeczny i polityczny związany z ruchem ludowym. W czasie wojny był żołnierzem AK, od 1946 roku działał w ruchu ludowym. W latach 1964–1965 dyrektor Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. W kadencji 1972–1976 poseł na Sejm PRL, od 1973 do 1982 roku wiceminister kultury i sztuki, a w latach 1982–1983 ambasador PRL w Finlandii. Zmarł 22 XII 2023.

* * *

Izabella Cywińska-Michałowska (1935–2023) – reżyser teatralna i filmowa, krytyk filmowa, pierwsza po 1989 roku minister kultury i sztuki. Urodzona we Lwowie, jej przodkowie ze strony ojca pieczętowali się herbem Puchała. W latach 1970–1973 dyrektor Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu, od 1973 do 1989 roku dyrektor Teatru Nowego w Poznaniu, w latach 2008–2011 dyrektor artystyczna Teatru Ateneum w Warszawie. Od września 1989 roku do stycznia 1991minister kultury i sztuki w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. Ukończyła etnografię na Uniwersytecie Warszawskim oraz studia na Wydziale Reżyserii PWST w Warszawie. Reżyserowała w teatrach Białegostoku, Warszawy i Nowej Huty. Jako reżyser realizowała spektakle w Teatrze Telewizji (m.in. Wróg ludu Ibsena i Cmentarze Hłaski) oraz produkcje filmowe (serial Boża podszewka, filmy Kochankowie z Marony i Cud purymowy). Była żoną aktora Janusza Michałowskiego. Napisała wspomnienia pt. Nagłe zastępstwo. Z dziennika pani minister. Opublikowała też pamiętnik pt. Dziewczyna z Kamienia. Zmarł 23 XII 2023.

* * *

Maciej Iłowiecki (1935–2023) – dziennikarz i publicysta, w latach 1993–1994 zastępca przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Absolwent biochemii na Uniwersytecie Warszawskim. W czasach PRL publikował w „Polityce” i „Przeglądzie Technicznym”. W latach 1974–1990 pracował w redakcji „Problemów”. brał udział w rozmowach Okrągłego Stołu jako przedstawiciel „Solidarności”. Od 1990 do 1993 roku pełnił funkcję prezesa zarządu Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, w latach 1990–1992 był redaktorem naczelnym tygodnika „Spotkania”, był też członkiem redakcji „Nowego Państwa”. Od 2004 do 2011 roku członek Rady Etyki Mediów. W III RP uprawiał niezależną publicystykę i współpracował z telewizją Polsat. Autor artykułów prasowych i kilkunastu książek na tematy związane m.in. z medioznawstwem. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 24 XII 2023.

* * *

Barbara Frączek (1941–2023) – lekarka okulistka i działaczka społeczna, poseł na Sejm I kadencji (z rekomendacji NSZZ „Solidarność”) i i III kadencji (z listy Akcji Wyborczej „Solidarność”), siostra Mariana Krzaklewskiego. Absolwentka Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie, starszy asystent w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Rzeszowie. W 1980 roku działaczka „Solidarności”, zasiadała we władzach regionalnych związku. Współtworzyła program AWS dotyczący ubezpieczeń zdrowotnych. W 2001 roku wycofała się z polityki, kontynuując praktykę lekarską. Działaczka ruchów katolickich, została m.in. przewodniczącą lokalnego stowarzyszenia „Tak Życiu”, wspierającego samotne matki i rodziny wielodzietne. Była przewodniczącą Komisji Etyki Okręgowej Izby Lekarskiej w Rzeszowie. Odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Wolności i Solidarności oraz Medalem Stulecia Niepodległości. Zmarła 24 XII 2023.

* * *

Roland Mehlich (1969–2023) – lekkoatleta, pięciokrotny mistrz Polski, a po zakończeniu kariery sportowej trener i nauczyciel akademicki. W latach dziewięćdziesiątych był czołowym polskim płotkarzem, reprezentował nasz kraj na największych międzynarodowych imprezach. Trzy razy zdobywał złoto mistrzostw Polski w biegu na 110 m przez płotki na otwartym stadionie, dwukrotnie sięgał po tytuł w hali w biegu na 60 m przez płotki. Wystąpił w halowych mistrzostwach świata w 1992 roku w Barcelonie, mistrzostwach Europy w 1998 roku w Budapeszcie i w 1997 roku w mistrzostwach świata w Atenach. Największy sukces odniósł w 1998 roku podczas halowych mistrzostw Europy w Walencji. Zajął wówczas ósme miejsce. Zmarł 27 XII 2023.

* * *

Ks. prof. Jerzy Troska (1941–2023) – duchowny katolicki, teolog, profesor nauk teologicznych, współprzewodniczący Rady Programowej Radia Maryja, emerytowany kanonik gremialny Prześwietnej Kapituły Metropolitalnej w Poznaniu. Święcenia kapłańskie przyjął w 1965 roku, doktorat obronił w 1972, a habilitację uzyskał w 1986 roku, zaś tytuł naukowy profesora otrzymał w roku 2000. Specjalizował się w etyce i teologii moralnej. W latach 1998–2013 pełnił funkcję kierownika Zakładu Teologii Moralnej i Duchowości Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zmarł 27 XII 2023.

* * *

Piotr Jedliński (1964–2023) – dziennikarz, współzałożyciel i pierwszy prezes Radia Nowy Świat, uruchomionego w połowie 2020 roku i tworzonego przede wszystkim przez byłych dziennikarzy radiowej Trójki. Ze stanowiska prezesa zrezygnował w sierpniu 2020 roku, po sporze z innymi czołowymi menedżerami rozgłośni. Wcześniej Piotr Jedliński m.in. zarządzał przez prawie dekadę biurem coworkingowym Clockwork oraz pracował jako specjalista ds. rekrutacji w Gruperze. Zmarł 28 XII 2023.

* * *

Maciej Małek (1937–2023) – aktor filmowy i teatralny, wieloletni prezes łódzkiego oddziału ZASP. Absolwent Państwowego Studia Dramatycznego przy Teatrze im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach. W latach 1958–1961 występował w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, a od 1961 do 2002 roku związany był z Teatrem im. Stanisława Jaracza w Łodzi. Zmarł 28 XII 2023.

* * *

Prof. Wojciech Łączkowski (1933–2023) – prawnik, adwokat, sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku, członek Rady Polityki Pieniężnej I kadencji. Absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Sprawował funkcje prorektora UAM i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. 1989 roku był przewodniczącym Komitetu Obywatelskiego w Poznaniu. W latach 1994–1997 był przewodniczącym Państwowej Komisji Wyborczej. W 2006 roku został wybrany na przewodniczącego Kościelnej Komisji Historycznej. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski i Medalem Komisji Edukacji Narodowej. W 2022 został honorowym obywatelem Poznania. Zmarł 31 XII 2023.

* * *

Iwona Elżbieta Śledzińska-Katarasińska (1941–2024) – dziennikarka i polityk, posłanka na Sejm I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII i IX kadencji, osoba najdłużej nieprzerwanie zasiadająca w Sejmie III RP. Absolwentka Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Łódzkiego. W latach 1972–1981 należała do PZPR. W PRL pracowała w „Dzienniku Łódzkim” oraz „Głosie Robotniczym” – organie komitetu wojewódzkiego PZPR w Łodzi. W latach osiemdziesiątych działała w opozycji demokratycznej, od 1981 roku należała do „Solidarności”. W stanie wojennym internowana (od 13 do 16 grudnia 1981 roku). Objęta zakazem wykonywania zawodu dziennikarza, pracowała m.in. w biurze podróży, zajmowała się też redakcją wydawnictw podziemnych. Współtworzyła łódzki dodatek „Gazety Wyborczej”, kierowała nim jako redaktor naczelna w latach 1990–1991. Od 1990 do 1994 roku była wiceprzewodniczącą zarządu głównego Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. W 1990 roku wstąpiła do ROAD. Później należała do Unii Demokratycznej i Unii Wolności, od 2001 roku działała w Platformie Obywatelskiej. W 1990 roku wybrana do łódzkiej rady miejskiej, w której zasiadała do 1994 roku. W 1991 roku po raz pierwszy uzyskała mandat poselski, kandydując z listy UD. Do 2006 roku kierowała zarządem regionu łódzkiego Platformy Obywatelskiej. W 2007 roku została skarbnikiem Klubu Parlamentarnego PO. W latach 2005–2015 przewodniczyła Komisji Kultury i Środków Masowego Przekazu w Sejmie V, VI i VII kadencji. W 2010 roku z rekomendacji klubu parlamentarnego PO została członkiem rady programowej TVP SA, w 2014 roku wybrana przewodniczącą tego gremium. Zmarła 1 I 2024.

* * *

Prof. Iwona Bartoszewicz (1957–2024) – germanistka, profesor nauk humanistycznych, prorektor Uniwersytetu Wrocławskiego w kadencji 2016–2020. Absolwentka studiów germanistycznych i niderlandystycznych na Uniwersytecie Wrocławskim. Od października 1981 roku nieprzerwanie pracowała w Instytucie Filologii Germańskiej UWr. Na stanowisko profesora Uniwersytetu Wrocławskiego mianowana w 2003 roku, od marca 2010 roku profesor tytularny, od 1 listopada 2011 roku profesor zwyczajny. Jej zainteresowania naukowe, początkowo problematyką frazeologiczno-paremiologiczną, później politolingwistyczną, zaowocowały prowadzonymi w latach 1994–2003 badaniami tekstów publicystycznych oraz dokumentów politycznych, dotyczących relacji polsko-niemieckich. Jest pierwszą polską germanistką, która jako językoznawca zajęła się problematyką retoryczno-argumentacyjną i wypracowała wynikającą z tego profilu badawczego oryginalną metodę analizy tekstów użytkowych. Opublikowała ponad 60 prac naukowych oraz cztery monografie. Prace ukazały się w tomach zbiorowych oraz w renomowanych polskich i zagranicznych czasopismach m.in. w Austrii, Niemczech, na Węgrzech i w USA. Wyniki badań prezentowała na wielu międzynarodowych krajowych i zagranicznych konferencjach naukowych. Jako visiting profesor miała wykłady m.in. w Technische Universität Chemnitz, Ruhr Universität Bochum, Freie Universität Berlin oraz na Uniwersytecie Sorbona w Paryżu. Do roku 2018 redaktor naczelny najstarszej w Polsce germanistycznej serii wydawniczej „Germanica Wratislaviensia”. Pomysłodawca, organizator i współorganizator cyklicznych międzynarodowych konferencji językoznawczych „Linguistische Treffen in Wrocław” oraz „Kongresów Germanistyki Wrocławskiej”. Była członkiem krajowych i międzynarodowych stowarzyszeń naukowych: Internationale Vereinigung für Germanistik, Verein der Freunde des Instituts für deutsche Sprache (Mannheim), Stowarzyszenia Germanistów Polskich, Niemiecko-Polskie Towarzystwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Polskie Towarzystwo Retoryczne. W 2004 roku została jednym z ekspertów Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej dla specjalności filologia germańska, a w 2005 roku powołano ją do grupy ekspertów Państwowej Komisji Akredytacyjnej. W latach 2016–2020 była członkiem Kapituły Nagrody im. Iwana Wyhowskiego i Kapituły Nagrody im. Lwa Sapiehy (Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego), nagród objętych honorowym patronatem Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, przyznawanych pracownikom naukowym działającym na Ukrainie i Białorusi. Zmarła 1 I 2024.

* * *

Aleksander Herzog (1951–2024) – prawnik, prokurator Prokuratury Krajowej w stanie spoczynku, działacz „Solidarności”, jeden z twórców podziemnego Radia Solidarność Małopolska. Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego. W marcu 1968 roku uczestnik wieców studenckich w Krakowie, zatrzymany za kolportaż ulotek i relegowany z IV LO, kontynuował naukę w XIII LO. Od września 1980 roku w „Solidarności”, organizator struktur związkowych w Prokuraturze Wojewódzkiej w Krakowie, od grudnia 1980 do grudnia 1981 roku wiceprzewodniczący KZ „Solidarność”, a od lutego 1981 roku przewodniczący Tymczasowej Krajowej Komisji Koordynacyjnej Pracowników Prokuratury. Uczestnik i współorganizator prac Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych, doradca w rozmowach KKP ze stroną rządową. 18 grudnia 1981 roku zwolniony z pracy. W 1982 roku organizator systemu zbierania składek od członków „Solidarności” w Prokuraturze, współpracownik Komitetu Helsińskiego. W latach osiemdziesiątych radca prawny m.in. w PSS Społem Oddział Gastronomii w Krakowie, Przedsiębiorstwie Państwowym Zespół Uzdrowisk Krakowskich, Spółdzielni Pracy Twórczej Polskich Artystów Plastyków Plastyka Oddział w Krakowie, Filharmonii Krakowskiej im. Karola Szymanowskiego. Organizator Radia „Solidarność” Małopolska, aresztowany w czasie nadawania audycji. W latach 1983–1988 wydawca i kolporter książek, m.in. podziemnego Wydawnictwa Kraków. Autor artykułów w pismach podziemnych: „Paragraf”, „Bez Dekretu”, „Opinii Krakowskiej”. W latach 1989–1990 członek Małopolskiego Komitetu Obywatelskiego. Od 1990 do 1991 roku pierwszy zastępca Prokuratora Generalnego. W latach 1991–1993 prokurator w Ministerstwie Sprawiedliwości, następnie w Prokuraturze Apelacyjnej w Warszawie kierujący zespołem ds. nadzoru szczególnego nad postępowaniami przekazanymi przez Sejmową Komisję Nadzwyczajną do Zbadania Działalności MSW, tzw. Komisję Rokity. W latach 1992–1995 przewodniczący Odwoławczej Komisji Weryfikacyjnej Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie. Od 1996 roku prokurator Prokuratury Krajowej, od 2002 roku członek Odwoławczego Sądu Dyscyplinarnego dla Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym. W latach 2009–2014 w Radzie Programowej Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury, w kadencji 2010–2015 członek Krajowej Rady Prokuratury, a od 2010 roku prokurator Prokuratury Generalnej. Autor publikacji książkowych i ok. 60 artykułów w pismach poświęconych problematyce prawnej. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 1 I 2024.

* * *

Prof. Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska (1951–2024) – lekarka, profesor nauk medycznych, specjalizująca się w chorobach wewnętrznych i gastroenterologii, znana widzom z programu „Wiem, co jem” pod pseudonimem „Profesor Zdrówko”. Absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, gdzie kierowała Zakładem Farmacji Klinicznej i Opieki Farmaceutycznej. Była m.in. przewodniczącą trzech kadencji Warszawskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Badań nad Miażdżycą, członkinią Polskiego Towarzystwa Nauk Żywieniowych, Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, członkinią honorową Polskiego Towarzystwa Dietetyki, wiceprzewodniczącą Komisji Edukacji Żywieniowej Komitetu Żywienia Człowieka PAN. Angażowała się w popularyzację wiedzy o zdrowym żywieniu, biorąc udział m.in. w audycjach radiowych oraz programach telewizyjnych. Zmarła 1 I 2024.

* * *

Ireneusz Serwotka (1961–2024) – działacz sportowy i samorządowiec, wieloletni prezes Odry Wodzisław, w latach 1997–2002 prezydent Wodzisławia Śląskiego, w kadencji 2016–2018 starosta wodzisławski. Był wychowankiem Górnika Radlin, w którym grał do wieku juniora, ale przede wszystkim dał się poznać jako działacz. W 1993 roku został prezesem Odry Wodzisław Śląski i był jej sternikiem – z roczną przerwą – do 2010 roku. Pod jego wodzą „chłopcy znad granicy” w 1996 roku awansowali do najwyższej klasy rozgrywkowej i utrzymali się w niej przez 14 lat, a w 1997 roku zdobyli w niej trzecie miejsce i reprezentowali polską piłkę w europejskich pucharach. Zmarł 1 I 2024.

* * *

Arkadiusz Malinowski (1975–2024) – gitarzysta, wirtuoz gry na gitarze basowej, wokalista i kompozytor. Były muzyk zespołu „Czerwone Gitary”, z którym występował w latach 1999–2003. Zmarł 3 I 2024.

* * *

Cezary Żyromski (1938­–2024) – wrocławski dziennikarz, przez wiele lat związany ze „Słowem Polskim”. Karierę dziennikarską rozpoczął w latach pięćdziesiątych XX wieku. Działał w Studenckiej Wszechnicy Dziennikarskiej, a od roku 1981 w Towarzystwie Społeczno-Kulturalnym Dziennikarzy, którego był członkiem założycielem. W roku 1985 był jednym założycieli Zarządu Dolnośląskiego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Węgierskiej, ściśle współpracującym z Polskim Stowarzyszeniem Kulturalnym im. Józefa Bema w Budapeszcie. Z jego inicjatywy i pod jego redakcją wydany został numer kwartalnika „Kultura Dolnośląska” poświęcony kulturalnym, społecznym i historycznym związkom Polski z Węgrami. Współredagował czasopismo „Głos Buczaczan” wydawane przez Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich – Oddział Buczacz. Działacz stowarzyszeń dziennikarskich: Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich i Stowarzyszenia Dziennikarzy RP, w którym w latach 1992–1995 był członkiem zarządu oddziału dolnośląskiego, a w latach 1997–2001 – sędzią Naczelnego Sądu Dziennikarskiego Syndykatu Dziennikarzy Polskich. Od 2005 do 2009 roku redagował witrynę SD RP Dolny Śląsk. Laureat II nagrody zespołowej Towarzystwa Miłośników Wrocławia i Ossolineum w Plebiscycie Czytelniczym Dolnośląska Książka Roku za „Konfrontacje Literackie”, otrzymał tytuł „Dziennikarza na med(i)al”. Wyróżniony dwukrotnie nagrodą Klubu Dziennikarzy Depeszowych „za szczególne wartości merytoryczne i graficzne stron informacyjnych «Słowa Polskiego»”. Zmarł 3 I 2024.

* * *

Jan Żyliński (1951–2024) – potomek polskiego rodu szlacheckiego Żylińskich herbu Lubicz znany jako książę Jan Żyliński. Przedsiębiorca, oficer, działacz polonijny, najbogatszy Polak w Londynie. Patriota czynnie zaangażowany w obronę polskiego imienia w Anglii. Prowadził firmę deweloperską, która zatrudnia wyłącznie Polaków. W 2005 roku rozpoczął budowę tzw. White House’u, czyli pałacu wzniesionego w stanisławowskim stylu w londyńskiej dzielnicy Ealing. Pałac, którego budowa została zakończona w 2009 roku, uważany jest za jeden z sześciu najważniejszych obiektów architektonicznych w Londynie. W 2014 roku ufundował wykonany z brązu, pozłacany pomnik, przedstawiający ułana. Powstał on na cześć jego ojca porucznika Andrzeja Żylińskiego, który w stoczonej w 1939 roku bitwie pod Kałuszynem był dowódcą walczącego na polu bitwy 4. szwadronu 11. Pułku Ułanów Legionowych. W 2016 roku prowadził rozmowy w celu wybudowania monumentu upamiętniającego polskich pilotów walczących w bitwie o Anglię. W tym samym roku ogłosił też zamiar budowy łuku triumfalnego w Warszawie, rozciągającego się pomiędzy Grobem Nieznanego Żołnierza a ulicą Marszałkowską. Miał on powstać w setną rocznicę Bitwy Warszawskiej i mierzyć 52 metry wysokości, co stawiałoby go pod względem wysokości przed Łukiem Triumfalnym zlokalizowanym w Paryżu. Obie te inicjatywy nie doczekały się realizacji. W 2016 roku kandydował bez powodzenia na urząd burmistrza Londynu. Zmarł 3 I 2024.

* * *

Maria Wiśniewska ps. „Malina” (1929–2024) – uczestniczka Powstania Warszawskiego, łączniczka w Batalionie „Parasol”. Podczas okupacji uczestniczyła w tajnych kompletach Żeńskiego Prywatnego Gimnazjum i Liceum Janiny Popielewskiej i Janiny Roszkowskiej przy ul. Bagatela 15, urządzonych pod przykrywką szkoły krawieckiej. Od 1942 roku harcerka w Hufcach Polskich (Harcerstwo Narodowe) przy tymże Żeńskim Gimnazjum Popielewskiej-Roszkowskiej. Wstąpiła do konspiracji w maju 1944 roku. Była członkinią Kedywu, czyli Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej, który zajmował się walką z okupantem i sabotażem. W czasie powstania przenosiła meldunki i rozkazy w 3. kompanii batalionu „Parasol”, zgrupowanie „Radosław”. Przeszła szlak bojowy od Woli po Czerniaków. Ze Starego Miasta ewakuowała się kanałami. Po kapitulacji razem ze swoją rodziną i ludnością cywilną opuściła Warszawę. Po dwóch tygodniach pobytu w Brwinowie razem z rodziną udała się do Łodzi. W 1945 roku wróciła do Warszawy i tam zdała maturę. Całe życie dbała o pamięć o Powstaniu, jako historyczka, dziennikarka, autorka książek. Zmarła 4 I 2024.

* * *

Emil Polit (1940–2023) – malarz i grafik. Absolwent Wydziału Malarstwa i Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Po studiach zamieszkał w Rzeszowie. W latach 1972–1979 współpracował z Pracownią Sztuk Plastycznych w charakterze projektanta i realizatora prac w zakresie sztuki użytkowej. Od 1989 do 1991 roku pełnił funkcje prezesa rzeszowskiego okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków, uczestniczył w wystawach malarstwa na szczeblu regionalnym, ogólnopolskim i międzynarodowym, także w wystawach połączonych z aukcjami dzieł sztuki na cele charytatywne, takimi jak: Aukcje Polskiego Malarstwa Współczesnego w Nowym Yorku, Aukcje Towarzystwa Pomocy im. Św. Brata Alberta Bliźniemu Swemu, gdzie w 2002 roku został wyróżniony honorową statuetką towarzystwa, a także w aukcjach dzieł sztuki organizowanych przez Caritas Diecezji Rzeszowskiej. W roku 1996 otrzymał nagrodę Miasta Rzeszowa za wybitne osiągnięcia artystyczne w dziedzinie malarstwa. W 2003 roku został wyróżniony przez Dyrektora Centrum Edukacji Artystycznej nagrodą indywidualną II stopnia za szczególny wkład w rozwój edukacji artystycznej w Polsce. Jego prace znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Przemyślu, Biura Wystaw Artystycznych w Rzeszowie, oraz kolekcjach instytucji i osób prywatnych w Polsce, USA, Watykanie, Włoszech, Belgii, Danii, Niemczech, Francji, Szwajcarii, Austrii i Kanadzie. Zmarł 4 I 2024.

* * *

Bp Ryszard Karpiński (1935–2024) – doktor nauk teologicznych, biskup pomocniczy lubelski w latach 1985–2011. Od 1949 do 1953 roku kształcił się w Niższym Seminarium Duchownym w Lublinie, gdzie uzyskał prywatną maturę. Państwowy egzamin dojrzałości złożył w 1957 roku i w latach 1953–1959 odbył studia w Wyższym Seminarium Duchownym w Lublinie i równocześnie na Wydziale Teologicznym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Przyjął święcenia kapłańskie w 1959 roku. Kontynuował studia na Sekcji Biblijnej Wydziału Teologicznego KUL, uzyskując licencjat z teologii. W latach 1963–1969 studiował na Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie, ukończone licencjatem, oraz na Papieskim Uniwersytecie św. Tomasza z Akwinu, gdzie obronił doktorat. W okresie rzymskich studiów na czas wakacji wyjeżdżał do Francji, Irlandii, Austrii, Niemiec i Stanów Zjednoczonych, gdzie pomagał w duszpasterstwie i doskonalił znajomość języków obcych. W latach 1971–1985 był pracownikiem Papieskiej Komisji ds. Duszpasterstwa Migrantów i Podróżujących. Współpracował z polską sekcją Radia Watykańskiego i redakcją „L’Osservatore Romano”. Od 1970 do 1971 roku był prefektem Wyższego Seminarium Duchownego w Lublinie i sekretarzem Instytutu Kultury Religijnej przy KUL. W strukturach Episkopatu Polski pełnił funkcję przewodniczącego Komisji ds. Duszpasterstwa Turystycznego, Zespołu ds. Pomocy Katolikom na Wschodzie i Komisji ds. Polonii i Polaków za Granicą. Był delegatem w Międzynarodowej Komisji Katolickiej ds. Migracji w Genewie i delegatem ds. Duszpasterstwa Emigracji Polskiej, wielokrotnie pełnił też funkcję delegata na Międzynarodowe Kongresy Eucharystyczne. W ramach II Polskiego Synodu Plenarnego był w latach 1990–1999 członkiem IX Komisji „Misji i Emigracji”. Był też członkiem Rady Krajowej Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. Zmarł 5 I 2024.

* * *

Witold Mikołajczuk (1981–2024) – muzyk-samouk zwany Witek Muzyk Z Ulicy, grał na akordeonie, pianinie, gitarze, komponował, śpiewał, aranżował utwory i pisał teksty. Już w liceum założył zespół muzyczny Śrubokręt. Szkołę kończył w Białej Podlaskiej. Pracował jako handlowiec, a w wolnym czasie był wolontariuszem i uczył muzyki w szkole podstawowej. Swoją muzykę prezentował, m.in. w Warszawie. Publikował też w social mediach i na You Tube. Jego utwory osiągały milion wyświetleń w ciągu miesiąca. Dzięki zbiórce na platformie crowdfundingowej wydał album „Gram dla Was” (2016) oraz „Folko Rocko Punko Polo”. Najbardziej jego znane utwory to: Rzucę Ciebie, rzucę nas, A ja mam kaca, Mamo, mamo, Serce wolności. Zmarł 5 I 2024.

* * *

Adam Kowalewski (1940–2024) – polski architekt, urbanista, urzędnik państwowy i dyplomata, wiceminister gospodarki przestrzennej i budownictwa w latach 1989–1992, ambasador RP w Kenii od 1992 do 1996roku. Absolwent Politechniki Warszawskiej. Doktor nauk ekonomicznych, zawodowo był związany z Instytutem Rozwoju Miast oraz Instytutem Nauk Ekonomicznych PAN. Od 1972 do 1981 roku pracował na stanowisku dyrektora Biura Planowania Rozwoju Warszawy. W latach 1974–1981 należał do PZPR. W latach osiemdziesiątych był ekspertem ONZ w państwach afrykańskich, następnie pracował w ramach zespołu Jerzego Regulskiego nad modelem przyszłego samorządu terytorialnego. Członek rady fundatorów Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej, w latach 2005–2015 pełnił funkcję przewodniczącego rady nadzorczej tej fundacji. W latach 1989–1992 podsekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, przez następne cztery lata sprawował ambasador RP w Kenii, akredytowany również w Burundi, Rwandzie i Somalii. Był też stałym przedstawicielem w agencjach ONZ (UNEP i UN-Habitat). Przewodniczący Głównej Komisji Architektoniczno-Urbanistycznej i członek Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN. Odznaczony Krzyżem Komandorskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 5 I 2024.

* * *

Ks. Mateusz Żarnowiecki (1942–2024) ­ – były dyrektor Caritas Archidiecezji Poznańskiej, do 2017 roku dyrektor Domu Księży Emerytów w Poznaniu-Antoninku. Zainicjował m.in. takie akcje jak Biała Sobota, czyli darmowe badania i medyczne konsultacje dla ludzi, Punkt Konsultacyjny i porady prawnicze. Rozwijał także pomoc żywnościową dla ludzi ubogich, angażował się w pomoc dla ofiar, które ucierpiały w czasie powodzi tysiąclecia. Dzięki jego pomysłom powstał Ośrodek Leczenia Uzależnień dla młodzieży w Wierzenicy. Zmarł 6 I 2024.

* * *

Mariusz Borek (1973–2024) – wokalista i muzyk disco polo. Karierę muzyczną rozpoczynał w 1991 roku. Wraz z Ireneuszem Perkowskim założył w Brańsku discopolową grupę Skalar. W 1998 roku ukazała się ich pierwsza kaseta i pobiła serca fanów tego gatunku. Utwór Powiedz mi, do którego klip zrealizowano w Nowym Jorku, bił rekordy popularności. Skalar, po zawieszeniu działalności na kilka lat, wrócił na scenę z przebojami: W tę noc, Płakałaś i Żółty ananas. Zmarł 6 I 2024.

* * *

Mateusz Rutkowski (1986–2024) – skoczek narciarski, mistrz świata juniorów na skoczni K-90 w 2004 roku w norweskim Strynie, gdzie poprawił rekord tamtejszej skoczni. Jeden z największych talentów w skokach narciarskich ostatnich 25 lat. Zadebiutował w Pucharze Świata w styczniu 2004 roku. Drużynowo z Kamilem Stochem, Stefanem Hulą oraz Dawidem Kowalem zdobył srebro. Upatrywano w nim następcę Adama Małysza. Jako trzeci Polak w historii przekroczył granicę 200 metrów, uzyskując w Planicy 201,5 m. Po problemach z alkoholem skreślony z kadry. W 2018 roku w IX Mistrzostwach Amatorów w Skokach Narciarskich Polski Południowej „O Puchar Kamila Stocha Mistrza Olimpijskiego” rozegranych na skoczni K-20 w Skawicy zajął trzecie miejsce w kategorii open. Przez ostatnie lata był członkiem zarządu Klubu Sportowego „Rutkowski”, którego prezesem jest jego brat, były reprezentant Polski – Łukasz. Zmarł 7 I 2024.

* * *

Ppłk Zbigniew Piasecki ps. „Czekolada” (1927–2024) – żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski. Młodość spędził na Kresach Wschodnich w Ostrogu nad Horyniem, położonym zaledwie kilka kilometrów od granicy polsko-sowieckiej. W 1939 roku utracił rodzinny dom i ojca, którego wiosną 1940 roku zamordowali Sowieci. W 1941 roku wstąpił do Szarych Szeregów. W Powstaniu Warszawskim walczył w VII Batalionie „Ruczaj” i Batalionie „Miłosz”. Z obawy przed represjami władz komunistycznych Piasecki w 1951 roku przyjechał do Szczecina z zamiarem wyjazdu na Zachód. Osiadł jednak na Ziemiach Zachodnich. Szczecin stał się jego drugą ojczyzną. Poznał tu żonę i założył rodzinę. Pracował w Szczecińskiej Stoczni Rzecznej i Biurze Projektowym Budownictwa Morskiego. Zmarł 9 I 2024.

* * *

Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski (wł. Tadeusz Bohdan Zaleski) ps. „Jacek Partyka”, „Jan Kresowiak”, „Ksiądz Robak” (1956–2024) – polski Ormianin, duchowny katolicki obrządków ormiańskiego i łacińskiego, duszpasterz osób niepełnosprawnych, prezes Fundacji im. Brata Alberta, działacz społeczny, duszpasterz Ormian-katolików, wieloletni uczestnik opozycji antykomunistycznej w czasach PRL, pisarz, poeta i publicysta. Jego rodzicami byli filolog Jan Zaleski i polska Ormianka, polonistka Teresa Zaleska, z domu Isakowicz. W okresie nauki w liceum związał się z ruchem oazowym, a po ukończeniu szkoły średniej wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Krakowie. Jako kleryk powołany do odbycia służby wojskowej. Pod koniec lat siedemdziesiątych, współredagował podziemne pismo „Krzyż Nowohucki” oraz działał w Studenckim Komitecie Solidarności. W 1977 roku debiutował jako poeta na łamach „Tygodnika Powszechnego”. W 1983 roku uzyskał święcenia kapłańskie i skierowany został przez Kardynała Franciszka Macharskiego na studia do Papieskiego Kolegium Ormiańskiego w Rzymie. Trzykrotnie nie otrzymał paszportu ze względu na współpracę z podziemną Solidarnością. Związał się z prowadzonym przez ks. Kazimierza Jancarza Duszpasterstwem Ludzi Pracy w Parafii św. Maksymiliana Marii Kolbego w nowohuckich Mistrzejowicach. Od 1979 roku uczestnik Ruchu „Wiara i Światło” skupiającego osoby niepełnosprawne intelektualnie, ich rodziny i przyjaciół, duszpasterz osób niepełnosprawnych, założyciel fundacji im. Brata Alberta w Radwanowicach, której był prezesem od 1989 roku. Fundacja prowadzi 38 placówek na terenie Polski. Od 1980 roku zaangażowany w działalność NSZZ „Solidarność”. W latach osiemdziesiątych represjonowany przez SB, dwukrotnie ciężko pobity. W 1988 roku brał udział w strajku w Hucie im. Lenina jako duszpasterz robotników. Jednocześnie zaangażował się w działalność dobroczynną i pomoc niepełnosprawnym. W latach 2002–2022 prezes Towarzystwa Oświatowego w Radwanowicach, prowadzącego Integracyjne Przedszkole i Integracyjną Szkołę Podstawową w Radwanowicach. Prowadził na antenie TVP Info, wspólnie z Anną Dymną, program Potrzebni. Członek Rady Konsultacyjnej ds. Osób z Niepełnosprawnościami w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej. Uczestnik i organizator wielu konwojów humanitarnych m.in. do państw byłej Jugosławii, Czeczenii, Albanii, Ukrainy, w tym we współpracy z Polską Akcją Humanitarną Janiny Ochojskiej oraz Stowarzyszeniem Lekarzy Nadziei prof. Zbigniewa Chłapa. W 2008 roku wystąpił z apelem o potępienie przez władze polskie ludobójstwa Polaków dokonanego przez OUN-UPA na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej. Prezes założonej przez siebie Fundacji Kresowej „Memoria et Veritas” i organizator dorocznych konkursów szkolnych wiedzy o Kresach oraz przewodniczącym komitetu honorowego budowy pomnika „Rzeź Wołyńska” na Podkarpaciu. W 2001 roku odbył studia w Papieskim Kolegium Ormiańskim w Rzymie i został mianowany przez kardynała Józefa Glempa duszpasterzem Ormian w archidiecezji krakowskiej, w latach 2002–2009 był duszpasterzem Ormian w Polsce Południowej, a od 2009 do 2017 roku proboszcz ormiańskokatolickiej parafii południowej pw. św. Grzegorza Oświeciciela z siedzibą w kościele Trójcy Świętej w Gliwicach. Aktywny działacz środowiska ormiańskiego, popularyzator wiedzy o historii i kulturze Ormian, inicjator zbliżenia między środowiskami tzw. starej i nowej emigracji ormiańskiej. Orędownik sprawy upamiętnienia ofiar ludobójstwa Ormian. W latach 2009–2014 pełnił funkcję przedstawiciela mniejszości ormiańskiej w Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych. W lutym 2006 roku wystąpił z postulatem ujawnienia konfidentów SB działających wśród duchowieństwa archidiecezji krakowskiej. Sam badał dokumenty Służby Bezpieczeństwa, które jako poszkodowany otrzymał z Instytutu Pamięci Narodowej. Rezultatem tych badań była książka pt. Księża wobec bezpieki na przykładzie archidiecezji krakowskiej, która ukazała się w 2007 roku nakładem wydawnictwa Znak. W latach 2011–2014 był felietonistą Gazety Polskiej Codziennie i Gazety Polskiej, z którymi zerwał współpracę na skutek rozbieżności światopoglądowych i wątpliwości dotyczących obiektywizmu prezentowanego przez te tytuły. Był publicystą portali Prawy.pl, Myśl.pl i wPolityce.pl; współpracował z RMF FM, Onet, Polsat News oraz Do Rzeczy, Salon24.pl, TV Wrealu i Media Narodowe. Prowadził blog na swojej stronie internetowej. Był członkiem Krakowskiego Społecznego Komitetu Poparcia Jarosława Kaczyńskiego w przedterminowych wyborach prezydenckich w 2010. Wspierał Pawła Kukiza i jego ugrupowanie w wyborach parlamentarnych w 2015 roku. Odznaczony Krzyżem Komandorskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Wolności i Solidarności, Krzyżem Czynu Zbrojnego Polskiej Samoobrony na Kresach Wschodnich RP i Krzyżem Pamięci Ofiar Banderowskiego Ludobójstwa, Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości, Medalem „Pro Bono Poloniae” i Orderem Uśmiechu. Laureat Nagrody Rzecznika Praw Obywatelskich im. Pawła Włodkowica, Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza, Nagrody Zasłużony dla NSZZ „Solidarność”, Nagrody „Lodołamacz Specjalny” i „Toruński Anioł”, Nagrody św. Grzegorza Niezależnej Gazety Polskiej, Nagrody Metropolity Lwowskiego Eugeniusza Baziaka, Honorowy członek Światowego Kongresu Kresowian, Honorowy obywatel Zgierza, miasta i gminy Zielona Góra oraz miasta i gminy Prabuty, a także gminy Zabierzów, Borów, Kadzidło, laureat Medalu „Za Zasługi dla Rozwoju Miasta i Ziemi Chrzanowskiej”, Medalu „Pro Memoria” i Medalu Opoka im. Piotra Skórzyńskiego, Człowiek Roku Klubów Gazety Polskiej i Gazety Krakowskiej, otrzymał też tytuł „Kustosza Pamięci Narodowej”. Zmarł 9 I 2024.

* * *

Delfina Ambroziak (1939–2024) – śpiewaczka operowa, wieloletnia solistka Teatru Wielkiego w Łodzi. Absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Łodzi, kontynuowała naukę pod kierunkiem Sergiusza Benoniego w Wenecji. Laureatka I Nagrody na XX Międzynarodowym Konkursie Muzycznym w Monachium. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” i Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. W 2023 roku otrzymała Honorowy Medal 600-lecia Miasta Łodzi „za działania na rzecz rozwoju Łodzi przyznawane z okazji 600-lecia Miasta”. Zmarła 9 I 2024.

* * *

Ryszard Herba (1957–2024) – aktor filmowy i serialowy. Popularność przyniosła mu rola złomiarza Stefana Roleckiego w serialu Lombard. Życie pod zastaw, produkcji Telewizji Puls i Studia A. Serial otrzymał pięć Telekamer „Tele Tygodnia”, w tym Złotą oraz Jubileuszową na 25-lecie Plebiscytu. W dzieciństwie uczęszczał na zajęcia aktorsko-muzyczne w teatrze Kalambur we Wrocławiu, przez rok studiował instrumentalistkę na Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu, następnie ukończył studia na Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie filia we Wrocławiu na wydziale aktorskim. Zmarł 9 I 2024.

* * *

Janusz Majewski (1931–2024) – reżyser filmowy, dramatopisarz, pisarz, scenarzysta, wykładowca. Rektor Warszawskiej Szkoły Filmowej. Twórca takich filmów jak Zaklęte rewiry, Lekcja martwego języka, czy C.K. Dezerterzy. Absolwent architektury na Politechnice Krakowskiej. Studiował na Wydziale Operatorskim, a następnie Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi. Po ukończeniu łódzkiej uczelni zaczął pracę w Wytwórni Filmów Dokumentalnych zdobywając uznanie za filmy Róża, Album Fleischera i Pojedynek. Jego pierwszym filmem fabularnym był telewizyjny Awatar, czyli zamiana dusz. Uznanie przyniósł mu pełnometrażowy debiut fabularny, Sublokator, otrzymał za ten film m.in. nagrodę FIPRESCI na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Mannheim oraz trzy wyróżnienia na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Panamie. W latach 1983–1990, przez dwie kadencje, był Prezesem Zarządu Głównego Stowarzyszenia Filmowców Polskich, a od roku 2006 Honorowym Prezesem Stowarzyszenia. Od 1969 do 1991 roku był wykładowcą w Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi, a także gościnnie m.in. w Stanach Zjednoczonych. Jego studentami byli m.in. Feliks Falk, Andrzej Barański, Filip Bajon i Juliusz Machulski. Pod pseudonimem Patrick G. Clark napisał komedię Upiór w kuchni, którą dwukrotnie reżyserował dla Teatru Telewizji. Był członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed wyborami prezydenckimi w 2010 i 2015 roku. Zmarł 10 I 2024.

* * *

Maciej Bukowski (1963–2024) – przedsiębiorca i filantrop. Gdyński patriota, znawca i kibic piłki nożnej, od międzynarodowej po gdyńską Arkę, której kibicował i którą przez wiele lat sponsorował. W latach dziewięćdziesiątych założył Telezakupy Mango. Zaangażowany w działalność charytatywną, m.in. na rzecz Fundacji DKMS – baza Dawców komórek macierzystych. Zmarł 10 I 2024.

* * *

Marek Litewka (1948–2024) – aktor filmowy, telewizyjny i teatralny. Absolwent Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. W latach 1974–1975 występował w Państwowym Teatrze Ziemi Krakowskiej im, Ludwika Solskiego w Tarnowie, a poi przeniesieniu do Krakowa w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej, Teatrze „Bagatela” oraz Teatrze STU. Wystąpił w 32 spektaklach Teatru Telewizji oraz trzech audycjach Teatru Polskiego Radia, a także w cyklu telewizyjnym Spotkanie z Balladą. Zmarł 12 I 2024.

* * *

Prof. Romuald Twardowski (1929–2024) – kompozytor i pedagog. Pochodził z Wilna, w latach 1946–1950 był organistą w kościołach wileńskich: bonifratrów, misjonarzy i Św. Jana. Następnie, po ukończeniu średniej szkoły muzycznej, studiował w latach 1952–1957 kompozycję u Povilasa Tamuliūnasa i Juliusa Juzeliūnasa w Państwowym Konserwatorium Litewskim w Wilnie. Należał do pierwszych członków powstałego w 1955 roku polskiego zespołu folklorystycznego „Wilia”. Repatriowany do Polski w 1957 roku. Kontynuował studia kompozytorskie na PWSM w Warszawie. W 1963, w ramach stypendium Związku Kompozytorów Polskich wyjechał do Paryża na studia uzupełniające u Nadii Boulanger. Od 1972 roku był wykładowcą kompozycji i instrumentacji w Akademii Muzycznej w Warszawie. Inicjator festiwalu muzyki cerkiewnej „Hajnówka” w Białymstoku. Premiery jego dzieł były wystawiane w wielu krajach – w NRF, NRD, Jugosławii, Finlandii i Czechosłowacji. Wszędzie przyjmowano je z entuzjazmem. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim, Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, a także Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis. Płyty, na których nagrano jego kompozycje, były kilkukrotnie nominowane do Nagrody Muzycznej Fryderyk w kategoriach: Album Roku Muzyka Orkiestrowa, Album Roku Najwybitniejsze Nagranie Muzyki Polskiej, Album Roku Muzyka Współczesna, Album Roku Muzyka Chóralna i Album Roku Muzyka Solowa. Zmarł 13 I 2024.

* * *

Prof. Krzysztof Belczyński (1972–2024) – astronom, profesor nauk fizycznych, taternik, alpinista i himalaista. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, pracował jako adiunkt w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie, był też zatrudniony w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk. Interesował się głównie astrofizyką teoretyczną. Wspinał się od 1990 roku, sześć lat później otrzymał nagrodę za wybitne osiągnięcia w Tatrach. Wytyczał nowe drogi wspinaczkowe w Himalajach, na Ziemi Baffina, w Pakistanie, na Alasce i w Patagonii. W 2003 zdobył nagrodę Kolosa – wraz z Marcinem Tomaszewskim i Dawidem Kaszlikowskim – za wytyczenie drogi na Alasce. Zespół został za tę drogę nominowany do prestiżowej francuskiej nagrody Złotego Czekana. Zmarł 13 I 2024.

* * *

Roman Korban (1927–2024) – lekkoatleta, średniodystansowiec i trener lekkoatletyczny, mistrz i rekordzista Polski, najstarszy żyjący polski olimpijczyk. Na Akademickich Mistrzostwach Świata w 1951 roku w Berlinie zdobył srebrny medal w biegu na 800 metrów oraz brązowy w sztafecie 4×400 metrów. Startował na igrzyskach olimpijskich w Helsinkach w 1952 roku. Był trzykrotnym mistrzem Polski: w biegu na 800 metrów i na 1500 metrów w 1951 roku oraz na 800 metrów w 1952 roku. Czterokrotnie był wicemistrzem, zdobył również mistrzostwo Polski w hali w biegu na 800 metrów oraz dwa srebrne medale. Oprócz rekordu Polski w sztafecie 4 × 400 metrów był także rekordzistą kraju w biegu na 1000 metrów. W latach 1949–1953 dziewięć razy startował w meczach reprezentacji Polski, odnosząc cztery zwycięstwa indywidualne. Ukończył AWF w Warszawie, a na AWF w Poznaniu obronił doktorat. Pracował jako trener w Gdańsku i Warszawie. W latach 1965–1968 był przewodniczącym Centralnej Rady Trenerów PZLA. W latach 1972–1975 przybywał w Stanach Zjednoczonych, a od 1981 roku w Sydney w Australii, gdzie ukończył rehabilitację ze specjalnością „kontuzje kręgosłupa”. Pracował do emerytury w klinice rehabilitacji w Sydney. Zmarł 15 I 2024.

* * *

Ks. Dariusz Misior (1967–2024) – duchowny rzymskokatolicki z diecezji drohiczyńskiej, rektor rektoratu Matki Bożej Ostrobramskiej w Czajach. Absolwent Seminarium Duchownego w Siedlcach. Święcenia kapłańskie przyjął z rąk bp. Jana Chrapka. Od roku 2020 był rektorem rektoratu w Czajach. Zmarł 15 I 2024.

* * *

Juliusz Chrościcki (1942–2024) – historyk sztuki, specjalista w zakresie europejskiej sztuki nowożytnej, baroku, historii kultury i ikonografii władzy. Absolwent historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. W 1991 roku otrzymał tytuł profesora nauk humanistycznych. Do 2012 roku profesor zwyczajny w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego. Pełnił funkcję prodziekana i dziekana Wydziału Historycznego UW. W 2012 roku rozpoczął pracę w Instytucie Historii Sztuki i Kultury Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Przewodniczący Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk, członek Rady Powierniczej Zamku Królewskiego w Warszawie, rad muzealnych Zamku w Wersalu i Pałacu w Wilanowie. Od 1983 roku członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, współtwórca i redaktor naczelny półrocznika „Barok. Historia–Literatura–Sztuka”, redaktor „Rocznika Historii Sztuki”, czasopisma „Perspective” wydawanego w Paryżu oraz „Kroniki Zamkowej”. W latach 1995–1998 dyrektor Centre de la Civilisation Polonaise na Paryskiej Sorbonie. Odznaczony Srebrnym Medalem „Zasłużony Gloria Artis”. Zmarł 15 I 2024.

* * *

Ks. prof. Wiesław Wenz (19–2024) – prorektor Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu, kierownik Katedry Prawa Kanonicznego i Prawa Wyznaniowego tej uczelni i wykładowca prawa kanonicznego. W latach 2009–2014 był wikariuszem sądowym Metropolitalnego Sądu Duchownego we Wrocławiu, a w latach 2001–2007 prorektorem Papieskiego Wydziału Teologicznego ds. naukowo-dydaktycznych, od 2004 do 2009 r. wikariuszem biskupim ds. instytutów życia konsekrowanego w archidiecezji wrocławskiej, od 1986 do 2009 roku – obrońcą węzła małżeńskiego w Metropolitalnym Sądzie Duchownym we Wrocławiu. Zmarł 17 I 2024.

* * *

Krzysztof Czarnocki ps. „Lis” i „Pantera” (1929–2024) – harcerz Szarych Szeregów, łącznik z Powstania Warszawskiego. W 1943 roku wstąpił do 9. Drużyny im. Stefana Czarnieckiego na Mokotowie. W czasie powstania służył w Poczcie Harcerskiej. Pod koniec wojny przeniósł się z rodzicami do Częstochowy. Tam skończył gimnazjum, a po maturze studiował na Politechnice Śląskiej. Przeniósł się do Warszawy i pracował w Fabryce Tworzyw Sztucznych na Żeraniu. W 1980 roku wstąpił do „Solidarności”, wybrany do Komisji Zakładowej. W stanie wojennym i latach osiemdziesiątych kolporter prasy podziemnej. W latach dziewięćdziesiątych członek Porozumienia Centrum, potem wstąpił do Prawa i Sprawiedliwości i ramienia tej partii został radnym Żoliborza. Zmarł 17 I 2024.

* * *

Zenon Baran (1934–2024) – były piłkarz oraz trener Hutnika i Cracovii, a także przedsiębiorca. Absolwent krakowskiej AWF, w młodości grał w piłkę nożną na pozycji pomocnika w klubach: Dąbski, Hutnik i Wawel. Trenował również tenis stołowy. W latach 1966–1983 trener Hutnika, najpierw grup młodzieżowych, a od 1979 roku seniorów. W 1976 roku uzyskał uprawnienia trenera I klasy. Jego następnym przystankiem była Cracovia, ekstraklasa. Zmarł 18 I 2024.

* * *

Prof. Piotr Węgleński (1939–2024) – biolog, genetyk, nauczyciel akademicki, profesor nauk biologicznych, w latach 1999–2005 rektor Uniwersytetu Warszawskiego, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1961 roku zawodowo związany z tą uczelnią, gdzie obejmował funkcje dyrektora Instytutu Genetyki i Biotechnologii, wicedyrektora Instytutu Botaniki UW, prorektora i rektora w latach 1999–2005. Pracował także w Instytucie Biochemii i Biofizyki PAN. Członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego i członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. W 2010 roku z rekomendacji klubu parlamentarnego PO powołany w skład rady programowej Polskiego Radia. Był członkiem komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed wyborami prezydenckimi w 2010 i w 2015. Odznaczony brazylijskim Krzyżem Komandorskim Orderu Krzyża Południa oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 19 I 2024.

* * *

Ewa Podleś (1952–2024) – śpiewaczka operowa, kontralt, jedna z najbardziej znanych na świecie polskich solistek. Absolwentka Akademii Muzycznej w Warszawie. Nagrody w konkursach śpiewaczych w Moskwie, Tuluzie i Barcelonie otworzyło jej wrota do międzynarodowej kariery. W 1984 roku debiutowała w Metropolitan Opera, śpiewając partię tytułową. Występowała w największych teatrach operowych świata, m.in. Seattle Opera, San Diego Opera, San Francisco Opera, Houston Grand Opera, Dallas Opera, Milwaukee’s Florentine Opera, Michigan Opera Theatre, Minnesota Opera, Atlanta Opera, Vancouver Opera, Canadian Opera Company, Deutsche Staatsoper Berlin, Deutsche Oper Berlin, Alte Oper we Frankfurcie nad Menem, Gran Teatre del Liceu, Teatro Bellini, Teatro La Fenice, Teatro San Carlo,Théâtre du Châtelet i Opéra Bastille w Paryżu,Teatro Real w Madrycie oraz w warszawskim Teatrze Wielkim – Operze Narodowej. Na estradzie często partnerował jej mąż, pianista Jerzy Marchwiński. Odznaczona Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, Medal Fundacji Kościuszkowskiej za wybitne zasługi dla krzewienia kultury polskiej i amerykańskiej i Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła 19 I 2024.

* * *

Longin Skowyra (1936–2024) – sztangista, reprezentant Polski, srebrny oraz brązowy medalista mistrzostw Polski w podnoszeniu ciężarów, wychowawca wielu czołowych polskich ciężarowców – olimpijczyków. Absolwent Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, studiując łączył naukę z wyczynowym dźwiganiem ciężarów w barwach AZS. Startował m.in. w ówczesnych CSRS, ZSRR i NRD oraz Danii, Szwecji, Rumunii, Jugosławii i na Węgrzech, rywalizując z wysokiej klasy sztangistami. W1966 roku objął stanowisko trenera koordynatora podnoszenia ciężarów w Wojewódzkim Ośrodku Szkolenia Sportowego w Opolu. Po zakończeniu pracy trenerskiej nauczyciel wychowania fizycznego w Zespole Szkół Technicznych i Ogólnokształcących im. Kazimierza Gzowskiego w Opolu. Zmarł 20 I 2024.

* * *

Maciej Chojnacki (1942–2024) – koszykarz, reprezentant Polski, brązowy medalista mistrzostw Europy w 1967 roku, występujący na pozycji skrzydłowego. Debiutował w I lidze w barwach Lecha Poznań w okresie 1961/1962 i występował w tym klubie do sezonu 1972/1973 włącznie. W latach 1973–1976 był zawodnikiem belgijskiej drużyny Waterloo, a w okresie 1976/1977 grał krótko w II-ligowej Polonii Leszno. W reprezentacji Polski debiutował w 1965 roku, w biało-czerwonych barwach występował do 1969, łącznie w 40 spotkaniach. Zmarł 21 I 2024.

* * *

Andrzej Szajna (1949–2024) – legenda polskiej gimnastyki, olimpijczyk, mistrz Europy, wielokrotny mistrz Polski, zawodnik Zawiszy Bydgoszcz. W roku 1975 roku zdobył tytuł mistrza Europy, a w 1974 dwa brązowe medale mistrzostw świata. Trzykrotnie reprezentował Polskę na Igrzyskach Olimpijskich – w Monachium w 1972 roku, w Montrealu w 1976 roku i w Moskwie w 1980 roku. W czempionatach Europy wywalczył siedem medali. Mistrzem w ćwiczeniach wolnych został w Bernie w 1975 roku, srebrne medale w skoku przypadły mu w 1971, 1973 oraz 1975 roku, natomiast brązowe – na kółkach w 1971, w wolnych w 1973 oraz na drążku w 1975. W mistrzostwach Polski w poszczególnych konkurencjach był 34 razy najlepszy, a supremację w wieloboju indywidualnym udowodnił osiem razy – w 1972 roku, w kolejnych latach od 1974 do 1978, w 1981 oraz 1983 roku. Karierę zakończył mając 35 lat. Jeszcze do niedawna prowadził zajęcia z adeptami gimnastyki sportowej, był także sędzią imprez w tej dyscyplinie sportu. Zmarł 22 I 2024.

* * *

Magdalena Wołochowicz (1982–2024) – dziennikarka, vlogerka i pisarka chrześcijańska, pomysłodawczyni i fundatorka Fundacji „Żyj Pełnią Życia”. Tworzyła Mailowe Studium Biblijne, kursy dla kobiet, przez cztery lata co tydzień publikowała nowy odcinek na blogu. Wielokrotnie zapraszana, jako mówca, na konferencje i spotkania. Napisała sześć książek, m.in.: Chwilowo Panna, Kobieta pełna Bożego życia, Żyj słowem Boga. Zmarła 22 I 2024.

* * *

Alwida Antonina Bajor (1942–2024) – publicystka, dziennikarka, pisarka, tłumaczka, autorka scenariuszy sztuk teatralnych dla Teatru Polskiego i Polskiego Studia Teatralnego w Wilnie i Teatru Polskiego w Moskwie. W 1965 roku ukończyła studia polonistyczne w Wileńskim Instytucie Pedagogicznym. Rok wcześniej podjęła pracę w redakcji polskojęzycznego dziennika „Czerwony sztandar” (następnie „Kurier Wileński”), gdzie od 1980 roku do 2000 roku pełniła funkcję kierownika Działu Literatury i Sztuki. W latach 1991–1994 była redaktorem polskojęzycznych audycji i słuchowisk stacji radiowej Vilniaus varpas (Dzwon Wileński). Autorka ponad 2 tys. publikacji m.in. w „Kinas”, „Kwartalnik Filmowy”, „Zesłaniec”, „Spotkania Lwowskie”, „ Magazyn Wileński”, „Veidas”, polskich i japońskich pismach akademickich. Laureatka literackich nagród Czesława Miłosza i im. Witolda Hulewicza. Przez wiele lat współpracowała z Polskim Studiem Teatralnym w Wilnie. Zmarła 23 I 2024.

* * *

Kpt. Jan Kowalczys ps. „Śmiały” (1927–2024) – weteran AK na Wileńszczyźnie. W Gdańsku mieszkał od 1957 roku. W 1944 r. złożył przysięgę wojskową. Działał w okręgu nowogródzkim, służył w 77. pułku piechoty Armii Krajowej jako rusznikarz, łącznik przy dowódcy 2. kompanii rezerwowej. W sierpniu 1944 roku aresztowany przez NKWD. W trakcie śledztwa torturowany. Skazany, za działalność w AK na szkodę ZSRS, na dziesięć lat więzienia i pięć lat pozbawienia praw publicznych. Zesłany na Sybir. Do 1950 roku więzień obozów w Lidzie, Mińsku, Orszy, Mołotowsku. Przymusowo uznany przez NKWD za obywatela ZSRS, karnie osiedlony w Norylsku. Do Polski wrócił w roku 1957. W 1948 roku wyróżniony przez Rząd Polski w Londynie Medalem Wojska. W Polsce, aż do emerytury w 1987 roku, pracował w PKP jako maszynista. W 2001 roku awansowany do stopnia podporucznika, a w 2012 roku otrzymał awans na stopień porucznika. Odznaczony dwukrotnie Krzyżem Armii Krajowej, Krzyżem Partyzanckim, Krzyżem Sybiraka, Odznaką Pamiątkową „Akcji Burza”. Decyzją Zarządu Głównego Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Wielkiej Brytanii z 29 maja 2020 roku – w uznaniu bohaterskiej postawy w walce z najeźdźcami oraz wybitnych zasług położonych dla realizacji celów Stowarzyszenia Polskich Kombatantów, wyróżniony Kombatanckim Krzyżem Zasługi. Decyzją Ministra Obrony Narodowej z 5 maja 2020 roku awansowany do stopnia kapitana. W 2021 roku odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 24 I 2024.

* * *

Krzysztof Iwańczuk (1954–2024) – lubelski działacz sportowy i wykładowca akademicki, wieloletni prezes Wojewódzkiego Związku Piłki Siatkowej w Lublinie. Absolwent Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Z Wydziałem Politologii UMCS związany zawodowo w latach 1977–2020. Stopień doktora nauk politycznych uzyskał w 1986 roku na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1990–1996 członek Senatu UMCS, od 1990 do 2000 roku i od 2005 do 2008 pełnomocnik Rektora ds. studenckich. W latach 1992–2001 Dyrektor Uniwersyteckiego Centrum Kursów Otwartych UMCS. Współzałożyciel, a następnie Przewodniczący NSZZ „Solidarność” na Wydziale Politologii UMCS w latach 1980–1981 oraz 1989–2001. Członek Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych. Członek Polskiego Towarzystwa Geograficznego i Polskiego Towarzystwa Geopolitycznego. Prezes Wojewódzkiego Związku Piłki Siatkowej w Lublinie. Członek Zarządu Polskiego Związku Piłki Siatkowej. Członek Wojewódzkiej Rady Sportu przy Marszałku Województwa Lubelskiego, członek Rady Sportu przy Prezydencie Miasta Lublin. Odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Zmarł 24 I 2024.

* * *

Andrzej Trojanowski (1952–2024) – dziennikarz i doradca prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza. Absolwent prawa na Uniwersytecie Gdańskim. Pracę zaczął jako inspektor w Wojewódzkiej Federacji Sportu w Gdańsku. Potem rozpoczęła się jego przygoda z Radiem Gdańsk, był tam kolejno reporterem, prezenterem, zastępcą kierownika redakcji informacji, kierownikiem redakcji informacji i sekretarzem programu. W 1993 roku awansował na prezesa rozgłośni. Podczas jego kadencji powstała nowa siedziba radia wraz ze studiem koncertowo-nagraniowym. Był inicjatorem wielu wydarzeń, w tym gali Człowieka Roku Radia Gdańsk. Po odwołaniu z czołowego stanowiska w radiu krótko pracował jako szef działu sportowego w „Dzienniku Bałtyckim”. Specyfika gazety odbiegała jednak od radia, które przez lata pracy pokochał. Przyjął propozycję objęcia stanowiska w magistracie jako doradca prezydenta ds. sportu. W grudniu 2005 roku został dyrektorem Biura Prezydenta Gdańska, później kierował pracami Biura ds. Sportu. To m.in. on odpowiadał za przydzielenie Gdańskowi tytułu miasta-gospodarza Euro 2012. Przeszedł na emeryturę w 2019 roku, krótko po tragicznej śmierci swojego wieloletniego przełożonego Pawła Adamowicza. Zmarł 24 I 2024.

* * *

Henryk Pytel (1955–2024) – hokeista grający na pozycji napastnika, reprezentant kraju, trzykrotny olimpijczyk. Wychowanek Zagłębia Sosnowiec i w latach 1971–1983 zawodnik tego klubu. Cztery razy zdobywał tytuł mistrza Polski i dwa razy wicemistrza. W polskiej ekstraklasie rozegrał 344 mecze strzelając 270 bramek. w okresie 1975/1976 zdobył tytuł króla strzelców ekstraklasy. W 1983 roku wyjechał do Niemiec, gdzie grał w klubach EV Landshut, ESC Wolfsburg i Fronten. W 1984 roku został najskuteczniejszym strzelcem Bundesligi, zdobywając 52 bramki w sezonie. W latach 1975–1986 w reprezentacji rozegrał 129 meczów, w których zdobył 77 bramek (drugie miejsce w historii polskiego hokeja). Trzykrotnie wziął udział w igrzyskach olimpijskich w 1976, 1980 i 1984 roku oraz w ośmiu turniejach o mistrzostwo świata. W 1993 roku powrócił do Polski. w okresie 2004/2005 był trenerem hokeistów Zagłębia Sosnowiec, a od stycznia 2006 roku asystentem trenera Krzysztofa Podsiadły. Zmarł 27 I 2024.

* * *

Wiktor Jędrzejak (1956–2024) – malarz związany z rodzinnym Kaliszem. Absolwent WSP w Częstochowie. Autor 54 wystaw indywidualnych w kraju i zagranicą m.in. w Nowym Jorku, Berlinie, Helsinkach, Aichach, Alkmarze, Warszawie, Wrocławiu, Poznaniu i Kaliszu. Brał udział w 142 wystawach zbiorowych w Polsce, Francji, Holandii, Grecji, USA, Finlandii, Japonii, na Węgrzech, w Chorwacji i Belgii. Laureat 21 ogólnopolskich konkursów malarskich. Poszukiwacz starych przedmiotów i zapisanego w nich czasu. Twórca cykli malarskich „Okna”, „Wyrzucone przedmioty”, „Palimpsesty”, a także autor malarskiego dziennika podróży powstającego pod wpływem wypraw do Indii, Meksyku, Nepalu, Tybetu, Kambodży, Tajlandii, Laosu, Gruzji i Armenii. Zmarł 27 I 2024.

* * *

Agata Tomasiewicz (1991–2024) – dziennikarka miesięcznika „Teatr” . Absolwentka Wydziału Wiedzy o Teatrze warszawskiej Akademii Teatralnej, którą ukończyła uzyskując III nagrodę w Konkursie na najlepszą pracę magisterską z zakresu wiedzy o teatrze, widowisku i performansie w roku akademickim 2018/2019. W miesięczniku „Teatr”, gdzie pracowała po studiach, publikowała recenzje i rozmowy teatralne. W krytyce łączyła wiedzę o teatrze współczesnym z doskonałą znajomością nowych teorii humanistycznych. W Instytucie Badań Literackich ukończyła kurs edytorstwa i redakcji tekstów, w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego zaczęła studiować kulturoznawstwo. Przez kilka lat pracowała także w wydawnictwie ADiT, przygotowując do druku książki dramatyczne. Jako członkini Komisji Artystycznej brała udział w 29. Ogólnopolskim Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej. Laureatka IV edycji Ogólnopolskiego Konkursu im. Andrzeja Żurowskiego dla młodych krytyków i krytyczek. Zmarła 30 I 2024.

* * *

Zenon Chojnicki (1955–2024) – szachista, instruktor i działacz szachowy, od 2002 roku mistrz FIDE, a od 2004 roku sędzia klasy międzynarodowej (International Arbiter). Z zawodu inżynier mechanik, absolwent Wydziału Budowy Maszyn i Lotnictwa (kierunek mechanika i budowa maszyn w zakresie lotnictwo) Politechniki Rzeszowskiej. W szachy nauczył się grać w wieku kilkunastu lat. Pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku zapisał się do klubu szachowego i zaczął uczestniczyć w turniejach. Debiut w turnieju rangi ogólnopolskiej w 1969 roku przyniósł mu pierwsze zwycięstwo. niedługo awansował do grona najlepszych polskich juniorów, czterokrotnie (pomiędzy 1972 a 1975 rokiem) uczestniczył w finałach mistrzostw Polski w kategorii do 20 lat. Zdobył dwa brązowe medale w 1974 i 1975 roku. W 1973 roku zajął w Ułan Bator III miejsce w finale mistrzostw Mongolii juniorów, w 1975 roku reprezentował Polskę w drużynowym meczu juniorów przeciwko NRD. W połowie lat siedemdziesiątych zakończył karierę, powracając do szachów po 10 latach jako instruktor, działacz i propagator tej dyscypliny wśród dzieci i młodzieży. W 1990 roku zdobył uprawnienia instruktora szachowego I klasy, a w 2003 roku ukończył studia podyplomowe na AWF w Warszawie, uzyskując status trenera szachowego II klasy. W grupie jego wychowanków byli finaliści mistrzostw Polski juniorów w różnych kategoriach wiekowych. Od 1999 roku prezes Podkarpackiego Związku Szachowego, a od 2000 roku – działacz Polskiego Związku Szachowego (pełnił funkcje przewodniczącego Komisji Ewidencji, Klasyfikacji i Rankingu oraz członka Kolegium Sędziów). Najwyższy ranking w karierze osiągnął 1 stycznia 1993 roku z wynikiem 2310 punktów, uzyskując miejsce od 100 do 106 wśród polskich szachistów. Zmarł 30 I 2024.

* * *

Prof. Przemysław Waingertner (1969–2024) – historyk, publicysta, profesor nauk humanistycznych. Laureat LXI Olimpiady Historycznej w 1987/1988 roku. Absolwent historii na Uniwersytecie Łódzkim. Tam obronił pracę doktorską i uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych. Pracownik Instytutu Historii UŁ. Zajmował się problematyką życia politycznego II Rzeczypospolitej, historii i myśli wolnomularstwa oraz funkcjonowania mitu i stereotypu w dziejach. Członek Akademickiego Klubu Obywatelskiego im. Lecha Kaczyńskiego w Łodzi. Laureat nagrody honorowej „Świadek Historii” przyznanej przez Instytut Pamięci Narodowej. W 2023 roku odznaczony Honorowym Medalem 600-lecia Miasta Łodzi „za działania na rzecz rozwoju Łodzi przyznawane z okazji 600-lecia Miasta”. Zmarł 31 I 2024.

* * *

Feridun Erol (1938–2024) – aktor, reżyser i scenarzysta. Od 1950 roku mieszkał w Łodzi, gdzie jego rodzice prowadzili Cukiernię Turecką. Absolwent Wydziału Operatorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Dwa lata później skończył studia na Wydziale Reżyserii, również w łódzkiej filmówce. W 1967 roku wygrał Międzynarodowy Festiwal Filmów Studenckich w Amsterdamie – wyreżyserowany przez niego Welcome Kirk zdobył pierwszą nagrodę w kategorii filmu dokumentalnego. W jednym z najpopularniejszych i najważniejszych filmów w historii polskiego kina „Rejsie” pełnił rolę pomocnika reżysera Marka Piwowskiego, a także wcielił się w postać marynarza. Zagrał też w filmach: Przed wejściem, Super in position, Pogotowie przyjedzie, Porcelana w składzie słonia. Był reżyserem seriali telewizyjnych Sąsiedzi i Lokatorzy, a także filmów: Igraszki, Mojemu miastu, Dzień na ryby, Wprawki, Ballada o ścinaniu drzewa, Zawodowcy, Złe dobrego początki…, Jak się pozbyć czarnego kota, Romane Dyvesa 98 oraz scenarzystą filmów: Dzień na ryby, Ballada o ścinaniu drzewa, Zawodowcy, Honor dziecka, Złe dobrego początki… Kirk Douglas. 30 lat później. Pierwszą jego żoną była Barbara Połomska-Erol, aktorka znana z filmu Eroica, a drugą – dziennikarka Jolanta Erol znana z „Kuriera Warszawskiego”. Zmarł 1 II 2024.

* * *

Marian Pilot (1936–2024) – pisarz współczesny, dziennikarz i scenarzysta filmowy, czołowy przedstawiciel ważnego nurtu w prozie polskiej. Absolwent Wydziału Dziennikarstwa na Uniwersytecie Warszawskim. W 1958 roku pracował w dziale kulturalnym PAP, w latach 1958–1960 w redakcji „Wiadomości Filmowych”, a od 1960 do 1967 roku jako kierownik działu kulturalnego „Na przełaj”. W latach 1967–1978 pełnił funkcję kierownika działu prozy „Tygodnika Kulturalnego”. Od 1972 roku należał do ZSL. Od grudnia 1981 roku pracował w redakcji filmów fabularnych Telewizji Polskiej, a od grudnia 1982 roku w Ludowej Spółdzielni Wydawniczej jako główny specjalista w zakresie literatury pięknej. W latach 2003–2006 członek rady nadzorczej TVP. Laureat licznych nagród i odznaczeń. W 1966 roku otrzymał Nagrodę im. Stanisława Piętaka za powieść Sień, w 1987 roku Złoty Krzyż Zasługi, w 1989 roku nagrodę Funduszu Literatury w dziedzinie reportażu. Odznaczony odznaką Zasłużony Działacz Kultury. Od 30 kwietnia 2009 roku honorowy obywatel miasta Ostrzeszów. W tym samym roku otrzymał również nagrodę literacką im. Władysława Reymonta. Jego powieść Pióropusz zdobyła Nagrodę Literacką „Nike”. W wieku 85 lat zadebiutował jako poeta utworem Dzikie mięso, zajmując pierwsze miejsce w XVIII Ogólnopolskim Konkursie Literackim im. Artura Fryza oraz otrzymał nominację do Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus”. Zmarł 2 II 2024.

* * *

Anna Napierska-Matuszewska (1969–2024) – dziennikarka i prezenterka, przez ponad 20 lat pracowała w oddziale Telewizji Polskiej w Bydgoszczy, znana m.in. z programów Zbliżenia i Kawa bez cukru. W 2008 roku rozstała się ze stacją i próbowała swoich sił jako dziennikarka internetowa. Na swoim koncie miała także występy wokalne, została między innymi laureatką Nagrody im. Anny Jantar w konkursie opolskich „Debiutów”. Zmarła 2 II 2024.

* * *

Janusz Kapuściński (1949–2024) – geofizyk, agrometeorolog, doktor habilitowany nauk rolniczych. W młodości pracował jako dziennikarz Radia Merkury, w którym przez piętnaście lat prezentował prognozę pogody. Uczestniczył w wyprawie polarnej na Spitsbergen w Norwegii w 1989 roku. W 2000 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego na Wydziale Melioracji i Inżynierii Środowiska Akademii Rolniczej we Wrocławiu. Wykładał na Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Kaliszu, Akademii Rolniczej i Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu oraz Politechnice Poznańskiej. Był wicedyrektorem Instytutu Ekonometrii i Informatyki Politechniki Częstochowskiej, gdzie wcześniej pełnił funkcję wicedyrektora Instytutu Logistyki i Zarządzania Międzynarodowego. Założyciel pierwszego w Polsce stowarzyszenia obrony lokatorów „Nasz Dom” w 1998 roku. Jego sukcesem było ujawnienie afery testamentowej Melanii Rozmarynowicz, której testament został sfałszowany przez osoby związane z wymiarem sprawiedliwości. Współtworzył poznańską Radę Osiedla Jeżyce, będąc jednocześnie przewodniczącym jej zarządu. W 2010 roku wszedł w skład Poznańskiego Społecznego Komitetu Poparcia Jarosława Kaczyńskiego podczas wyborów prezydenckich w Polsce. W 2014 roku w wyborach samorządowych uzyskał mandat radnego Rady Miejskiej Poznania z ramienia Prawa i Sprawiedliwości. Dołączył do grona Akademickiego Komitetu Honorowego Andrzeja Dudy, popierającego jego kandydaturę podczas wyborów prezydenckich w Polsce w 2015 roku. Członek Akademickiego Klubu Obywatelskiego im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Poznaniu. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za działalność w Ruchu Komitetów Obywatelskich. Zmarł 2 II 2024.

* * *

Michał Zieliński (1965–2024) – teoretyk muzyki, kompozytor, aranżer i wokalista, kierownik artystyczny zespołu muzyki dawnej Collegium Vocale Bydgoszcz. W latach 1986–1991 studiował kompozycję i teorię muzyki w Akademii Muzycznej w Bydgoszczy. Od 1991 roku pracował w macierzystej uczelni, gdzie wykładał analizę instrumentacji, kształcenie słuchu i harmonię modalną. W 2004 roku w Instytucie Sztuki PAN zrobił doktorat, a w 2011 roku habilitował się na Wydziale Twórczości, Interpretacji i Edukacji Muzycznej Akademii Muzycznej w Krakowie. Autor książki Odrodzony renesans. Historia Collegium Vocale Bydgoszcz oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych, wielu recenzji i esejów. Jego twórczość kompozytorska obejmowała utwory chóralne (Laudate Dominum, Alleluja, Stabat Mater, Magnificat, Modlitwa, gdy dziatki spać idą, Msza na chór mieszany a cappella, Missa super cantiones profanae, Na fraszki Jana z Czarnolasu), kameralne (Koncert na klawesyn i orkiestrę smyczkową, Pieśń nad pieśniami na kontratenor, flet, fortepian i perkusję, Wariacje na bardzo znany temat na wibrafon i fortepian) i solowe (Sonatina na fortepian, Skarbczyk marimbafonisty, czyli dość trudne kawałki na cztery pałki). W latach 1992–2017 współpracował jako kierownik artystyczny i wokalista z zespołem muzyki dawnej Collegium Vocate Bydgoszcz. Laureat Nagrody Muzycznej „Fryderyk 2001” w kategorii „Album Roku ― Muzyka Dawna” za płytę Collegium Vocale Bydgoszcz z nagraniami utworów Wacława z Szamotuł i Marcina Leopolity. Zmarł 3 II 2024.

* * *

Grzegorz Ibron (1955–2024) – piłkarz, trener i działacz bydgoskich klubów. Pochodził z Leszna, ale przygodę piłkarską rozpoczął w Zawiszy Bydgoszcz. W 1972 roku został mistrzem Polski juniorów z reprezentacją Bydgoskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej. Występował jeszcze w Goplanii, Chojniczance, BKS Bydgoszcz, a w 1982 roku na ponad 30 lat związał się z Chemikiem Bydgoszcz. Grał na pozycji pomocnika. Kibice pamiętają jego silne uderzenia z rzutów wolnych. Po zakończeniu kariery piłkarskiej pełnił funkcję kierownika drużyny w czasach największej świetności Chemika, gdy w latach dziewięćdziesiątych grał w pierwszej lidze. Później był trenerem grup młodzieżowych i seniorów oraz dyrektorem klubu z ul. Glinki. Zmarł 3 II 2024.

* * *

Edward Kozak (1946–2024) – dziennikarz związany z TVP3 Katowice. Pełnił tam różne funkcje, przygotowywał programy regionalne, rozrywkowe i reportaże. Przez kilka lat był redaktorem naczelnym. Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Śląskim, studium reżyserii filmowej w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi oraz studium dziennikarstwa na Uniwersytecie Warszawskim. Na początku lat osiemdziesiątych przeprowadził wywiad z seryjnym mordercą Joachimem Knychałą, zwanym „wampirem ze Śląska”, który został potem skazany na karę śmierci. Napisał o tym książkę „Pamiętnik wampira” i nakręcił dokument „Wampir”. Zmarł 4 II 2024.

* * *

Wiesław Orłowski (1961–2024) – aktor i muzyk. Absolwent Wydziału Wokalno-Aktorskiego Akademii Muzycznej we Wrocławiu. W latach 1991–2013 związany z Teatrem Współczesnym w Szczecinie, na deskach którego debiutował w Figlach kobiet. Występował też w szczecińskich teatrach: Operze na Zamku, Teatrze Krypta i Piwnicy przy Krypcie. Był jednym z założycieli zespołu „Jak Wolność To Wolność”, który początkowo działał pod nazwą „Szczęśliwy Zbieg Okoliczności”. Pierwszą płytę – Jak Wolność to Wolność – grupa wydała pod koniec 1997 roku, została ona wznowiona w 1999 roku pod tytułem Złoty łańcuszek. Jego kolejny album, Honorowi dawcy krwi, został zarejestrowany pod koniec 2000 roku i nominowany do nagrody Fryderyków 2001 w kategorii piosenka autorska. Zmarł 6 II 2024.

* * *

Krzysztof Zapart (1971–2024) – pilot, baloniarz, założyciel Balloon Club Świdnica, rekordzista Polski w locie balonem na odległość, wielokrotny uczestnik Pucharu Gordona Bennetta. W 2015 roku, startując w America’s Challenge Gas Balloon Race razem z Mateuszem Rękasem, ustanowił rekord Polski po locie balonem gazowym na odległość 1514 km i zajął w zawodach drugie miejsce. W 2017 roku z c-pilotem Andym Caytonem z USA, po locie na 3526,06 km w czasie 69,06 godz., pobił rekord długości lotu i zajął drugie miejsce, a w 2019 roku temu samemu zespołowi udało się wygrać zawody America’s Challenge Gas Balloon Race. Jako reprezentant Polski od 2014 roku startował w zawodach o Puchar Gordona Bennetta, zajmując dwukrotnie czwarte miejsce. Zginął w Gruzji w wypadku balonu podczas przygotowań do bicia kolejnego rekordu. Zmarł 7 II 2024.

* * *

Daria Dziewięcka (1981–2024) – dziennikarka i psychoterapeutka. W TOK FM pracowała od 2018 roku jako wydawca serwisu internetowego. Wcześniej była związana z wieloma ogólnopolskimi serwisami m.in. z Natemat.pl oraz Wirtualną Polską. Była też szefową serwisu wysokieobcasy.pl. Ostatnio pracowała w roli psychoterapeutki, prowadząc „Gabinet Przyjazny”. W 2023 roku nagrała pięcioodcinkowy podcast „Tu i teraz”, w którym szczerze opowiadała o życiu z chorobą nowotworową. Mówiła m.in. o tym, jaką siłę podczas trudnego leczenia, daje jej joga. Cztery lata po diagnozie udało jej się wyjechać na miesiąc do Indii, by w jodze odnaleźć ukojenie. Zmarła 8 II 2024.

* * *

Sławomir Dutkiewicz (1964–2024) – działacz opozycji demokratycznej w czasach PRL związany z gdańskimi strukturami Ruchu Wolność i Pokój. Skazany na karę dwóch lat więzienia za odmowę służby wojskowej, w więzieniu prowadził bezterminową głodówkę. Pochodził z Bydgoszczy, tam w VI LO zaczynał swoją działalność antykomunistyczną jako działacz Uczniowskiego Komitetu Oporu Społecznego w latach 1983–1985 i redaktor bydgoskiego, niezależnego czasopisma „Ukos-II”. Zmarł 8 II 2024.

* * *

Prof. Arkadiusz Płoski (1947–2024) – matematyk, nauczyciel akademicki Politechniki Świętokrzyskiej, prezydent Kielc. Prowadził także zajęcia w Instytucie Matematyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1980–1981 członek NSZZ „Solidarność”. Na początku 1990 roku zasiadał w radzie nadzorczej spółki „Gazeta Kielecka”. W czerwcu 1990 roku Rada Miejska Kielc wybrała go pierwszym prezydentem miasta w III Rzeczypospolitej. Urząd sprawował jedynie przez trzy miesiące. Po odejściu z funkcji prezydenta powrócił do pracy naukowej. W 1997 roku uzyskał tytuł profesora. Był kierownikiem Katedry Matematyki Politechniki Świętokrzyskiej. Zmarł 8 II 2024.

* * *

Aleksander Fabisiak (1945–2024) – aktor filmowy i teatralny. Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. Był wieloletnim wykładowcą tej uczelni, a w latach 1993–1999 dziekanem Wydziału Aktorskiego. Debiutował na scenie w 1966 roku w spektaklu telewizyjnym Proces Ryszarda Wawerly. W latach 1967–2012 aktor Teatru Starego w Krakowie. W latach siedemdziesiątych stworzył swoje najsłynniejsze kreacje teatralne m.in. Bertrama we Wszystko dobre, co się dobrze kończy Konrada Swiniarskiego, Iwana Szatowa w Biesach czy Lelewela w Nocy listopadowej. Znany szerszej publiczności między innymi z roli prokuratora w filmie Psy. Pracował z takimi reżyserami jak Andrzej Wajda czy Krzysztof Zanussi. Zagrał w 30 filmach. Zmarł 9 II 2024.

* * *

Stanisława Grotowska (1931–2024) – realizatorka i reżyserka radiowa, współtwórczyni najpopularniejszego polskiego słuchowiska radiowego Matysiakowie. Od sierpnia 1955 roku związana z Polskim Radiem, początkowo pracowała na stanowisku realizatora w dziale realizacji Polskiego Radia, potem przez ponad 20 lat zatrudniona była jako realizator akustyczny w Teatrze Polskiego Radia. Realizowała słuchowiska, m.in. Dziady Adama Mickiewicza, radiopowieści, audycje poetyckie, reportaże i audycje dla dzieci, m.in. popularne Dobranocki. W grudniu 1956 roku została zaangażowana przez Zdzisława Nardellego do współpracy przy tworzeniu powieści radiowej Matysiakowie. Jako realizator akustyczny stworzyła ponad tysiąc odcinków tej powieści. W 1978 roku została jej reżyserem. Brała udział w tworzeniu tej powieści nieprzerwanie przez 53 lata. Stworzyła też wiele słuchowisk i audycji dla najmłodszych. Są wśród nich m.in. Król Maciuś Pierwszy, Bracia Lwie Serce, Królowa Śniegu, Koniec wakacji, Kopciuszek, Mio, mój Mio. Przez blisko 20 lat była reżyserem popularnej audycji radiowej Supełek dla młodszych słuchaczy. Odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła 9 II 2024.

* * *

Ks. Jan Szkoc (1924–2024) – duchowny rzymskokatolicki, prałat, duszpasterz młodych, animator kultury, administrator i proboszcz Parafii Św. Jana Chrzciciela w Złotym Potoku oraz Parafii św. Tomasza Apostoła w Sosnowcu, gdzie założył Katolickie Liceum im. św. Jana Bosko oraz hospicjum. Budowniczy dwóch wież w kościele parafialnym. Był Diecezjalnym Duszpasterzem ds. Trzeźwości, Diecezjalnym Duszpasterzem ds. Ekumenizmu – angażował się w przygotowania nabożeństw ekumenicznych, Dnia Biblii czy Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan. Był również Diecezjalnym Duszpasterzem ds. Kobiet – w ramach tej działalności wraz z sosnowieckim kołem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, na skwerze obok kościoła, w 1995 roku został z jego inicjatywy umieszczony pomnik upamiętniający działalność kobiet w AK w latach 1939–1954. Organizator pielgrzymek kobiet na Jasną Górę. Od 1986 do 2008 roku kapelan Klubu Inteligencji Katolickiej. Zmarł 9 II 2024.

* * *

Władysław Kłoczko (1926–2024) – trener piłkarski, wieloletni działacz i kierownik Polonii Bytom. Z niebiesko-czerwonymi był związany od połowy lat 50. Był pierwszym kierownikiem hokejowej drużyny bytomian. Przez kolejne cztery dekady pracował w sekcji piłkarskiej, w której był trenerem trampkarzy oraz bytomskim „łowcą talentów”. Na placach, podwórkach i ulicach odkrył wielu późniejszych ligowców. W uznaniu zasług dla piłki nożnej został uhonorowany m.in. medalem 100-lecia Śląskiego Związku Piłki Nożnej i przyznawanym przez PZPN Brązowym Medalem za Wybitne Osiągnięcia w Rozwoju Piłki Nożnej. Zmarł 12 II 2024.

* * *

Katarzyna Kwiecień-Kaniewska (1979–2024) – charakteryzatorka, wizażystka, stylistka, projektantka i kostiumografka. Od pierwszej edycji programu Polsatu Twoja twarz brzmi znajomo była odpowiedzialna za stroje uczestników i tancerzy. W 2001 roku ukończyła z wyróżnieniem Aktywne Studium Plastyczne Technik Teatralno Filmowych. Pracowała jako wizażystka w TVP i Polsacie. Od ponad dziesięciu lat zajmowała się projektowaniem i szyciem kostiumów scenicznych dla tancerzy i aktorów, nie tylko do programów i koncertów, ale i seriali. Makijaże i stroje jej autorstwa były ozdobą baletmistrzów oraz tancerzy występujących na liczących się imprezach i festiwalach w Polsce i zagranicą. Była pierwszą Polką, która szyła kostiumy na słynny karnawał w Rio de Janeiro. Jej kostiumy pojawiały się w takich programach, jak Bitwa na głosy, Jak oni śpiewają czy Dance dance dance. Zmarła 12 II 2024.

* * *

Ludwik Denderys (1944–2024) – bokser, medalista Mistrzostw Europy i olimpijczyk. Walczył w wadze ciężkiej. Trzykrotnie wystąpił w Mistrzostwach Europy, zdobywając brązowe medale w Bukareszcie w 1969 i w Madrycie w 1971 roku. Tytuł mistrza Polski uzyskał w 1969 roku, w 1968 i 1970 roku był wicemistrzem kraju, a w 1964, 1966 i 1967 roku wywalczył brązowe medale. Sześć razy wystąpił w reprezentacji Polski, odnosząc trzy zwycięstwa. W swojej karierze rozegrał 243 walki, z czego 186 wygrał, 11 zremisował i 46 przegrał. Walczył w Gwardii Wrocław, z którą w 1966 roku zdobył drużynowe mistrzostwo Polski. Po zakończeniu kariery został trenerem bokserskich grup zawodowych w macierzystym klubie. Zmarł 13 II 2024.

* * *

Witold Olejarz (1947–2024) – wieloletni dyrektor naczelny Teatru Rampa. Wcześniej dyrektor Zarządzający Teatru Nowego w Warszawie, działacz kultury, pracownik Stołecznej Estrady i Biura Kultury Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy. Kierując od 1998 roku Teatrem Rampa, zapewnił scenie na Targówku nie tylko rozwój, ale i wiele artystycznych sukcesów. W tym czasie nastąpiło podwojenie liczby spektakli oraz pięciokrotne zwiększenie widowni i przychodów Teatru, a dwudziestoosobowemu zespołowi artystycznemu, w tym aktorom przyjętym z likwidowanego Teatru Nowego, stworzono możliwość kreowania wielu ról i artystyczny rozwój. Powstała i rozwinęła swoją szeroką aktywność Galeria Sztuki Rampa promująca na kilkunastu wystawach każdego roku wielu wybitnych polskich plastyków i malarzy. Przy Teatrze Rampa z jego inicjatywy afiliowany został i otoczony mecenatem dziecięco-młodzieżowy, amatorski Teatr Muzyczny TINTILLO wystawiający w okresie po kilkadziesiąt dojrzałych spektakli muzycznych. Uhonorowany za całokształt pracy na rzecz kultury polskiej Złotym Krzyżem Zasługi, a za zasługi dla województwa mazowieckiego – medalem Pro Masovia. Zmarł 14 II 2024.

* * *

Dorota Szczerba (1962–2024) – teolog, tłumaczka i autorka książek na temat duchowości, związana ze wspólnotami osób niepełnosprawnych Wiara i Światło, l’ Arche oraz wspólnotą Przymierze Miłosierdzia, a także Małymi Siostrami i Małymi Braćmi Jezusa. Absolwentka teologii na Akademii Teologii Katolickiej oraz Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. W 1992 roku założyła wraz z mężem Fundację na rzecz Osób Niepełnosprawnych NOE, prowadzącą warsztaty dla osób z niepełnosprawnością intelektualną, pracując jednocześnie jako terapeutka w domu prowadzonym przez Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi. Zaangażowanie to łączyła z pracą tłumaczki i redaktorki w Wydawnictwie Księży Marianów, a później w Instytucie Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską. W ostatnich latach zaangażowała się we wspólnocie Przymierze Miłosierdzia. Co roku odnawiała przyrzeczenia (tzw. więzy ekspiacji), ofiarowując Bogu swoje cierpienia za nawrócenie grzeszników. Zebrała świadectwa osób z Przymierza i przygotowała do wydania w książce On zmienił moje życie. Autorka książek z dziedziny duchowości: Wielka cisza, Dotyk Miłosierdzia, Furtki, Praktyczny leksykon modlitwy, Poznań Borejków. Spacer z bohaterami powieści Małgorzaty Musierowicz (z Kingą Czachowską), Nowe wspólnoty w Polsce. Przewodnik subiektywny, Sekret Medjugorie. Objawienia, historia, świadectwa. Tłumaczyła też z języka francuskiego liczne artykuły, materiały konferencyjne oraz książki, m.in. Medjugorie, wojna dzień po dniu, Ukryte dzieciątko z Medjugorie, Pokój będzie ostatnim słowem, Rewolucja miłosierdzia i inne. Zmarła 15 II 2024.

* * *

Maciej Grzybowski (1942–2024) – aktor, reżyser teatralny, wieloletni dyrektor Teatru im. Bogusławskiego w Kaliszu. Absolwent Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Przez wiele lat związany był z Teatrem im. Bogusławskiego w Kaliszu, gdzie grał w latach 1965–1967 oraz 1977–2007. Pełnił również funkcję dyrektora naczelnego i artystycznego tej placówki w latach 1982–1991. Ponadto, w okresie od 1967 do 1976 roku występował w Teatrze Nowym w Łodzi, a w latach 1976–1977 związany był z Teatrem Powszechnym. Grał w filmach Akademia Pana Kleksa, Supernova czy Każdy ma swoje lato oraz serialach Klan, M jak miłość oraz Korona Królów. Mając 23 lata zadebiutował w Kaliszu w spektaklu Henryk VI na łowach. Pożegnał się ze sceną rolą Normana w Nad Złotym Stawem prawie 60 lat później. Zmarł 16 II 2024.

* * *

Ks. prof. Arkadiusz Baron (1960–2024) – teolog i profesor nauk teologicznych. Absolwent Wydziału Teologicznego Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie i studiów doktoranckich w Instytucie Katolickim w Paryżu. Kontynuował naukę w Instytucie Patrystycznym Augustinianum w Rzymie, gdzie uzyskał doktorat z teologii. Po powrocie do Polski w 1994 roku asystent w Katedrze Patrologii na Wydziale Teologicznym Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. W latach 1996–1997 wykładał patrologię w Salvatorian Major Seminary w Morogoro w Tanzanii, afiliowanym do Papieskiego Uniwersytetu Urbanianum w Rzymie, gdzie wykładał w języku angielskim poza patrologią również metodologię teologiczną oraz uczył greki biblijnej i łaciny. Po powrocie do kraju kontynuował pracę adiunkta na Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, gdzie habilitował się i uzyskał tytuł profesora. Kierował Katedrą Historii Dogmatu. W latach 2010–2014 pełnił funkcję prorektora ds. nauki i współpracy międzynarodowej Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, a od 2014 do 2020 roku był dziekanem Wydziału Teologicznego tej uczelni. Tłumaczył teksty soborowe i synodalne oraz komentarze patrystyczne, m.in. do ksiąg biblijnych. Zmarł 16 II 2024.

* * *

Waldemar Preiss (1936–2024) ­– duchowny luterański, administrator parafii Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Płocku, wieloletni wykładowca Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie (ChAT), tłumacz ksiąg biblijnych Nowego Testamentu. Absolwent Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. Ordynowany na duchownego w 1959 roku. Od 1961 roku przez kolejnych 48 lat był pracownikiem naukowym ChAT. Od 1985 roku administrator, a od 2000 roku proboszcz-administrator płockiej parafii Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. Zmarł 16 II 2024.

* * *

Zbigniew Fedyczak (1952 –2024) – inżynier, wykładowca Instytutu Automatyki, Elektroniki i Elektrotechniki Uniwersytetu Zielonogórskiego, strzelec sportowy, reprezentant Polski na igrzyskach olimpijskich w Monachium w strzelaniu z pistoletu szybkostrzelnego. Specjalizował się w strzelaniu z pistoletu pneumatycznego, reprezentował barwy Gwardii Zielona Góra. Pierwsze sukcesy na arenie międzynarodowej odniósł będąc juniorem i zdobywając brązowy medal w mistrzostwach świata seniorów w roku 1970 w strzelaniu z pistoletu dowolnego 60 strzałów drużynowo. W 1971 roku zdobył tytuł indywidualnego mistrza Europy Juniorów oraz drużynowego wicemistrza w strzelaniu z pistoletu pneumatycznego 40 strzałów. W roku 1972 zdobył indywidualnie brązowy medal, a w drużynie medal złoty mistrzostw Europy Juniorów w strzelaniu z pistoletu pneumatycznego 40 strzałów. Uczestnik Mistrzostw Europy w roku 1974, podczas których zdobył srebrny medal w drużynie w strzelaniu z pistoletu pneumatycznego 40 strzałów. Mistrz Polski w strzelaniu z pistoletu dowolnego w roku 1972 i 1975. Na igrzyskach olimpijskich w 1972 roku w Monachium wystartował w konkurencji strzelania z pistoletu szybkostrzelnego 25 metrów zajmując 14. miejsce oraz w konkurencji strzelania z pistoletu dowolnego 50 metrów zajmując 21. miejsce. Zmarł 16 II 2024.

* * *

Prof. Zbigniew Marek (1947–2024) – jezuita, profesor nauk teologicznych, wykładowca Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie i Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, wieloletni konsultor Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski. W latach 1967–1969 studiował filozofię na Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, a od 1969 do 1973 roku teologię na Wydziale Teologicznym Towarzystwa Jezusowego Bobolanum w Warszawie. Absolwent katechetyki na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie oraz w Grazu w Austrii, gdzie studiował w latach 1978–1979. Doktoryzował się i habilitował na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. W 2000 roku uzyskał tytuł profesora nauk teologicznych. Większość zakonnego życia spędził w Krakowie, ucząc religii oraz pełniąc zadania ministra oraz duchownego domu. Był wykładowcą ATK w Warszawie, na Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego (obecnie Uniwersytet Ignatianum) w Krakowie oraz w kilku innych uczelniach w kraju i za granicą, m.in. na Katolickim Uniwersytecie w Rużomberoku oraz w International School of Menagement w Preszowie na Słowacji. Dwukrotnie był dziekanem Wydziału Pedagogicznego Ignatianum, w kadencji 2001–2004 oraz 2007–2010. W latach 2004–2007 pełnił funkcję Prorektora WSFP Ignatianum. Autor kilku rozpraw oraz wielu artykułów z zakresu katechetyki. Współautor katechizmów oraz podręczników metodycznych, inicjator i od 1990 roku redaktor „Horyzontów Wiary” oraz „Korespondencyjnego Kursu Biblijnego”. Tłumacz tekstów z zakresu pedagogiki i teologii. Był promotorem jedenastu prac doktorskich i recenzentem prawie czterdziestu rozpraw habilitacyjnych i doktoratów. Członek Komitetu Nauk Teologicznych Polskiej Akademii Nauk. Zmarł 18 II 2024.

* * *

Maria Czerwonkówna-Resler (1932–2024) – tancerka zespołu Mazowsze. Jedna z pierwszych, które dołączyły do Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca pod kierownictwem Miry Zimińskiej i Tadeusza Sygietyńskiego. Karierę zaczęła w 1949 roku w wieku 15 lat i gwałtownie stała się gwiazdą zespołu, biorąc udział we wszystkich występach Mazowsza nie tylko w Polsce, ale także za granicą. Z grupą taneczną objechała niemalże całą Europę, Amerykę i Chiny, a jej talent podziwiała m.in. brytyjska rodzina królewska oraz Józef Stalin. Ostatnie 13 lat spędziła w Domu Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie. Zmarła 18 II 2024.

* * *

Sławomir Grabowy (1947–2024) – grafik i rysownik. Absolwent Wydziału Malarstwa Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku (obecnie Akademia Sztuk Pięknych). Wielokrotny laureat Pomorskiej Grafiki Roku. Brał udział w ponad 200 wystawach ogólnopolskich i międzynarodowych. Otrzymał 56 nagród i wyróżnień (w tym 14 na wystawach międzynarodowych), m.in. w: Gdańsku, Krakowie, Jeleniej Górze, Łodzi, Olsztynie, Kaliszu, Seulu, Klużu-Napoce, Pančevie, Pilźnie, Wrocławiu, Timișoarze, Warnie. Stypendysta Ministra Kultury w roku 2005 i 2007, otrzymał również stypendium Samorządu Województwa Pomorskiego. Dwukrotnie laureat Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury. Jego prace znajdują się w zbiorach na całym świecie, od Gdańska poprzez Europę, po Japonię w takich galeriach i muzeach, jak: XYLON Museum Schwetzingen, Kim Nae Hyun Art Gallery Seoul, Silpacorn University Bangkok, Civic Museum Cremona, Cluj-Napoca Art Gallery, Adogi Collection Barcelona, Landsford Collection of Purdue University West Lafayette, Historical Archive of Pancevo, Museum Prijedor, World Gallery of Drawings Skopje, a także w muzeach w Gdańsku, Krakowie, Lublinie, Ostrowie Wielkopolskim, Bydgoszczy, Lubaczowie, Jeleniej Górze, Olsztynie oraz Łodzi. Zmarł 18 II 2024.

* * *

Ryszard Wojnowski (1957–2024) – jeden z najwybitniejszych polskich żeglarzy, dwukrotny laureat Nagrody Honorowej Rejs Roku – Srebrny Sekstant. Zaczął żeglować w harcerstwie w wieku 10 lat, uczestniczył w rejsach Harcerskiego Jacht Klubu „Wodnik” w Gdańsku m.in. do Związku Sowieckiego, Finlandii i Szwecji. W latach 1978–1979 wziął udział w rejsie jachtu „Alf” do Ameryki Południowej. W 1981 roku wyjechał za granicę i do żeglarstwa wrócił dopiero w 2004 roku. Jako II oficer uczestniczył w rejsie „Panoramy” na Antarktydę, podczas której opłynął przylądek Horn. W tym samym roku kupił jacht „Lady Dana 44”, na którym odbywał rejsy m.in. do Portugalii, Irlandii i na Spitsbergen. W 2013 roku zaczął żeglować na „Lady Danie 44”, który powstał specjalnie z myślą o pokonaniu Przejścia Północno-Wschodniego i innych dalekomorskich rejsach. W latach 2013–2014 odbył na tym jachcie pionierski rejs wokół bieguna północnego. Najpierw jako pierwsza polska jednostka pokonał Przejście Północno-Wschodnie, a rok później Przejście Północno-Zachodnie. W latach 2017–2018, również na „Lady Danie 44”, opłynął świat. Opłynięcie bieguna północnego zostało nagrodzone tytułem Pomorskiego Rejsu 50-lecia Pomorskiego Związku Żeglarskiego. Za pokonanie Przejścia Północno-Wschodniego jachtem „Lady Dana 44” w rejsie dookoła globu otrzymał tytuł Pomorskiego Żeglarza Roku 2018 – nagrodę im. Zygfryda „Zygi” Perlickiego. W ostatnich miesiącach prowadził kolejny, tym razem dookoła Atlantyku. Zmarł 19 II 2024.

* * *

Kazimierz Michalik (1933–2024) – wiolonczelista i pedagog. Kształcił się w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach w klasie wiolonczeli, a także w Akademii Sztuk Muzycznych w Pradze. W 1951 roku pełnił obowiązki koncertmistrza wiolonczel w Wielkiej Orkiestrze Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach, a od 1965 roku w Orkiestrze Symfonicznej Filharmonii Narodowej w Warszawie. Występował też w zespołach kameralnych, m.in. w Trio Śląskim i Solistach Filharmonii Narodowej, wyjeżdżając w wiele międzynarodowych tras koncertowych oraz realizując liczne nagrania. W 1974 roku rozpoczął kształcenie przyszłych muzyków jako profesor Akademii Muzycznej w Poznaniu, potem Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie. W stołecznej uczelni był prorektorem do spraw artystycznych i kierownikiem Katedry Instrumentów Smyczkowych. Jako „visiting professor” pracował w Akademii Sibeliusa w Helsinkach, w Keimyumg University w Taegu; wykładał na kursach mistrzowskich w Polsce, Hiszpanii, Korei, Jugosławii, Finlandii i Niemczech. Zasiadał w jury międzynarodowych konkursów muzycznych im. Johanna Sebastiana Bacha w Lipsku, Praskiego Jara w Pradze, Konkursu im. Piotra Czajkowskiego w Moskwie. Konkursu Wiolonczelowego im. Witolda Lutosławskiego w Warszawie. Wychował wielu znakomitych solistów, laureatów krajowych i międzynarodowych, wiolonczelistów zajmujących ważne pozycje w życiu muzycznym zarówno Polski i za granicą. Był jednym z pomysłodawców Międzynarodowego Konkursu Wiolonczelowego im. Witolda Lutosławskiego w Warszawie i przez wiele lat zasiadał w składzie sędziowskim. Muzyków oceniał również podczas konkursów muzycznych im. Johanna Sebastiana Bacha w Lipsku, im. Piotra Czajkowskiego w Moskwie, Praskiego Jara w Pradze, im. Gaspara Cassadó w Hachioji i w zawodach w Markneukirchen. Otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” oraz Medal 100-lecia urodzin Witolda Lutosławskiego. Zmarł 19 II 2024.

* * *

Leon Piesowocki (1925–2024) – malarz tworzący na emigracji, w Wielkiej Brytanii i Francji, weteran 2. Korpusu Polskiego. Ze względu na niemieckie obywatelstwo został w 1943 roku powołany do służby w Wehrmachcie i skierowany do Bourg-en-Bresse we Francji, a następnie w okolice Livorno we Włoszech, gdzie zdezerterował i dołączył do wojsk alianckich. Po pobycie w Bazie 2. Korpusu Polskiego w Mottola koło Tarentu, otrzymał przydział do 1. Batalionu Strzelców Karpackich w stopniu strzelca. Po zakończeniu wojny zamieszkał w Rzymie i studiował w Accademia di belle arti di Roma. W roku 1946 został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Kontynuował naukę rysunku i malarstwa w polskim Studium Malarstwa Sztalugowego i Grafiki Użytkowej w Waldingfield k. Sudbury. Zdemobilizowany w czerwcu 1947 roku, rozpoczął pracę w Biurze Projektowania Miast w Porthsmouth. Po uzyskaniu stypendium Komitetu do Spraw Oświaty Polaków rozpoczął naukę w Sir John Cass College of Art w Londynie. Współzałożyciel Grupy 49, której członkowie tworzyli rysunki i ilustracje publikowane na łamach Orła Białego oraz organizowali coroczne wystawy w Kingley Gallery, a następnie w Grabowski Gallery. W 1952 roku założył firmę, która zajmowała się projektowaniem i wykonywaniem witryn dla biur podróży i firm transportowych. W 1960 roku przeprowadził się do Stayning, gdzie stworzył pracownię i warsztat drukarski. Jego prace pokazano na kilku wystawach indywidualnych. W 1976 roku przeniósł się do Pomt-de-Barret, a w 1981 roku zamieszkał we Frankfurcie, gdzie współpracował z Figuren Theater, dla którego projektował scenografie i plakaty. Po trzech latach powrócił do Francji i zamieszkał w Manas k. Montélimar. Przez całe życie zmieniał jego styl malarski, stosowane techniki wyrazu i podejmowane tematy. W jego twórczości przeważają krajobrazy i akty kobiece, w części prac daje się zauważyć symboliczne ich połączenie. Preferowanym stylem we wczesnych pracach była technika olejna, serigrafia i tworzenie malowanych form przestrzennych w formie nacinanych i składanych obrazów i grafik. Dojrzały okres twórczości charakteryzują akwarele oraz mieszana technika akwareli oraz rysowania piórem i atramentem. Jego prace znajdują się w kolekcjach m.in. Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie, Museum and Art Gallery w Bradford, City and Art Museum w Oldham, Stedelijk Museum w Amsterdamie, Museum Boijmans Van Beuningen w Rotterdamie, University of Pittsburg, Muzeach Narodowych w Warszawie i Poznaniu oraz w Muzeum Uniwersyteckim w Toruniu. Zmarł 20 II 2024.

* * *

Alicja Nagy (1945–2024) – działaczka węgierskiej Polonii, w przeszłości m.in. sekretarka Melchiora Wańkowicza. Była działaczką Polskiego Stowarzyszenia Kulturalnego im. Józefa Bema ­– najstarszej organizacji polonijnej na Węgrzech, która w zeszłym roku obchodziła 65-lecie powstania. W latach 1997–2004 stała na czele stowarzyszenia. Absolwentka Wydziału Języka i Literatury Polskiej i Słowiańskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Na Węgrzech mieszkała od 1976 roku. Była radną polskich samorządów narodowościowych, wieloletnią przewodniczącą SP w XIII dzielnicy Budapesztu, do śmierci byłą radną Stołecznego Samorządu Polskiego. Zajmowała się m.in. redagowaniem i wydawaniem książek, tłumaczeniami, dziennikarstwem, publikowała m.in. w „Słowie Powszechnym”, „Węgierskim Tygodniu”, „Przeglądzie Węgierskim”, „Głosie Polonii”. Pełniła funkcję redaktor naczelnej miesięcznika „Polonia Węgierska”, z którym współpracowała do ostatnich chwil swego życia. Była założycielką i nauczycielką polonijnych szkółek niedzielnych na Węgrzech, członkinią Forum Twórców Polonijnych na Węgrzech. Odznaczona węgierskim Złotym Krzyżem Zasługi, polską odznaką Zasłużony dla Kultury Polskiej, oraz polonijną nagrodą „Za Zasługi dla Węgierskiej Polonii”. Zmarła 20 II 2024.

* * *

Tomasz Komenda (1978–2024) – bohater jednej z najgłośniejszych afer kryminalnych ostatnich lat. Oskarżony o gwałt i morderstwo 15-latki został skazany na 25 lat pozbawienia wolności. W połowie marca 2018 roku warunkowo zwolniony z odbywania kary wyszedł na wolność. Spędził za kratami 18 lat. 16 maja 2018 roku Sąd Najwyższy go uniewinnił. Na wolności rozpoczął nowe życie: poznał Annę Walter, która urodziła mu syna, podjął też pracę u braci Rafała i Grzegorza Collinsów. Na początku lutego 2021 roku sąd orzekł, że otrzyma 12 mln zł zadośćuczynienia i ponad 811 tys. zł odszkodowania. W 2022 roku rozstał się z Anną Walter, której oświadczył się na premierze filmu nakręconego na podstawie swojego życia. Zmagał się z chorobą nowotworową. Zmarł 21 II 2024.

* * *

Magdalena Cwen-Hanuszkiewicz (1954–2024) – aktorka filmowa, teatralna, telewizyjna i dubbingowa. Absolwentka Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Teatralnej i Telewizyjnej w Łodzi, związana z Teatrem Nowym oraz Teatrem Rampa w Warszawie. Zagrała również m.in. w serialach Klan, Na dobre i na złe czy Barwy szczęścia. Wdowa po aktorze i reżyserze Adamie Hanuszkiewiczu, którego była czwartą żoną. Zmarła 21 II 2024.

* * *

Zygmunt Zając (1928–2024) – lekarz laryngolog i solista operowy, łączył obie te profesje. Na scenie łódzkiego Teatru Wielkiego stworzył kilkadziesiąt pierwszoplanowych partii tenorowych, z których każda przyciągała uwagę publiczności i krytyki teatralnej. Bogaty repertuar prezentował gościnnie w większości teatrów w kraju i wielu scenach zagranicznych. Melomani pamiętają jego znakomite kreacje, m.in. w Otellu Verdiego (partia tytułowa), Halce Moniuszki (w roli Jontka), Aidzie Verdiego (w roli Radamesa), Carmen Bizeta (w roli Don Jose’a), Walkirii Wagnera (w roli Siegmunda). Zmarł 23 II 2024.

* * *

Leszek Jarosz (1967–2024) – dziennikarz sportowy, znawca piłki nożnej. Dziennikarskie szlify zdobywał w BBC, zarówno w sekcji Polska, jak i World Service, gdzie w latach 1994–2006 przeszedł drogę od reportera politycznego do dyrektora biura warszawskiego. Następnie związał się z TVP Sport. Przez wiele lat kierował newsami sportowymi w Telewizji Polskiej (Sport w TVP 1, Sportowy Wieczór). W latach 2014–2017 pełnił również rolę szefa redakcji internetowej, w ostatnim czasie odpowiadał za programy publicystyczne. Jego wielkim dziełem pozostanie Historia Mundiali – wyjątkowa w skali światowej dwutomowa encyklopedia wiedzy o finałach mistrzostw świata, dwukrotnie wybierana „Sportową książką roku”. Był stałym współpracownikiem pisma „Kopalnia. Sztuka futbolu”. Swoją wiedzą dzielił się w mediach społecznościowych, na profilu „Historia mundiali na Facebooku”, a także na TVPSPORT.PL. Zmarł 24 II 2024.

* * *

Ryszard Nowakowski (1921–2024) – pierwszy zarejestrowany student matematyki w powojennym Wrocławiu, magistrant Hugona Steinhausa. Wykładał matematykę na Politechnice Wrocławskiej wielu pokoleniom studentów, którzy do dziś wspominają wielkie zaangażowanie i pasję, z jaką prowadził swoje zajęcia. Był wykładowcą matematyki, autorem wielu podręczników i książek z tego przedmiotu. Wykładał matematykę tak, aby była użyteczna w przedmiotach technicznych, ważne dla niego było, aby studenci po jego wykładach nie mieli trudności z przedmiotami kierunkowymi, których matematyka jest podstawą. Na Politechnice Wrocławskiej pracował w latach 1953–1986 jako starszy asystent i adiunkt oraz po przejściu na emeryturę w latach 1993–1995. Od 1959 do 1961 roku był także zatrudniony na stanowisku starszego matematyka we Wrocławskich Zakładach Elektronicznych. Zmarł 25 II 2024.

* * *

Prof. Jerzy Jarzębski (1947–2024) – historyk literatury, wieloletni pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Komitetu Nauk o Literaturze PAN, PEN Clubu, jury Nagrody Literackiej Nike, Nagrody im. Witolda Gombrowicza, Nagrody Fundacji im. Kościelskich, której również był laureatem, wybitny znawca literatury współczesnej, autor książek i esejów literackich. Absolwent studiów polonistycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie studiował też filozofię. Tam habilitował się w zakresie literaturoznawstwa. Znawca twórczości Witolda Gombrowicza, Brunona Schulza i Stanisława Lema. Jako krytyk najczęściej zajmował się współczesną prozą. Wykładał m.in. w Studium Literacko-Artystycznym i w Instytucie Polonistyki Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu, a także na Uniwersytecie Harvarda, zastępując Stanisława Barańczaka, w semestrze zimowym 2000–2001 visiting professor na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. Wykładał gościnnie na kilkudziesięciu wyższych uczelniach Europy, Azji i obydwu Ameryk. Jego prace tłumaczono na 20 języków. W latach 2001–2003 członek jury Nagrody Literackiej Nike, W 2008 roku członek jury Nagrody Mediów Publicznych w dziedzinie literatury pięknej COGITO. Od 2016 roku przewodził jury Nagrody im. Witolda Gombrowicza za debiut prozatorski. W 1984 otrzymał Nagrodę Wydziału I PAN im. Aleksandra Brucknera, w 1991 roku uhonorowano go Nagrodą im. Kazimierza Wyki, a w 2003 roku został laureatem nagrody Krakowska Książka Miesiąca za Wszechświat Lema. W 2006 nominowany do Nagrody Literackiej Nike za Prowincję Centrum. Zmarł 25 II 2024.

* * *

Mirosław Grenda (1942–2024) – muzyk, pedagog. Przygodę z muzyką rozpoczął od studium nauczycielskiego, które ukończył w 1964 roku, a kolejnym etapem jego edukacji była Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna II stopnia we Wrocławiu, zakończona w 1976 roku dyplomem o specjalności „śpiew i muzyka”. W 1964 roku rozpoczął nauczanie w Szkole Podstawowej nr 2 w Nowej Rudzie, a od 1968 roku był instruktorem muzycznym Klubu Górnik. W latach 1972–1973 uczył w Zasadniczej Szkoły Górniczej, a w połowie lat siedemdziesiątych powrócił do SP nr 2 jako dyrektor tej placówki. Późniejsze sukcesy artystyczno-wokalne odnosił z Zespołem Pieśni i Tańca „Nowa Ruda”, ściśle współpracując z Miejskim Ośrodkiem Kultury, w którym był instruktorem, akompaniatorem, a ostatecznie kierownikiem kapeli. Zespół Pieśni i Tańca „Nowa Ruda”, jeden z najważniejszych zespołów folklorystycznych na Dolnym Śląsku, powstał w 1971 roku. Koncertował we Francji, Włoszech, w Turcji, Rumunii, Hiszpanii, Macedonii, Serbii, Bośni, Chorwacji, Bułgarii, Czechach, Niemczech, Tajlandii oraz w Chinach. Od 26 lat jest gospodarzem Międzynarodowego Festiwalu Folkloru w Nowej Rudzie. W latach 1998–2018 był też kierownikiem muzycznym i akompaniatorem Zespołu Pieśni Ludowej „Skrzynczanki” z Skrzynki w gminie Lądek-Zdrój. W 2013 roku otrzymał tytuł „Zasłużony dla Miasta Nowa Ruda”. Zmarł 25 II 2024.

* * *

Czesława Sielska ps. „Nina” (1928–2024) – łączniczka z Powstania Warszawskiego. Po kapitulacji powstania wyjechała z Warszawy z ludnością cywilną. Odnalazła matkę i siostry, a po wyzwoleniu przez Amerykanów obozu polskiego w Mülheim, dołączył do nich ojciec. Po powrocie do Warszawy brała udział w odgruzowaniu miasta, pracowała jako referent w RSW „Prasa” na Smolnej. Dopiero w latach siedemdziesiątych odnalazła towarzyszy broni. Zrzeszyli się w Światowym Związku Żołnierzy AK, tworząc Oddział „Barry”, który przyłączył się do Zgrupowania „Chrobry I”. Od 1990 roku ma on sztandar, będący darem Fundacji Sztandarów AK Teresy i Zdzisława Knoblów z Kanady. Oddział ufundował tablice pamiątkowe ku czci poległych w czasie Powstania Warszawskiego. Wmurowane są one w kościołach: pw. św. Jacka oo. Dominikanów przy ulicy Freta i pw. św. Antoniego przy ul. Senatorskiej. W kościele garnizonowym przy ul. Długiej ufundowali tablicę upamiętniającą ich kwaterę. Zgodnie z przepisami kombatanckimi awansowano ją na pierwszy stopień oficerski podporucznika a następnie na porucznika. Zmarła 27 II 2024.

* * *

Wit Wiktor Majewski (1943–2024) – prawnik, polityk, działacz związkowy, nauczyciel akademicki, poseł na Sejm. Absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, doktor nauk politycznych. Od 1967 roku pracownik Instytutu Nauk Politycznych UW, w latach 1974–1980 jego wicedyrektor. Pod koniec lat siedemdziesiątych drugi sekretarz POP PZPR na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW. Uczestnik obrad Okrągłego Stołu w podzespole ds. nauki, oświaty i postępu technicznego. W latach dziewięćdziesiątych wiceprzewodniczący OPZZ i członek zarządu głównego ZNP. Jako członek Ruchu Ludzi Pracy kandydował do Sejmu z listy SLD, uzyskując mandat w I, II i III kadencji. Zmarł 1 III 2024.

* * *

Bp Piotr Krupa (1936–2024) – biskup senior diecezji pelplińskiej, doktor nauk teologicznych, rektor Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Gorzowskiej w Gościkowie-Paradyżu w latach 1978–1980 i Wyższego Seminarium Duchownego w Koszalinie w latach 1981–1986. Był wikariuszem w Gubinie, Świebodzinie, Kołczygłowach, które w tej chwili należą do diecezji pelplińskiej, a potem pracował w Zielonej Górze. Skierowany na studia z teologii moralnej na Wydziale Teologii Katolickiej Université des Sciences Humaines w Strasburgu, po pięciu latach od obrony doktoratu powrócił do Ojczyzny i został inkardynowany do nowo powstałej diecezji koszalińsko-kołobrzeskej. Od 1984 do 1992 roku był biskupem pomocniczym koszalińsko-kołobrzeskim. Jako wikariusz generalny diecezji wszedł w skład rady kapłańskiej, kolegium konsultorów i rady duszpasterskiej, przewodniczył też zespołom synodalnym. We wrześniu 2011 roku papież Benedykt XVI przyjął jego rezygnację z obowiązków biskupa pomocniczego pelplińskiego. W ramach Episkopatu Polski wszedł w skład Komisji ds. Budownictwa Sakralnego, Komisji ds. Życia Konsekrowanego i Grupy Roboczej ds. Kontaktów Duszpasterskich z Episkopatem Francji. Zmarł 4 III 2024.

* * *

Prof. Elżbieta Starosławska (1952–2024) – profesor nauk medycznych, specjalista onkolog. Absolwentka Akademii Medycznej w Lublinie. Od 2006 roku dyrektor Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli. W 2016 roku zwolniona z tego stanowiska w trybie dyscyplinarnym, w roku 2019 przywrócona do pracy w wyniku ugody sądowej. Od 2011 roku członkini Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia. W latach 2002–2015 z przerwami i od 2017 roku konsultantka wojewódzka w dziedzinie onkologii klinicznej. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Orderem Świętego Sylwestra, wyróżniona Medalem Prezydenta Lublina, Medalem Wojewody Lubelskiego i Złotym Medalem „Zasłużony dla Nauki Polskiej Sapientia et Veritas” oraz honorowym obywatelstwem Jarosławia. Ambasador Województwa Lubelskiego. Zmarła 4 III 2024.

* * *

Wiesław Kondracki (1938–2024) – inżynier, rolnik, ekonomista i polityk, poseł na Sejm kontraktowy (kadencja 1989–1991). Absolwent Wydziału Ekonomiczno-Rolniczego SGGW w Warszawie. Pracował jako zaopatrzeniowiec, potem księgowy i główny księgowy w zakładzie leczniczo-wychowawczym w Wirowie. W latach 1968–1973 kierował Wydziałem Handlu, Przemysłu i Usług w Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Sokołowie Podlaskim. Pracował też Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Morszkowie, gdzie od 1973 roku pełnił funkcję prezesa. Od 1978 roku członek PZPR. Z ramienia tej partii był radnym Gminnej Rady Narodowej w Jabłonnie Lackiej. W roku 1989 został posłem, zasiadał w Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej, na koniec kadencji należał do Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Odznaczony Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi oraz Medalem 40-lecia PRL. Zmarł 5 III 2024.

* * *

Prof. Michał Matysiak (1953–2024) – lekarz pediatra, onkolog i hematolog dziecięcy, nauczyciel akademicki i wychowawca wielu pokoleń lekarzy. Związany z Warszawski Uniwersytetem Medycznym przez 44 lata i absolwent tej uczelni. Przez 20 lat, od 2022 do 2022 roku, kierował Katedrą i Kliniką Onkologii, Hematologii Dziecięcej, Transplantologii Klinicznej i Pediatrii. Pod jego kierunkiem klinika prowadziła liczne prace naukowo-badawcze w zakresie hematologii i onkologii dziecięcej, uczestnicząc w międzynarodowych programach, a także prowadząc badania w zakresie hematologii oraz leczenia wspomagającego terapię przeciwnowotworową. Dzięki jego inicjatywom pacjenci Katedry i Kliniki Onkologii, Hematologii Dziecięcej, Transplantologii Klinicznej i Pediatrii byli leczeni według najnowszych standardów europejskich i światowych. Był on członkiem założycielem i członkiem zarządu Polskiego Towarzystwa Onkologii i Hematologii Dziecięcej, członkiem zarządu Krajowego i Wojewódzkiego Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów. Z jego inicjatywy i pod jego kierunkiem powstała i działała Polska Pediatryczna Grupa ds. Nienowotworowych Chorób Układu Krwiotwórczego, zrzeszająca ośrodki hematologii dziecięcej w kraju w celu poprawy diagnostyki oraz leczenia chorób hematologicznych u dzieci. Zmarł 6 III 2024.

* * *

Prof. Wacław Strykowski (1942–2024) – pedagog, specjalista w zakresie kształcenia, pedagogiki medialnej i dydaktyki. Absolwent Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. W czasie studiów kierował Studenckim Teatrem Nurt. Po studiach rozpoczął pracę w macierzystej uczelni. W latach 1981–1982 był dyrektorem Instytutu Nowych Technik Kształcenia UAM, a od 1982 do 1985 roku zastępcą dyrektora Instytutu Pedagogiki UAM. W latach 1985–1987 kierował Zakładem Technologii Kształcenia UAM, równolegle w latach 1995–2002 pełnił funkcję dziekana Wydziału Pedagogiki Bałtyckiej Wyższej Szkoły Humanistycznej w Koszalinie oraz w kadencji 2003–2007 był pierwszym w historii tej uczelni rektorem Gnieźnieńskiej Wyższej Szkoły Humanistyczno-Menedżerska „Milenium” (obecnie Gnieźnieńska Szkoła Wyższa „Milenium”). W latach 1987–1993 członek i sekretarz naukowy Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Twórca i w latach 1995-2024 prezes Polskiego Towarzystwa Technologii i Mediów Edukacyjnych oraz członek Rady Polskiej Fundacji Upowszechniania Nauki. Od 2003 roku członek Rady do spraw Edukacji Informatycznej i Medialnej przy Ministrze Edukacji Narodowej i Sportu. Rzeczoznawca środków dydaktycznych MEN, w zakresie ścieżki Edukacja czytelnicza i medialna. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Edukacji Narodowej i Odznaka honorową „Za zasługi dla województwa wielkopolskiego”. Zmarł 7 III 2024.

* * *

Alicja Pawlicka (1933–2024) – aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna. Debiutowała w grudniu 1954 jako Berta w Niemcach Leona Kruczkowskiego w reżyserii Jerzego Rakowieckiego na scenie Teatru Nowej Warszawy. Absolwentka studiów na Wydziale Aktorskim PWST w Warszawie. W latach 1955–1994 była aktorką Teatru Polskiego w Warszawie. Pracowała z wieloma reżyserami, m.in. Kazimierzem Dejmkiem i Aleksandrem Bardinim. Znana była z takich filmów jak, Godzina pąsowej róży czy Nie lubię poniedziałków. Jej pierwszym mężem był Mieczysław Gajda, który zostawił ją dla kolegi z teatru. W 1965 roku wyszła za mąż za Jana Suzina, prezentera TVP, z którym była do jego śmierci w 2012 roku. Zmarła 7 11 III 2024.

* * *

Leszek Świerszcz (1944–2024) – muzyk, trębacz, klawiszowiec, a przede wszystkim przedsiębiorca, menedżer, promotor, od wielu dekad zamieszkały w okręgu Nowego Jorku. Miał kilka klubów muzycznych i organizował dla Polonii występy artystów z Polski. W New Jersey założył i przez dekady prowadził słynny Cricket Club. Klub ten gościł u siebie z koncertami choćby Budkę Suflera, Stana Borysa, Chłopców z Placu Broni, TSA czy Urszulę. Był m.in. producentem płyty Budki Suflera „Live at Carnegie Hall”. Odkrywał talenty, a także pomagał przebijać się i pokazywać się za oceanem różnego kalibru grupom znad Wisły. Jego wpływ na popularyzację naszej muzyki w USA był nie do przecenienia. W ostatnich latach pozostawał pod opieką Polskiej Fundacji Muzycznej. Zmarł 8 III 2024.

* * *

Marian Gołębiewski (1937–2024) – doktor habilitowany nauk teologicznych, biskup diecezjalny koszalińsko-kołobrzeski w latach 1996–2004, arcybiskup metropolita wrocławski w latach 2004–2013, od 2013 arcybiskup senior archidiecezji wrocławskiej, w latach 2004–2013 Wielki Kanclerz Papieskiego Wydziału Teologicznego, którego był doktorem honoris causa. Absolwent najpierw Niższego, a potem Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku. Po święceniach kapłańskich skierowany do pracy duszpasterskiej w Ślesinie i Zduńskiej Woli. W 1966 roku podjął studia na Wydziale Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, specjalizując się w badaniu Pisma Świętego. Uzyskał stopień magistra i licencjat z teologii. Kontynuował studia w Rzymie na Papieskim Instytucie Biblijnym, gdzie uzyskał licencjat z nauk biblijnych, a następnie stopień doktora, który nostryfikował w 1977 roku na Wydziale Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Po powrocie do Polski wykładowca Pisma Świętego Starego Testamentu oraz języka greckiego, łacińskiego i angielskiego w Wyższym Seminarium Duchownym we Włocławku. Prowadził też seminarium naukowe ze Starego Testamentu. Pod jego kierunkiem obroniono 30 prac magisterskich i dyplomowych. W 1980 roku prowadził zajęcia z egzegezy Starego Testamentu na Wydziale Teologicznym Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, gdzie trzy lata później zaczął pracę na stanowisku adiunkta. Jako wykładowca Biblii uczestniczył w sympozjach biblistów polskich, a także międzynarodowych kongresach IOSOT oraz w sympozjum zorganizowanym przez Komisję Iustitia et Pax. W roku akademickim 1992/1993 otrzymał stypendium naukowe w Instytucie Katolickim w Paryżu i jako wolny słuchacz uczęszczał na wykłady z judaizmu klasycznego. Habilitował się na Wydziale Teologicznym Akademii Teologii Katolickiej, po czym został powołany na kierownika Katedry Biblistyki Starego Testamentu, a następnie kierownika Filologii Biblijnej. W 1995 roku został profesorem nadzwyczajnym, a rok później otrzymał sakrę biskupią i został powolny na biskupa diecezjalnego diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej. W tym czasie był też profesorem nadzwyczajnym Wydziału Teologicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, członkiem Rady Naukowej i przewodniczącym Sekcji Biblijnej Komisji Nauki Wiary przy Konferencji Episkopatu Polski. Po rezygnacji kard. Henryka Gulbinowicza z obowiązków ordynariusza Archidiecezji Wrocławskiej mianowany Arcybiskupem Metropolitą Wrocławskim. Zainspirował w Kościele w Polsce ruch zwany Dziełem Biblijnym im. Jana Pawła II i wraz z ks. prof. Henrykiem Witczykiem oraz innymi biblistami doprowadził do rozwoju tego ruchu we wszystkich polskich diecezjach, a także do powstania Kręgów Biblijnych w większości polskich parafii. Był członkiem Rady Stałej Konferencji Episkopatu Polski, przewodniczącym Rady ds. Apostolstwa Świeckich i przewodniczącym Sekcji Biblijnej Komisji Nauki Wiary oraz członkiem Rady Naukowej. W 2001 roku Jan Paweł II powołał go na członka Papieskiej Rady Duszpasterstwa Migrantów i Podróżnych. Co roku fundował stypendia dla wyróżniających się studentów uczelni Wrocławia. W 2021 roku Watykan zakazał mu uczestnictwa w uroczystościach kościelnych i świeckich za zaniedbania w sprawach dotyczących wykorzystywania seksualnego małoletnich przez podległych mu księży. Zmarł 11 III 2024.

* * *

Marian Fluder (1946–2024) – lekarz, specjalista chirurgii ogólnej, pediatrii i medycyny sportowej. Absolwent Akademii Medycznej w Poznaniu. Zawodowo związał się z Gnieznem. Odbył służbę w Jednostce Wojskowej w Powidzu jako lekarz pułku i lekarz dla rodzin kadry wojskowej, jednocześnie podejmując nocne dyżury w gnieźnieńskim pogotowiu. Został odznaczony medalem za zasługi dla obronności kraju oraz mianowany do stopnia porucznika. latach 1974–1993 pracował między innymi w gnieźnieńskim szpitalu i przychodni przy ul. Staszica, a także w ambulatorium aresztu śledczego przy ul. Franciszkańskiej. Od 1993 roku prowadził prywatną praktykę w Gnieźnie. Wyróżniony nagrodą Gnieźnieńskiej Kapituły Orła Białego za rok 2018. Honorowy Obywatel Gniezna. Zmarł 12 III 2024.

* * *

Jurand Jarecki (1931–2024) – architekt, przedstawiciel modernizmu, twórca lub współautor takich budynków lub zespołów budowlanych w Katowicach, jak Spółdzielczy Dom Handlowy „Zenit”, Spółdzielczy Dom Handlowy „Skarbek”, Biblioteka Śląska, kino „Kosmos”, aleja Wojciecha Korfantego czy Osiedle Paderewskiego. Projektował od 1957 roku, po ukończeniu studiów na Politechnice Krakowskiej wyjechał na stypendium do Francji, gdzie doskonalił warsztat pod opieką Georges’a Candilijsa. Po przyjeździe do kraju rozpoczął pracę w „Miastoprojekcie Katowice”. Zaprojektował HaPeeRowiec zwany „Żyletą”, a także blok mieszkalny na ulicy Poniatowskiego, w którym w ramach konkursu zamieszkał z rodziną. Od 1990 do 2001 roku prowadził samodzielną pracownię architektoniczną „ARAR”, potem do 2006 roku realizował projekty dla firmy „AAMG”. Zainspirowany wizją Le Corbusiera, z którym zetknął się podczas pobytu we Francji, wdrażał na Śląsku idee modernizmu. Jego projekty architektoniczne wpłynęły na obecny kształt urbanistyczny Katowic i stanowią jedne z najbardziej rozpoznawalnych ikon funkcjonalizmu w Polsce. Zmarł 13 III 2024.

* * *

Prof. Andrzej Stepnowski (1940–2024) – informatyk, specjalista w zakresie geoinformatyki, hydro-akustyki i technologii satelitarnych. Absolwent Wydziału Elektroniki Politechniki Gdańskiej. Po studiach podjął pracę na uczelni, tam zrobił doktorat i się habilitował. W 2004 roku został profesorem zwyczajnym. Jego dorobek to ponad 250 publikacji, dwie monografie, osiem patentów oraz ponad 30 projektów. Stworzył szkołę naukową morskich systemów informacyjnych i geoinformatyki. Członek Komitetu Akustyki Polskiej Akademii Nauk, ekspert Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa, europejski wiceprezydent Komitetu Bezpieczeństwa Narodowego, czyli największej zawodowej organizacji inżynierów elektryków i elektroników IEEE, redaktor europejskiego czasopisma naukowego Acta Acustica. Przyczynił się do powołania w Gdańsku Polskiej Agencji Kosmicznej. W 1980 roku został członkiem NSZZ „Solidarność” i był współzałożycielem związku na Politechnice Gdańskiej. Wielokrotnie wyróżniany różnymi odznaczeniami państwowymi i ministerialnymi, w tym m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 14 III 2024.

* * *

Tomasz Łubieński ps. „Borygo Jańczak”, „KT”, „Stanisław Jańczak”, „T.F.”, „TK” (1938–2024) – prozaik, dramaturg, eseista i tłumacz literatury pięknej, redaktor naczelny miesięcznika „Nowe Książki”, a także taternik i alpinista. Podczas II wojny światowej przebywał wraz z rodziną pod Dębicą. Ukończył Liceum Ogólnokształcące Towarzystwa Przyjaciół Dzieci nr 1 im. Bolesława Limanowskiego w Warszawie. Debiutował w 1955 roku poezją w „Dziś i Jutro”. Studiował historię i filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. W czasie studiów publikował w „Twórczości” (1958–1961) i „Współczesności”. W 1961 roku mieszkał przez rok we Francji. Po powrocie do kraju publikował na łamach miesięcznika „Polska”. Od 1971 do 1981 roku pracował w tygodniku „Kultura”. Od 1979 roku publikował w czasopiśmie „Res Publica”, którego był współzałożycielem, wychodzącym w latach 1979–1981 w II obiegu a po przerwie od 1987 roku oficjalnie. W latach osiemdziesiątych XX wieku publikował też w czasopismach emigracyjnych „Aneks” i „Zeszyty Literackie”. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami. Od 1989 do 1992 roku członek redakcji „Tygodnika Solidarność” oraz działacze Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. w okresie 1995/1996 konsultant literacki warszawskiego „Teatru na Woli”. Od 1996 roku członek zespołu redakcyjnego miesięcznika „Teatr”. W latach 1998–2019 redaktor naczelny „Nowych Książek”. Od 2001 roku wraz z Kazimierą Szczuką i Witoldem Beresiem, a następnie z Kingą Dunin i Pawłem Dunin-Wąsowiczem prowadził w programie pierwszym Telewizji Polskiej magazyn kulturalny „Dobre książki”. Członek jury Nagrody Historycznej im. Kazimierza Moczarskiego. Członek Związku Literatów Polskich, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, od 1989 roku współzałożyciel Stowarzyszenia i Prezes Oddziału Warszawskiego w latach 1989–1996 Polskiego Pen Clubu. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Taternictwo uprawiał aktywnie w latach 1955–1961, zarówno w lecie jak i w zimie, członek Klubu Wysokogórskiego. W lecie 1958 roku wspinał się w Kaukazie, a w 1961 roku w Alpach Delfinatu. Zmarł 15 III 2024.

* * *

Maria Teresa Chwalibóg-Kopiczyńska (1933–2024) – aktorka teatralna i filmowa. Pochodziła z rodziny ziemiańskiej. Dzieciństwo wraz z rodzeństwem spędziła w majątku rodziców w Mysłowie, w powiecie łukowskim. W 1956 roku ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Łodzi. Zadebiutowała na scenie Teatru Powszechnego w Łodzi rolą Diany w spektaklu Faryzeusze i grzesznik. W latach 1956–1960 pracowała w Teatrze Dramatycznym im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku, potem przez dwa lata w Teatrze Polskim w Bydgoszczy, przez następne dwa lata w Teatrze Dramatycznym w Szczecinie, kolejny rok w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym im. Juliusza Słowackiego w Koszalinie, w latach 1963–1969 ponownie w Teatrze Dramatycznym w Szczecinie. Od 1970 roku występowała na scenach teatrów warszawskich, w latach 1970–1973 w Teatrze Narodowym, od 1974 do 1976 w Teatrze Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza, w kolejnych pięciu latach w Teatrze na Woli, a latach 1981–1988 w Teatrze Dramatycznym. Zagrała ponad 80 ról filmowych, m.in. w Matce Joannie od Aniołów, Poszukiwanym Poszukiwanej, Godzinach szczytu, Korczaku, jednak najważniejszą rolą w jej dorobku artystycznym była tytułowa rola w Kobiecie samotnej w reżyserii Agnieszki Holland, za którą otrzymała nagrodę za pierwszoplanową rolę kobiecą na 13. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 1988 roku. Ostatni raz wystąpiła w filmie fabularnym Carte Blanche w 2015 roku. Odznaczona Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Była żoną aktora Andrzeja Kopiczyńskiego, a następnie również aktora Marka Bargiełowskiego. Jej siostra, Elżbieta, była żoną aktora Zbigniewa Cybulskiego. Zmarła 15 III 2024.

* * *

Marian Król (1939–2024) – agronom i polityk, poseł oraz na na Sejm RP II kadencji, wojewoda poznański w latach 1981–1986. Ukończył studia w Wyższej Szkole Rolniczej w Poznaniu, uzyskał następnie stopień doktora nauk rolniczych w SGGW w Warszawie.W latach 1979–1981 był dyrektorem oddziału wojewódzkiego PZU. Od października 1981 do stycznia 1986 roku sprawował urząd wojewody poznańskiego, był także etatowym pracownikiem ZSL. Z PSL odszedł w 1998 roku do założonej przez Romana Jagiellińskiego Partii Ludowo-Demokratycznej. Później związany z działalnością biznesową, był m.in. prezesem zarządu Rolniczego Towarzystwa Kredytowego. Zainicjował powstanie Wielkopolskiej Fundacji Żywnościowej, był prezydentem Towarzystwa im, Hipolita Cegielskiego. Należał do Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego. Był wielkim przeorem Polski oraz X wielkim mistrzem Orderu Św. Stanisława. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 15 III 2024.

* * *

Płk dr Zdzisław Jankowiak ps. „Żbik” (1928–2024) – lekarz chirurg, żołnierz Armii Krajowej, uczestnik bitwy na Piotrowym Polu. Wieloletni ordynator Oddziału Chirurgicznego Szpitala Wojskowego w Toruniu. Zmarł 15 III 2024.

* * *

Ernest Bryll (1935-2024) – poeta, pisarz, autor tekstów piosenek, dziennikarz, tłumacz i krytyk filmowy, także dyplomata. W czasie okupacji był Zawiszakiem – członkiem najmłodszej drużyny Szarych Szeregów. Po wojnie krótko konspirował w podziemnym skautingu, maturę zdał jako szesnastolatek. Absolwent Wydziału Filologii Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego oraz studium wiedzy filmowej w Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi. Z uwagi na ojca, który był żołnierzem Armii Krajowej, nie mógł pracować w dziennikarstwie, czego pragnął, w związku z tym podjął pracę w elektrowni nr 11 w porcie gdyńskim oraz w Stoczni im. Komuny Paryskiej, aby w biografii mieć epizod robotniczy, dzięki temu odnalazł się w powojennej rzeczywistości. Pierwszy tomik jego wierszy, Wigilie wariata, został wydany w 1958 roku. Opublikował prawie 40 tomów wierszy, m.in.: Autoportret z bykiem, Sztuka stosowana, Mazowsze, Czasem spotykam siebie, Adwent. Jego poezja kształtowała gusta estetyczne Polaków, a nakłady jego książek sięgały tysięcy, co było nieosiągalne dla współczesnej twórczości poetyckiej. Był też autorem często wystawianych dramatów: Rzecz listopadowa, Kurdesz i Wieczernik oraz oratorium Kolęda-Nocka i teksty do widowisk Po górach, po chmurach i Na szkle malowane. Członek redakcji pism społeczno-kulturalnych, m.in. w latach 1959–1960 „Współczesności”, i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W połowie lat sześćdziesiątych wstąpił do PZPR, ale po wprowadzeniu stanu wojennego wystąpił z partii. W latach 1963–1967 kierownik literacki w Teatrze Telewizji, przez kolejny rok kierownik zespołu filmowego Kamera, a w latach 1970–1974 kierownik literacki w Teatrze Polskim w Warszawie, przez następne cztery lata dyrektor Instytutu Kultury Polskiej w Londynie, a w latach 1991–1995 ambasador RP w Irlandii. Teksty piosenek pisał od 1965 roku, jego utwory wykonywały m.in. zespoły: 2 plus1, Enigmatic, Pakt, Partia, Myslovitz, Sakldowie i Waganci oraz wokaliści: Michał Bajor, Stan Borys, Zofia i Zbigniew Framerowie, Halina Frąckowiak, Marek Grechuta, Jerzy Grunwald, Teresa Haremza, Edward Hulewicz, Leonard Jakubowski, Halina Kunicka, Bernard Ładysz, Urszula Narbut, Czesław Niemen, Daniel Olbrychski, Jerzy Połomski, Rudolf Poledniok, Krystyna Prońko, Łucja Prus, Danuta Rinm, Maryla Rodowicz, Andrzej Rybiński, Warren Schatz, Urszula Sipińska, Józef Sojka, Teresa Tutinas, Juliusz Wickiewicz, Adam Wojdak. Wiele tekstów napisał do muzyki Katarzyny Gärtner. W 1968 roku wraz z Markiem Sartem założył zespół Drumlersi, dla którego pisał teksty. Współpracował też z takimi kompozytorami jak m.in.: Jerzy Derfel, Antoni Kopff, Wlodzimierz Korcz, Janusz Kruk, Czesław Niemen, Andrzej Zieliński. Od 2012 roku był pracownikiem Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, w tym, w latach 2012–2018 kierownikiem Działu Literackiego. Laureat wielu nagród literackich, m.in. Nagrody Czerwonej Róży, Nagrody im. Władysława Broniewskiego w dziedzinie poezji, Nagrody im. Stanisława Piętaka za tom poezji Mazowsze oraz Nagrody Miasta Stołecznego Warszawy. Odznaczony Orderem Kawalera Irlandzkiego Rodu Królewskiego O’Conor oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, a także Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” i Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości. Zmarł 17 III 2024.

* * *

Antoni Krupa (1945–2024) – muzyk, kompozytor, dziennikarz. Od 1977 roku związany z Radiem Kraków. Autor audycji publicystyczno-muzycznych i reportaży. Twórca muzyki do słuchowisk radiowych. Rozmówcami jego licznych wywiadów byli m.in. Gordon Haskell, Bennie Maupin, Nigel Kennedy, Enrico Rava, Pati Yang. Producent płyt wybitnych polskich jazzmanów: m.in. Zbigniewa Seiferta, Janusza Muniaka, Adama Kawończyka. Autor antologii festiwalu „Jazz Juniors” oraz cyklu audycji publicystyczno-historycznych „Historia krakowskiego jazzu” (40 odcinków emitowanych w Radiu Kraków. Współtwórca muzyki do spektaklu „Ziemia jałowa” według T.S. Eliota wystawianym w Teatrze STU. Występował i nagrywał m.in. z Jarosławem Śmietaną, Markiem Stryszowskim, Ryszardem Styłą. Wykładowca historii jazzu w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Jagiellońskiego i Krakowskiej Szkoły Jazzu i Muzyki Rozrywkowej. Jako muzyk grał m.in. z Markiem Grechutą i Jazz Band Ball Orchestra. Jako dziennikarz i znawca muzyki brał udział w programie radia BBC na temat sesji nagraniowej Milesa Davisa „Kind of Blue”. Autor książki o historii krakowskiego jazzu „Miasto pięknych nut”. Nagrał autorską płytę „Amela – blues o rozwianych włosach na wietrze”. Zmarł 17 III 2024.

* * *

Krystyna Koelner (1937–2024) – nauczycielka, przewodnicząca rady nadzorczej firmy „Rawlplug”, będącej w tej chwili globalnym liderem branży zamocowań i narzędzi. W 1982 roku założyła własny biznes „Tworzywa Sztuczne Krystyna Koelner”, zaczynając od produkcji kołków rozporowych w garażu. Budowana krok po kroku firma, z czasem produkująca mocowania i narzędzia budowlane, w 2004 roku zadebiutowała na warszawskiej giełdzie. Rok później przejęła szkockiego producenta wkrętów „Rawlplug”, a następnie firmę „Śrubex” z Łańcuta. Firma „Rawlplug”, funkcjonująca w tej chwili w 13 spółkach rozmieszczonych na czterech kontynentach, zatrudnia ponad 1,9 tys. pracowników. Ma w asortymencie prawie 30 tys. produktów. Jej założycielka pojawiła się w 2015 roku na liście najbogatszych tygodnika „Wprost”, z majątkiem wycenianym na 69 mln zł zajęła 43. miejsce. Była też pasjonatką sportu. Zmarła 18 III 2024.

* * *

Zbigniew Bolesław Sejwa (1952–2024) – fotoreporter, artysta fotograf. Absolwent Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze oraz Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Ukończył też Wyższe Studium Fotografii Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz Wyższe Studium Fotografii Związku Polskich Artystów Fotografików w Warszawie. Doktoryzował się w 2016 roku na Wydział Komunikacji Multimedialnej Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu. Związany z gorzowskim środowiskiem fotograficznym, mieszkał i tworzył w Gorzowie Wielkopolskim – fotografował (artystycznie) od końca lat siedemdziesiątych XX wieku. Po raz pierwszy zaprezentował swoje zdjęcia na autorskiej wystawie fotograficznej Portret – w galerii Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze. W 1981 roku – wspólnie ze Zdzisławem Hajdaszem i Kazimierzem Ligockim założył Gorzowską Grupę Trzech. W latach 2003–2007 był kuratorem Galerii Nowych Mediów w Miejskim Ośrodku Sztuki w Gorzowie Wielkopolskim. W latach 2007–2015 pracował w Klubie Myśli Twórczej Lamus – był inicjatorem i współtwórcą czasopisma kulturalno-artystycznego Lamus. Od 2015 roku był kierownikiem Działu Programu i Promocji Miejskiego Ośrodka Sztuki w Gorzowie Wielkopolskim oraz kuratorem wystaw w Galerii Biura Wystaw Artystycznych. Członek rzeczywisty Okręgu Wielkopolskiego Związku Polskich Artystów Fotografików, członek Gorzowskiego Towarzystwa Fotograficznego. trzykrotnym laureatem Nagrody Kulturalnej Prezydenta Miasta Gorzowa Wielkopolskiego – statuetki Motyla (1998, 2004, 2008). W 2017 odznaczony Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Prace Zbigniewa Sejwy znajdują się w zbiorach Lubuskiej Zachęty Sztuki Współczesnej w Zielonej Górze. Odznaczony Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Zmarł 18 III 2024.

* * *

O. Marian Władysław Orczykowski (1928–2024) – kapucyn, duszpasterz, kapelan harcerzy, harcmistrz Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, nieformalny kapelan polskich lotników. Urodził się w Drohobyczu na Kresach Wschodnich. W czasie wojny uczęszczał na tajne kompletyw Drohobyczu. Wstąpił do Zakonu Kapucynów Prowincji Krakowskiej w Sędziszowie Małopolskim. Maturę państwową zdał w Liceum Klasycznym Księży Misjonarzy na Kleparzu w Krakowie w 1948 roku, studia filozofii i teologii odbył w Studium Filozoficzno-Teologicznym o. Kapucynów w Krakowie, gdzie otrzymał święcenia kapłańskie. Pracował jako kaznodzieja, spowiednik, wikary, katecheta, przygotowywał dzieci do pierwszej komunii św., prowadził rekolekcje, głosił kazania i homilie w wielu parafiach w Polsce. Pracował także jako kapelan w szpitalach górniczym i zakaźnym, a od 1981 do 1986 roku był kapelanem Instytutu Onkologii oraz duszpasterzem i kapelanem harcerzy. W 1961 roku związał się z lotnictwem, odwiedzał lotniska aeroklubowe i prywatne, był gościem honorowym wielu spotkań i zawodów lotniczych, wygłaszał kazania, odprawiał Msze św. dla lotników i poświęcał ich samoloty. Towarzyszył w zawodach szybowników w wielu krajach świata. W Londynie otrzymał Złoty Krzyż Zasługi od Prezydenta Rzeczypospolitej za działalność harcerską i lotniczą, został też wyróżniony Błękitnymi Skrzydłami za duszpasterską opiekę nad polskimi szybownikami. W 1993 roku został członkiem Warszawskiego Klubu Seniorów Lotnictwa, w 1994 roku – Honorowym Członkiem Aeroklubu Ostrowskiego. Uhonorowany przez Aeroklub Polski odznaczeniem Zasłużony Działacz Lotnictwa Sportowego, członek Lotniczego Klubu „Loteczka” we Wrocławiu oraz Honorowy Członek Krośnieńskiego Klubu Seniorów Lotnictwa im. gen. pil. Ludomiła Rayskiego. Z harcerstwem związany był od dziecka, w szkole powszechnej w Drohobyczu był zuchem, w Męcinie pełnił funkcje nieformalnego drużynowego. W 1956 roku powrócił do harcerstwa jako zakonnik, obejmując opieką duszpasterską harcerzy w Gorzowie Wielkopolskim. Brał udział w organizowaniu Białych Służb Ruchu Harcerskiego Rzeczypospolitej. W latach 1981–1986 w Krakowie, jako duszpasterz-kapelan harcerzy, zdobył dwa najwyższe stopnie harcerskie: Harcerza Orlego i Harcerza Rzeczypospolitej oraz wszystkie stopnie instruktorskie: przewodnika, podharcmistrza i harcmistrza. Otrzymał harcerskie miano, pseudonim „Pogodny Orlik” i został przyjęty do Komandorii Szczepów Lotniczych. W 1987 roku został mianowany przez Kurię Arcybiskupią kapelanem Okręgowego Szpitala Kolejowego we Wrocławiu, a w roku 1988 rejonowym duszpasterzem harcerek i harcerzy. Brał udział w Jubileuszowym Zlocie 80-lecia Harcerstwa Polskiego w 1991 roku oraz jako kapelan harcerski w Spotkaniu z Ojcem św. Janem Pawłem II w czasie VI Światowego Dnia Młodzieży w Częstochowie. Na Sejmiku Bractwa Podwójnej Mewy w Warszawie w 1991 roku został wybrany do Rady Bractwa. Był delegatem na XVIII Walny Zjazd ZHP-1918 w Warszawie, uczestniczył w Zjednoczeniowym Zjeździe ZHR i ZHP-1918 oraz w III Walnym Zjeździe ZHR. Biskup sandomierski powierzył mu opiekę nad Szczepem ZHR „Leśne Plemię” w Rozwadowie-Stalowej Woli. We wrześniu 2002 roku został przyjęty do Kręgu Harcmistrzów ZHR, uczestniczył w wielu zjazdach i zlotach harcerskich i brał udział w 50 obozach harcerskich. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Wolności i Solidarności, Krzyżem Honorowym ZHR „Semper Fidelis”, Złotym Medalem Harcerskiej Wdzięczności im. Andrzeja Małkowskiego, Honorowym Wyróżnieniem im. Dedala Aeroklubu Polskiego, Medalem „Dziękujemy za wolność” oraz Znakiem Puszczańskiego Uznania. Zmarł 19 III 2024.

* * *

Jerzy Fąfara (1956–2024) – pisarz, poeta i publicysta, a także autor wielokrotnie nagradzanych słuchowisk radiowych. Związany z Rzeszowem, członek redakcji „Podkarpackiej Historii”. Absolwent prawa na filii UMCS w Rzeszowie. Z Polskim Radiem Rzeszów związany jako scenarzysta nagradzanych słuchowisk i 60-odcinkowej radionoweli. Jego słuchowisko „Brzytwy kata Sellingera” weszło do ścisłego finału festiwalu Prix Europa w Berlinie. Twórca biografii znanego rzeszowianina, wybitnego artysty i twórcy teatralnego – prof. Józefa Szajny pt. „18 znaczy życie – rzecz o Józefie Szajnie”. Pomysłodawca znanego mieszkańcom Rzeszowa „Święta Paniagi”, czyli ulicy 3 Maja, które odbywa się rokrocznie od 2003 roku. Jego pomysłem było ustawienie 40 wielkich kamieni na Placu Cichociemnych, rozrzuconych wokół rzeźby „Przejście 2000”, upamiętniających rzeszowskich chłopców, którzy trafili z pierwszym transportem do Oświęcimia. Ostatnio zaangażował się w inicjatywę postawienia w Rzeszowie pomnika „Drabina do Nieba” zaprojektowanego w oparciu o rzeźbę Józefa Szajny, która po wielu latach starań w ubiegłym roku stanęła przy ul. Krakowskiej. Zmarł 20 III 2024.

* * *

Julia Wójcik (2006–2024) – sportsmenka, zawodniczka klubu UKS Feniks Kędzierzyn-Koźle, reprezentantka Polski w badmintonie. Zmarła 21 III 2024.

* * *

Leszek Długosz (1941–2024) – aktor, kompozytor pianista, jeden z najbardziej znanych polskich śpiewających poetów, Kawaler Orderu Orła Białego. Absolwent polonistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim, w latach 1964–1966 studiował też na Wydziale Aktorskim w PWST w Krakowie. Zadebiutował w 1964 roku w teatrzyku piosenki UJ Hefajstos. W 1965 roku związał się z kabaretem literackim „Piwnica pod Baranami”, gdzie uchodził za jednego z najwybitniejszych artystów w zespole. Pierwszy tomik poezji – Lekcje rytmiki wydał w 1973 roku. Z Piwnicą rozstał się w 1978 roku. Rok później przebywał na stypendium artystycznym we Francji, ufundowanym przez rząd francuski, co zaowocowało wydaniem płyty w całości w języku francuskim. Autor kilkunastu tomików poezji, m.in. Piwnica idzie do góry, Na własną rękę, Wywoływanie wilka z lasu, Na rynku usiąść w Kazimierzu…, Do szkiełka z Muzeum Czartoryskich. W 1981 roku skomponował muzykę do spektaklu Kurhanek Maryli w reżyserii Ewy Lassek, wystawiony w Teatrze Bagatela im. Boya-Żeleńskiego w Krakowie. Z własnymi występował w Polsce i za granicą (m.in. w Austrii, Belgii, Czechosłowacji, Francji, Kanadzie, RFN, Szwajcarii, Szwecji, USA, Włoszech). Publikował felietony w „Czasie krakowskim” i „Rzeczpospolitej”. Wraz z Krzysztofem Magowskim zrealizował w TVP cykl poświęcony poezji – Literatura według Długosza. W 2007 roku w Radiu Kraków prowadził autorski program „Przyjemności niedzieli”. Wykładał w Studium Literacko-Artystycznym na UJ w Krakowie. Członek Kapituły Medalu „Niezłomnym w słowie”, a od 2009 roku Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa. Stały współpracownik krakowskiego miesięcznika „Wpis”, którego każde wydanie zaczynało się jego wierszem. W wyborach parlamentarnych w 2007 roku z ramienia PiS kandydował do Senatu, ale nie uzyskał mandatu. W 2010 roku został członkiem Krakowskiego Społecznego Komitetu Poparcia Jarosława Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich. Odznaczony Krzyżem Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” oraz Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości. W 2022 roku uhonorowany Doroczną Nagrodą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za całokształt twórczości. Zmarł 23 III 2024.

* * *

Andrzej Borys (1949–2024) – fotografik, długoletni prezes Okręgu Świętokrzyskiego Związku Polskich Artystów Fotografików. Absolwent Radomskiej Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Kielcach (obecnie Politechnika Świętokrzyska) z dyplomem inżyniera mechanika (1974). Od 1977 zajmował się fotografią zawodowo, od 1978 członek Związku Polskich Artystów Fotografików. Członek i współzałożyciel wielu grup twórczych m.in.: Studenckiej Grupy Fotograficznej „Kwant” w Kielcach, Klub „6 x 6” przy Pałacu Młodzieży w Warszawie, Fotoklub „Kontrast” w Kielcach, którego był prezesem przez jedną kadencję, ZPAF, którego był prezesem Okręgu Świętokrzyskiego w latach 1990–1994 oraz od 2002 do 2015. Instruktor fotografii kategorii „S”. Organizator wielu działań i plenerów artystycznych oraz wystaw o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym, m.in.: pomysłodawca oraz organizator Międzynarodowych Plenerów Fotograficznych ART-EKO, pomysłodawca i współorganizator wystaw fotograficznych o zasięgu ogólnopolskim „Raport Ekologiczny”, organizator i komisarz ogólnopolskich plenerów i wystaw pt. „Świętokrzyskie w Obiektywie” w latach 2005–2008, współorganizator, kurator oraz juror ogólnopolskiego konkursu pt. „Życie jest piękne”. Fotograf projektu Sfotografuj wiersz – Zwierszuj fotografię, do którego wiersz napisał Dawid Jung. Fotografował od lat siedemdziesiątych XX wieku. Debiut artystyczny – wyróżnienie w Ogólnopolskim Biennale Fotografii Studenckiej w Szczecinie. Autor ponad 50 wystaw i prezentacji indywidualnych oraz uczestnik ponad 150 wystaw zbiorowych o charakterze ogólnopolskim i międzynarodowym. Był autorem ponad 50 wystaw indywidualnych oraz wielu wystaw zbiorowych. Jego publikacje: albumy fotograficzne: „Sztuka Ziemi Kieleckiej – Fotografia” – Kielce 1997, „Mistrzowie Polskiego Pejzażu” – Kielce 2000, a ponadto publikacje fotografii we wszystkich wydawnictwach katalogowych Okręgu Świętokrzyskiego ZPAF od 1978 r., „Sztuka Fotografii” Almanach 30-lecia Okręgu Świętokrzyskiego Związku Polskich Artystów Fotografików 1978 – 2008. Odznaczony złotym i srebrnym medalem FIAP oraz tytuł Artiste FIAP nadanym przez Międzynarodową Federację Sztuki Fotograficznej FIAP (1980), wyróżniony nagrodą Wojewody Kieleckiego, dyplomem uznania Ministra Kultury i Sztuki, odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”, „Złotą Odznaką SZSP”, odznaką „Za Zasługi dla Kielecczyzny”, dyplomem im. Jana Bułhaka, nagrodą II stopnia Prezydenta Miasta Kielce za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechnienia i ochrony Kultury, odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” oraz Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, złotym Medal „Zasłużony dla Fotografii Polskiej” i Nagroda Miasta Kielce. Zmarł 25 III 2024.

* * *

Leszek Bugajski (1949–2024) – krytyk literacki, publicysta, redaktor czasopism literackich, autor książek krytycznoliterackich, scenariuszy filmów telewizyjnych, m.in. do serialu Portrety współczesnej prozy polskiej , około 1500 artykułów, felietonów i recenzji. Po skończeniu liceum ogólnokształcącego pracował w Hucie im. Feliksa Dzierżyńskiego w Dąbrowie Górniczej i dopiero w 1967 roku podjął studia na Wydziale Obrotu Towarowego Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Krakowie, ukończył je w 1973 roku, a w latach 1972–1974 studiował też na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Debiutował jako krytyk literacki w piśmie „Współczesność” w 1971 roku recenzją książek Priestleya: Londyn i Poza miastem pt. Pochwała hedonizmu. Publikował w licznych czasopismach literackich, m.in.: „Twórczość”, Kultura”, „Literatura”, „Miesięcznik Literacki, „Odra”, „Wiadomości Kulturalne”. W latach 1981–1989 był kierownikiem działu literackiego pisma „Życie Literackie”, a także redaktorem w czasopiśmie „Pismo Literacko-Artystyczne”. Od 1988 roku kierował działem krytyki pisma „Twórczość”, a w latach 1997–1999 był redaktorem naczelnym tego pisma. Był członkiem rady redakcyjnej serii wydawniczej „Nowa Proza Polska”, a także redaktorem w pismach: „Nie z Tej Ziemi” i „Czwarty Wymiar”. Od 1997 roku był redaktorem działu literackiego polskiej edycji miesięcznika „Playboy”, a od 2005 do sierpnia 2014 roku był zastępcą szefa działu kultury w polskiej edycji „Newsweeka”. Po przejściu na emeryturę przez cały czas współpracował z pismem. W sierpniu 2015 roku został sekretarzem redakcji tygodnika „Wprost” i pozostał w redakcji także po zaprzestaniu wydawania pisma w wersji papierowej. Był też kierownikiem pracowni prasowej Akademii Humanistycznej w Pułtusku, członkiem Związku Literatów Polskich, w latach 1983–1988 członkiem Zarządu Oddziału Krakowskiego, a od 1990 do 1993 roku wiceprezesem Zarządu Głównego. Był też członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego, Rady Fundacji Wspierania Muzeum Etnograficznego w Warszawie. Zmarł 26 III 2024.

* * *

Gen. bryg. Adam Marczak (1972–2024) – szef sztabu dowództwa unijnej operacji Althea w Bośni i Hercegowinie, zastępca szefa sztabu w Dowództwie Eurokorpusu w Strasburgu we Francji. Wcześniej, do lipca 2021 roku, był szefem Zarządu Rozpoznania i Walki Elektronicznej w Dowództwie Generalnym RSZ. Służył w 6. Brygadzie Powietrznodesantowej, a następnie w Dowództwie Komponentu Wojsk Specjalnych. Pełnił też funkcje dowódcze na misjach w Bośni i Afganistanie. W 2017 roku Antoni Macierewicz, ówczesny minister obrony, wyznaczył go na stanowisko dowódcy 25. Brygady Kawalerii Powietrznej w Tomaszowie Mazowieckim. Absolwent Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Zmechanizowanych oraz Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie. Zmarł 26 III 2024.

* * *

Wiktoria Sieczka (2004–2024) – sportsmenka, multimedalistka, młodzieżowa mistrzyni świata i Europy, wielokrotna medalistka mistrzostw Polski w trójboju siłowym, ubiegłoroczna absolwentka klasy o profilu technik reklamy Zespołu Szkół Ekonomicznych im. Mikołaja Kopernika w Skarżysku-Kamiennej. Rozpoczynała karierę sportową od piłki nożnej, była zawodniczką nieistniejącej już drużyny eSKa Skarżysko-Kamienna. Trójbój siłowy zaczęła trenować w wieku 16 lat w lokalnej siłowni Silver Gym. Zmarła 26 III 2024.

* * *

Rajmund Miller (1954–2024) – lekarz laryngolog, samorządowiec, poseł na Sejm VII, VIII, IX i X kadencji. Absolwent Akademii Medycznej w Łodzi. Od 1990 roku związany z samorządem terytorialnym, został wówczas radnym miejskim w Nysie z ramienia Komitetu Obywatelskiego, powołano go też do sejmiku samorządowego województwa opolskiego. Po reformie administracyjnej był radnym powiatu nyskiego I kadencji. Ponownie był wybierany na radnego Nysy w 2006 i 2010 roku. Prowadził działania na rzecz zamknięcia zakażonych ujęć wody i zbudowania nowego punktu w Białej Nyskiej. Jeden z założycieli lokalnych struktur Platformy Obywatelskiej. Zmarł 27 III 2024.

* * *

Ks. prałat Roman Kneblewski (1952–2024) – emerytowany kapłan diecezji bydgoskiej, wieloletni proboszcz parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy, przez wiele lat związany z bydgoską oświatą niepubliczną, w latach 1991–2000 był dyrektorem i prefektem Katolickiego Liceum Ogólnokształcącego im. króla Jana III Sobieskiego w Bydgoszczy. Był również duszpasterzem środowisk twórczych, kapelanem Kurkowego Bractwa Strzeleckiego oraz asystentem kościelnym Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana”. Ukończył filologię angielską i historię sztuki na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, uzyskując na tej samej uczelni tytuł doktora nauk humanistycznych. W 2019 roku przeszedł na emeryturę. Zamieszkiwał w Domu Księży Emerytów im. Jana Pawła II w Bydgoszczy. Był postacią kontrowersyjną. Znany był z sympatii dla ruchu narodowego oraz z ostrych wypowiedzi. Wzywał, by palić Koran. Krytykował Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy i Jerzego Owsiaka. W czasie pandemii COVID-19 bagatelizował zagrożenie związane z rozprzestrzenianiem się koronawirusa. Autor wideobloga „Tuba Cordis”, w 2023 roku został ukarany przez biskupa zakazem aktywności medialnej po tym, gdy porównał wolontariuszy WOŚP do członków Hitlerjugend. Zmarł 27 III 2024.

* * *

Jerzy Józef Mindziukiewicz ps. „Jur” (1927–2024) – działacz konspiracji niepodległościowej w czasie II wojny światowej, działacz kombatancki, wiceprezes zarządu i skarbnik Związku Powstańców Warszawskich. Szkołę powszechną ukończył już w czasie okupacji niemieckiej i kontynuował edukację w warszawskiej szkole kupieckiej Józefa Gąseckiego. Należał do konspiracji niepodległościowej, najpierw w ramach Konfederacji Narodu, a po jej scaleniu z Armią Krajową był członkiem AK. Należał do plutonu „Drużyn Bojowych Niedźwiedzi”, wywodzącego się z Konfederacji Narodu. W czasie powstania warszawskiego brał udział w walkach o Centralny Dworzec Pocztowy u zbiegu ul. Żelaznej i Al. Jerozolimskich w szeregach 3. kompanii – I batalionu „Lecha Żelaznego” – zgrupowania „Chrobry II”, w stopniu strzelca. Wyszedł z miasta wraz z ludnością cywilną. Od 2020 roku był skarbnikiem i wiceprezesem Prezydium Zarządu Związku Powstańców Warszawskich. Zmarł 27 III 2024.

* * *

Zygmunt Trylański (1946–2024) – artysta fotograf, uhonorowany tytułami Artiste FIAP (AFIAP), Excellence FIAP (EFIAP), Excellence FIAP Bronze (EFIAP/b), Excellence FIAP Silver (EFIAP/s) przyznawanym przez Międzynarodową Fedferację Sztuki Fotograficznej, z siedzibą w Luksemburgu. Członek rzeczywisty i Artysta Fotoklubu Rzeczypospolitej Polskiej. Członek Okręgu Dolnośląskiego Związku Polskich Fotografów Przyrody. Członek Jeleniogórskiego Towarzystwa Fotograficznego. Fotografował od 1965 roku, a 1971 roku mieszkał i pracował w Szklarskiej Porębie. W 2015 roku został laureatem nagrody Ducha Gór, przyznanej przez władze Szklarskiej Poręby za promocję miasta. Uczestniczył w posiedzeniach jury w konkursach fotograficznych. Był autorem i współautorem wielu wystaw fotograficznych; indywidualnych, zbiorowych, poplenerowych, pokonkursowych. Szczególne miejsce w twórczości Zygmunta Trylańskiego zajmowała fotografia krajobrazowa oraz fotografia aktu. W 2016 roku został uhonorowany statuetką Toruńskiego Flisaka. Jego prace zaprezentowano w Almanachu (1995–2017), wydanym przez Fotoklub Rzeczypospolitej Polskiej Stowarzyszenie Twórców. Brał aktywny udział w Międzynarodowych Salonach Fotograficznych, organizowanych pod patronatem FIAP, zdobywając wiele medali, nagród, wyróżnień, dyplomów, listów gratulacyjnych. Zmarł 29 III 2024.

* * *

Mieczysław Grąbka (1950–2024) – aktor filmowy, teatralny i dubbingowy, scenarzysta, reżyser i wykładowca PWST w Krakowie. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych był wokalistą krakowskich, młodzieżowych zespołów beatowych Krucjata Muzyczna Posłów Ferdynanda II i Rubiny. W 1973 roku uzyskał dyplom na PWST w Krakowie. Został aktorem Teatru Starego w Krakowie. Występował w pierwszych edycjach Spotkań z Balladą, gdzie wykazywał się umiejętnościami choreograficznymi i parodystycznymi. Znany był m.in. z programu telewizyjnego Spotkanie z balladą, a także z kilkudziesięciu ról filmowych, m.in. w takich filmach jak Vinci, Ile waży koń trojański?, Zakochany anioł czy Komornik. Zmarł 1 IV 2024.

* * *

Damian Soból (1988–2024) – związany z Przemyślem wolontariusz World Central Kitchen, organizacji humanitarnej niosącej pomoc żywnościowej ofiarom konfliktów zbrojnych i kataklizmów. Podróżował wraz z sześcioma członkami zespołu WCK po strefie objętej konfliktem dwoma samochodami opancerzonymi oznaczonymi logo WCK oraz zwykłym pojazdem. Konwój został trafiony, gdy opuszczał magazyn Deir al-Balah, gdzie wyładował ponad 100 ton humanitarnej pomocy żywnościowej przywiezionej drogą morską do Gazy. Damian Soból i pozostali członkowie zespołu zginęli w wyniku trzykrotnego ostrzału rakietowego sił izraelskich 1 IV 2024.

* * *

Mariusz Bilewski (1971–2024) – kolarz szosowy, medalista mistrzostw Polski. Kolarstwo zaczął uprawiać w wieku 15 lat. W 1988 roku został mistrzem Polski juniorów młodszych w jeździe parami, w roku 1989 – wicemistrzem Polski juniorów w jeździe na czas, a w 1991 roku górskim mistrzem Polski orlików. Dwukrotnie zdobył mistrzostwo Polski seniorów w wyścigu drużynowym, w 1993 roku zdobył w tej konkurencji wicemistrzostwo Polski. W 1996 roku został brązowym medalistą mistrzostw Polski seniorów w jeździe parami, w 2000 roku uzyskał brązowy medal górskich mistrzostw Polski seniorów. Do jego największych sukcesów należały zwycięstwa w Grand Prix Lugano w 1991 roku w jeździe parami, w wyścigu o Puchar Ministra Obrony Narodowej w 1996 roku oraz w wyścigu „Dookoła Mazowsza” w roku następnym. W 1991 roku zajął drugie miejsce w wyścigu „Dookoła Polski”. Jego karierę przerwał w 1998 roku wypadek, w wyniku którego w znacznym stopniu utracił słuch. Powrócił do startów w 2000 roku i w tym samym roku wygrał dwa etapy podczas wyścigu dookoła Macedonii. W 2020 roku został członkiem reprezentacji Polskiego Związku Sportu Niesłyszących w kolarstwie. Dwa lata później wystąpił na Letnich Igrzyskach Głuchych, gdzie zajął 15. miejsce w sprincie, 8. miejsce w jeździe na czas, 12. miejsce w wyścigu szosowym ze startu wspólnego oraz 4. miejsce w wyścigu punktowym. Zmarł 2 IV 2024.

* * *

Agata Szostkowska-Stanisławska (1966–2024) – wieloletnia dziennikarka TVP, wydawczyni, reżyserka, tłumaczka i scenarzystka, ostatnio związana z zespołem TVP World. Przez 33 lata, całe zawodowe życie, związana była z telewizją publiczną. Uczestniczyła w produkcjach flagowych programów Telewizji Polskiej – „Kawa czy herbata”, „Pytanie na śniadanie”, „Wieczór Wyborczy” czy „Wielki test”. Dowodziła zespołami reporterów, decydowała o kształcie programów na żywo w najbardziej newralgicznych momentach naszej historii – kiedy odchodził Jan Paweł II, w dniu zamachu na World Trade Center, wybuchu wojny w Iraku czy katastrofy w Smoleńsku. Podczas transmisji uroczystości państwowych – Święta Konstytucji 3 Maja czy Święta Odzyskania Niepodległości współpracowała z najważniejszymi instytucjami państwowymi. Autorka książek W drodze po szczęście. Zapiski z podróży oraz Stan Miłości. Poradnik dla przygotowujących się do podróży na Hawaje. Pisała dla polsko-holenderskiego portalu Communications-Unlimited, promując Polskę poza jej granicami. Zmarła 2 IV 2024.

* * *

Stanisława Ryster (1942–2024) – prawniczka i prezenterka telewizyjna związana z Telewizją Polską, w latach 1975–2006 prowadząca teleturniej Wielka gra. Absolwentka prawa na Uniwersytecie Warszawskim. W 1966 roku rozpoczęła pracę w telewizji, w której początkowo prowadziła programy i teleturnieje młodzieżowe. W 1975 roku została gospodynią teleturniej Wielka gra w TVP, który prowadziła do 2006 roku. W 2010 roku powróciła do Telewizji Polskiej, przygotowując program Wielka gra – na bis na antenie TVP Polonia. Wzięła udział w kampaniach reklamowych Euro Banku oraz firmy ubezpieczeniowej 4Life Direct. W 1998 roku laureatka Super Wiktora dla osobowości telewizyjnej za całokształt twórczości. Rok później zdobyła piąte miejsce w plebiscycie Telekamery. Zmarła 2 IV 2024.

* * *

Antonina Chmielarczyk (1934–2024) – saneczkarka i spadochroniarka, instruktorka spadochronowa, reprezentantka Polski w saneczkarstwie i spadochroniarstwie, trzykrotna wicemistrzyni świata i czterokrotna mistrzyni Polski. Karierę sportową zaczynała od budowy modeli latających. Zawodniczka Aeroklubu Krakowskiego i Gdańskiego. Uczestniczyła w wielu pokazach lotniczych. W 1958 roku ustanowiła dwa rekordy Polski: na celność lądo­wania z wysokości 600 m z natychmiastowym otwarciem spadochronu w dzień – 15,63 m i z 1500 metrów z opóźnionym otwarciem spadochronu – 9,08 m. 25 września 1965 roku, jako pierwsza w Polsce, wykonała 1000 skoków ze spadochronem, skacząc z samolotu PZL-101 Gawron na lotnisku w Pruszczu Gdańskim. W tym też roku uzyskała Złotą Odznakę Spadochronową z trzema diamentami. W 1965 roku ustanowiła dwa indywidualne rekordy Polski w skokach na celność lądowania: z wysokości 1500 m z natychmiastowym otwarciem spadochronu – 5,58 m, a 17.05 z 1000 m – 2,82 m oraz kilka dni później dwa rekordy w skokach grupy trzyosobowej z wysokości 2000 m z opóźnionym otwarciem spadochronu w dzień – 9,41 m i w nocy z natychmiastowym otwarciem spadochronu – 11,52 m. W 1969 roku zakończyła karierę sportową z powodu kontuzji jakiej doznała w wypadku podczas wykonywania skoku spadochronowego. Podczas Obchodów 80-lecia Aeroklubu Gdańskiego, 26 lipca 2009 skoczyła po raz 1521 ze spadochronem w skoku tandemowym z wysokości 3200 m. W 2019 roku została uhonorowana, nadawanym przez Prezesa Rady Ministrów Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości. Zmarła 2 IV 2024.

* * *

Adam Kobieracki (1957–2024) – dyplomata, ekspert do spraw kontroli zbrojeń i międzynarodowego bezpieczeństwa. Stały Przedstawiciel RP przy Biurze NZ i organizacjach międzynarodowych w Wiedniu w latach 1997–2000, zastępca Sekretarza Generalnego NATO ds. Operacji w latach 2003–2007. Absolwent Moskiewskiego Państwowego Instytutu Stosunków Międzynarodowych, gdzie uzyskał doktorat. Studiował także na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1982 roku związany z Ministerstwem Spraw Zagranicznych. Do 1991 roku pracował w centrali, do 1989 roku w departamencie Studiów i Planowania, a przez następne dwa lata w Departamencie Instytucji Europejskich. Uczestniczył w tym czasie w Wiedniu jako przedstawiciel Polski w serii rozmów dotyczących redukcji zbrojeń, obejmujących m.in. negocjacje na temat Wzajemnej i Zrównoważonej Redukcji Sił Zbrojnych czy Traktatu o konwencjonalnych siłach zbrojnych. Od 1991 roku pracował w Stałym Przedstawicielstwie RP w Wiedniu, gdzie odpowiadał za relacje m.in. z OBE, ONZ i MAEA; przewodniczył wielu polskim misjom na konferencjach i w negocjacjach międzynarodowych. Od 1993 roku w stopniu radcy był zastępcą kierownika placówki. W 1996 roku awansował na radcę-ministra. Rok później objął kierownictwo placówki, które sprawował do 2000 roku. Za jego ambasadorskiej kadencji, w 1998 roku, Polska sprawowała przewodnictwo w OBWE. Po powrocie do kraju, w 2001 roku, został dyrektorem Departamentu Polityki Bezpieczeństwa MSZ. Od 2003 do 2007 roku jako jedyny Polak pełnił funkcję Zastępcy Sekretarza Generalnego NATO do spraw Operacji ( Assistant Secretary General for Operations). Po powrocie do Polski pełnił głównie funkcje kierownicze, m.in. ponownie funkcję dyrektora Departamentu Polityki Bezpieczeństwa MSZ (w latach 2008–2011 oraz 2015–2016). Jako dyrektor Centrum Zapobiegania Konfliktom OBWE w 2014 roku kierował Specjalną Misją Monitorującą na Ukrainę. W 2022 roku zakończył pracę w MSZ. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 4 IV 2024.

* * *

Miron Sycz (1960–2024) – polityk ukraińskiego pochodzenia, działacz Związku Ukraińców w Polsce, nauczyciel, samorządowiec, poseł na Sejm VI i VII kadencji. Był synem Ołeksandra (Aleksandra) Sycza, członka Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów od 1938 roku oraz strzelca w kureniu „Mesnyky” Ukraińskiej Powstańczej Armii, skazanego w 1947 roku przez polski sąd na karę śmierci za działalność w UPA, złagodzoną w tym samym roku na karę 15 lat pozbawienia wolności, oraz Marii. Ukończył w 1984 roku studia na Wydziale Matematyki Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie. Odbył również ukończone w 2000 roku studia podyplomowe w zakresie europejskiej administracji samorządowej i rządowej w Pułtusku. Był założycielem Zespołu Szkół z Ukraińskim Językiem Nauczania w Górowie Iławeckim, w którym od 1990 do 2007 roku pełnił funkcję dyrektora, następnie został honorowym dyrektorem tej placówki. Był też współorganizatorem ukraińskich inicjatyw kulturalnych na Warmii i Mazurach, a także delegatem na Światowe Forum Ukraińców w Kijowie. Od 1999 roku przewodniczył radzie społecznej szpitala rehabilitacyjnego w Górowie Iławeckim. Działał w Związku Ukraińców w Polsce. Był członkiem PZPR, z której wystąpił przed 1989 rokiem. Po 1990 roku działał kolejno w Kongresie Liberalno-Demokratycznym, Unii Wolności i Partii Demokratycznej. W latach 1998–2007 zasiadał w sejmiku warmińsko-Mazurskim trzech kadencji, zajmując w latach 1999–2007 stanowisko przewodniczącego. W wyborach parlamentarnych był kandydatem UW do Sejmu. W wyborach w 2005 roku był kandydatem PD do Senatu. W 2007 roku kandydując z listy PO uzyskał mandat poselski. W Sejmie objął funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Mniejszości Narodowych i Grup Etnicznych, grup parlamentarnych polsko-ukraińskiej i polsko-rosyjskiej oraz delegacji Sejmu do Zgromadzenia Poselskiego Sejmu RP i Rady Najwyższej Ukrainy. W 2010 roku został przewodniczącym PO w powiecie bartoszyckim. W 2011 roku z powodzeniem ubiegał się o reelekcję. W 2015 roku – ponieważ nie został ponownie wybrany na posła –był powołany na wicemarszałka województwa warmińsko-mazurskiego, w 2018 roku ponownie powołany na wicemarszałka w zarządzie województwa VI kadencji zarządzie województwa powołanym 7 listopada 2023. Wyróżniony tytułem honorowego obywatela miasta i gminy Górowo Iławeckie. Zmarł 4 IV 2024.

* * *

Aleksander Piekarski (1957–2024) – fotograf, wieloletni fotoreporter kieleckiego „Echa Dnia”, gdzie pracował ponad 40 lat. Pełnoetatowym fotoreporterem został w wieku 19 lat. Pierwszą wystawę zdjęć w dużej galerii przy kieleckiej ul. Sienkiewicza miał już po dwóch latach pracy. Relacjonował ważne wydarzenia z życia Kielc, jego zdjęcia dokumentowały zmiany jakie zachodziły w regionie świętokrzyskim i w kraju. Lubił podróże, o których opowiadał podczas spotkań z publicznością, także na antenie Radia Kielce. Zmarł 5 IV 2024.

* * *

Zofia Kucówna (1933–2024) – aktorka teatralna i filmowa, pisarka, pedagog. Absolwentka Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. Zadebiutowała w krakowskim Teatrze Młodego Widza w widowisku Ballady i Romanse. Była aktorką tego teatru w latach 1955–1957, a przez następne dwa lata Teatru im. Juliusza Osterwy w Lublinie. Występowała też na deskach teatrów warszawskich: Powszechnego (w latach 1959–1964 i 1966–1968), Ateneum (w latach 1964–1965 i 1982–1986) i Narodowego (w latach 1968–1982). Od 1986 do 2006 roku związana była z Teatrem Współczesnym. Występowała gościnnie na deskach Filharmonii Narodowej, Teatru Narodowego w Helsinkach, Teatru Dramatycznego, Teatru Ochoty oraz Teatru Komedia. Do jej najważniejszych ról teatralnych należały Nora w Domu lalki Henryka Ibsena, Panna Młoda w Weselu Stanisława Wyspiańskiego, Sonia w Zbrodni i karze według Fiodora Dostojewskiego, Pani Wąsowska w Panu Wokulskim według Lalki Bolesława Prusa, królowa Gertruda w Hamlecie Shakespeare’a z Danielem Olbrychskim w roli tytułowe, Lady Makbet w Makbecie, Fedra w Fedrze Racine’a oraz Jean Horton w Kwartecie Harwooda. Na scenach teatralnych występowała przez ponad 50 lat. W 1959 roku zaczęła współpracę z Teatrem Telewizji, w którym zagrała kilkadziesiąt ról. Pracowała również jako pedagog, wykładała wiersz na Wydziale Aktorskim Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza. W latach 1976–1989 była żoną Adama Hanuszkiewicza. Wydała kilka poczytnych książek biograficzno-wspomnieniowych: Zatrzymać czas, Zdarzenia potoczne, Zapach szminki, Szara godzina oraz zbiór felietonów Opowieści moje. Przez wiele lat angażowała się w działalność Związku Artystów Scen Polskich, zwłaszcza na rzecz Domu Aktora w Skolimowie. W 2003 roku odcisnęła swoją dłoń na Promenadzie Gwiazd w Międzyzdrojach. W 2008 roku otrzymała Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Odznaczona licznymi prestiżowymi nagrodami, m.in. Krzyżem Komandorskim, Oficerskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, złotą odznaką honorową „Za Zasługi dla Warszawy”, nagrodą główną na XXX Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu, nagrodą I stopnia na XVII Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu za rolę tytułową w spektaklu Maria Ireneusza Iredyńskiego w Teatrze Narodowym w Warszawie, nagroda na I Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za rolę Matki Boskiej Poczajowskiej w spektaklu Beniowski według Juliusza Słowackiego w reż. Adama Hanuszkiewicza w Teatrze Narodowym w Warszawie, dwukrotnie „Złotym Ekranem”, dyplomem za najlepsze Varsaviana – wyróżnienie za książkę Zatrzymać czas. Zmarła 6 IV 2024.

* * *

Tadeusz Stankiewicz (1930–2024) – prezes Zarządu Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. W czasie okupacji niemieckiej wspólnie z rodzicami i siostrą uczestniczył w akcji ukrycia i żywienia około sześćdziesięciu Żydów. Zacierał ślady ukrywających się Żydów, dbał o bezpieczeństwo transportów z żywnością, pilnował, czy nikt nie śledzi ukrywających się. Odznaczony medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski i Medalem „Pro Patria”. Zmarł 6 IV 2024.

* * *

Prof. Barbara Czarniawska (1948–2024) – specjalistka organizacji i zarządzania, profesor Göteborskiego Instytutu Badawczego na Uniwersytecie w Göteborgu. Absolwentka psychologii na Uniwersytecie Warszawskim, doktorat obroniła na SGPiS w 1976 roku. W latach 1984–1990 wykładała w Wyższej Szkole Handlowej w Sztokholmie. Visiting professor na wielu uczelniach europejskich i amerykańskich. Współtwórczyni nurtu akonstrukcjonizmu społecznego w teorii organizacji i zarządzania. Przedstawicielka nurtu metod jakościowych i interakcjonizmu symbolicznego, wykorzystująca storytelling oraz analizę narracyjną, a także teorię aktora-sieci. Jako jedna z pierwszych zaproponowała wykorzystanie antropologii kulturowej w ujęciu interpretatywnym do badań korporacji, w książce Exploring Complex Organizations z 1992 roku. Autorka m.in. Writing Management, A Tale of Three Cities, Narratives in Social Science Research, A Theory Of Organizing, Cyberfactories: How news agencies produce news. Członkini Szwedzkiej Akademii Nauk oraz członkini-korespondentka Brytyjskiej Akademii Nauk. Doktor honoris causa kilku uczelni: Szkoły Handlowej w Kopenhadze, w Sztokholmie, w Helsinkach, oraz Uniwersytetu w Aalborgu. Zmarła 7 IV 2024.

* * *

Stanisław Zając (1947-2024) – działacz opozycji antykomunistycznej. W latach 1981–1989 działał w podziemnych strukturach NSZZ „Solidarność”. Od lutego 1982 roku prowadził działalność w ramach w organizacji Grup Oporu „Solidarni”. Zajmował się kolportażem podziemnych wydawnictw, brał udział w akcjach ulotkowych i plakatowych. Od jesieni 1982 roku wszedł w skład tzw. Grup Specjalnych, będących strukturą bojową Grup Oporu „Solidarni” i brał czynny udział w akcjach organizowanych przez tę organizację, m.in. w akcjach rozpoznawczych, walki ulicznych z ZOMO, rozwieszaniu transparentów, ustawianiu na terenie Warszawy urządzeń nagłaśniających, tzw. gadał itp. Odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności. Zmarł 7 IV 2024.

* * *

Arkadiusz Osiak (1974–2024) – założyciel Money.pl, portalu internetowego zajmującego się finansami, gospodarką oraz ekonomią, i wieloletni jego prezes. Witrynę pod nazwą Wirtualny Serwis Ekonomiczny założył w 1997 roku jako student Politechniki Wrocławskiej. Serwis, który po roku zmienił nazwę na Money.pl, zaczął zatrudniać pracowników i zarabiać z reklam, od 2000 roku działał jako spółka. Arkadiusz Osiak w czasie spowolnienia gospodarczego sprzedał część udziałów spółki. W 2002 roku został prezesem Money.pl, rozwinął redakcję oraz zespoły reklamy. Zmarł 7 IV 2024.

* * *

Stefan Jerzy Zweig (1941–2024) – polsko-niemiecki pisarz i operator, znany jako dziecko Buchenwaldu z powieści Bruno Apitza Nadzy wśród wilków. Pierwsze miesiące życia spędził w żydowskim getcie, utworzonym przez niemieckie siły okupacyjne. Podczas akcji likwidacji getta, jego ojciec poddał go (dwuletnie dziecko) narkozie lekarskiej i ukrył je w plecaku. Wraz z ojcem, matką i starszą siostrą chłopiec trafił do obozu pracy przymusowej. Tam również musiał być ukrywany przed SS — u polskich rodzin w sąsiedztwie lub pod śmieciami na wozie z gnojem. Jako trzyletni chłopiec razem z ojcem deportowany do Buchenwaldu. Jego matka i siostra zginęły w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Po wojnie mieszkał w Izraelu, Francji, NRD i wreszcie w Austrii, gdzie pracował jako operator filmowy. Do końca życia cierpiał z powodu psychicznych i fizycznych konsekwencji uwięzienia. W 2005 roku opublikował swoją biografię zatytułowaną Tränen allein genügen nicht (Same łzy nie wystarczą). Zmarł 10 IV 2024.

* * *

Ignacy Walenty Nendza (1944–2024) – alpinista, grotołaz, przewodnik górski i działacz Harcerskiego Klubu Taternickiego. Pracował zawodowo w Zakładach Wytwórczych Urządzeń Sygnalizacyjnych w Katowicach, m.in. z Jerzym Kukuczką. Pierwszych szlifów wspinaczkowych nabierał w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej i Tatrach. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku uczestniczył w wyprawach himalajskich (Lhotse, Makalu i Annapurna) i speleologicznych. Wspinał się w Karakorum, Atlasie, Ałtaju Mongolskim, Andach Patagońskich i na indonezyjskie wulkany Keli Mutu i Merapi. Odznaczony Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem „Za Zasługi dla ZHP”. Zmarł 11 IV 2024.

* * *

Joanna Dworakowska (1978–2024) – szachistka, od 1997 roku arcymistrzyni, posiadaczka męskiego tytułu mistrza międzynarodowego od 2001 roku, trzykrotna mistrzyni Polski kobiet w szachach klasycznych, dwukrotna mistrzyni Polski w szachach szybkich i trzykrotna mistrzyni Polski w szachach błyskawicznych. Sześciokrotnie reprezentowała Polskę na Olimpiadzie Szachowej, zdobywając w 2002 roku wspólnie z drużyną brąz. W 2009 roku zdobyła brązowy medal za wynik indywidualny na Drużynowych Mistrzostwach Świata. Na Drużynowych Mistrzostwach Europy zdobyła wspólnie z drużyną złoto w 2005 roku i srebro w 2007 roku. Srebrny medal za wynik indywidualny uzyskała w 2009 roku. Laureatka „Hetmana” za rok 1999. Pierwszy poważny sukces odniosła w 1993 roku, zwyciężając w mistrzostwach Polski juniorek do lat 20. W tym samym roku po raz pierwszy wystąpiła w finale mistrzostw Polski seniorek w Lublinie. W kolejnych latach wielokrotnie startowała w finałowych turniejach o mistrzostwo kraju, zdobywając siedem medali: trzykrotnie złote w 1998, 1999 i 2001 roku, trzykrotnie srebrne w 1995, 2000 i 2003 roku oraz brązowy w 2006 roku. Jest wielokrotną medalistką mistrzostw Polski w błyskawicznych. Duży sukces odniosła w mistrzostwach świata kobiet w roku 2001 roku w Moskwie, awansując do III rundy. Wielokrotnie reprezentowała Polskę na mistrzostwach świata oraz Europy. Była wicemistrzynią świata juniorek do lat 20, dwukrotną brązową medalistką mistrzostw Europy w szachach szybkich (2000 i 2006) oraz srebrną medalistką akademickich mistrzostw świata w Stambule w 2004 roku. Najwyższy ranking w karierze osiągnęła 1 kwietnia 2002 roku, z wynikiem 2445 punktów zajmowała wówczas 24. miejsce na światowej liście FIDE, jednocześnie zajmując pierwsze wśród polskich szachistek. Zmarła 13 IV 2024.

* * *

Stanisław Witek (1952–2024) – członek Zarządu Regionu Zagłębie Miedziowe, działacz Solidarności oświatowej, a w ostatnich latach radny i członek zarządu Powiatu Jaworskiego. Absolwent Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego. W latach 1977–1983 wychowawca w Państwowym Zakładzie Wychowawczym w Jaworze. Po 13 grudnia 1981 roku był organizatorem kolportażu wydawnictw podziemnych, m.in. czasopism, ulotek, znaczków poczt podziemnych, kaset, wydawnictw okolicznościowych na terenie województwa legnickiego, uczestnik akcji plakatowych, druku podziemnych pism, malowania na murach, zbiórek pieniężnych; współorganizator, uczestnik mszy za ojczyznę. Wielokrotnie zatrzymywany, w 1982 roku aresztowany za udział w manifestacji 31 sierpnia, skazany przez kolegium ds. wykroczeń na trzy miesiące więzienia, a potem osadzony w Areszcie Śledczym w Świdnicy i później w Zakładzie Karnym we Wrocławiu. Od 1983 roku pracował jako nauczyciel w Szkole Podstawowej w Paszowicach. Był mężem marszałek Sejmu Elżbiety Witek. Zmarł 14 IV 2024.

* * *

Prof. Zbigniew Mikołejko (1952–2024) – filozof i historyk religii, eseista, poeta, pedagog, profesor nauk humanistycznych w zakresie filozofii. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. W 1986 roku doktoryzował się w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, a w 1999 roku habilitował. W latach 2010–2018 profesor nadzwyczajny w tym instytucie, od 2019 roku profesor. Kierownik Zakładu Badań nad Religią i profesor w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie, członek Amerykańskiej Akademii w Rzymie oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W latach 2001–2011profesor Warszawskiej Wyższej Szkoły Humanistycznej im. Bolesława Prusa, wykładał też filozofię i logikę w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Warszawie oraz wstęp do wiedzy o religii na Podyplomowym Studium Wiedzy o Kulturze przy Instytucie Badań Literackich PAN. Odznaczony srebrnym medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Otrzymał też tytuł Honorowego Obywatela Lidzbarka Warmińskiego. Zmarł 15 IV 2024.

* * *

Prof. Jadwiga Staniszkis (1942–2024) – socjolog, profesor nauk humanistycznych (1992), od 1992 profesor Uniwersytetu Warszawskiego, laureatka Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej zwanej Polskim Noblem, publicystka. Absolwentka sekcji socjologicznej Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Warszawskiego. W 1971 roku doktoryzowała się, a książka Patologie struktur organizacyjnych: próba podejścia systemowego napisana na podstawie pracy doktorskiej dostała nagrodę im. Ossowskiego, siedem lat później uzyskała stopień naukowy doktora habilitowanego nauk humanistycznych w dziedzinie socjologii. W 1992 roku otrzymała tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych. Po ukończeniu studiów pracowała w Instytucie Socjologii UW. Należała do grona młodych asystentów, którzy wspólnie z profesorami, m.in. Zygmuntem Baumanem, Włodzimierzem Brusem, Leszkiem Kołakowskim, Tadeuszem Kotarbińskim czy Marią Ossowską oraz aktywnymi politycznie studentami tzw. komandosami, m.in. Sewerynem Blumsztajnem, Teresą Bogucką, Janem Lityńskim, Adamem Michnikiem i Henrykiem Szlajferem, organizowali intelektualne życie polityczne w postaci odbywających się często w warunkach konspiracyjnych spotkań dyskusyjnych i seminariów. Uczestniczyła w protestach studenckich w 1968 roku za co spotkały ją represje – zwolnienie z pracy i dziewięciomiesięczny areszt. Pracę doktorską zaczęła pisać jeszcze w czasie aresztowania, a obroniła ją pracując jako nauczycielka w szkole pielęgniarskiej. Do pracy w Instytucie Socjologii przywrócono ją dopiero w 1981 roku. W sierpniu 1981 roku została zaproszona przez Międzyzakładowy Komitet Strajkowy w Gdańsku do udziału w negocjacjach ze stroną rządową. Po wprowadzeniu stanu wojennego wykładała we Wszechnicy Solidarności i publikowała w prasie podziemnej. Wykładała na Wydziale Filozofii i Socjologii UW oraz w Wyższej Szkole Biznesu w Nowym Sączu. Pracowała w Instytucie Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, będąc członkiem Komitetu Socjologii PAN. Wykładała też na wielu uczelniach zagranicznych, m.in. w UCLA, na Uniwersytecie Harwarda i Uniwersytecie Michigan, a także w Chinach, Japonii i na Tajwanie. Była też stypendystką w Wilson Center w Waszyngtonie. Zajmowała się szeroko pojętą socjologią polityki, a także socjologią ekonomiczną i socjologią organizacji. W sferze jej zainteresowań były problemy transformacji politycznej, gospodarczej i społecznej w Polsce oraz Europie Środkowej i Wschodniej, teorii teorii realnego socjalizmu i komunizmu, a także globalizacji. Jej wczesne książki nie zostały opublikowane w Polsce. Pierwsza, dotycząca dialektyki społeczeństwa socjalistycznego, została przetłumaczona w Japonii, a polski manuskrypt zaginął po skonfiskowaniu przez SB. Druga książka o samoograniczającej się rewolucji pierwszej „Solidarności” została napisana od razu po angielsku i ukazała się w Stanach Zjednoczonych, a dwa lata wcześniej została przetłumaczona we Francji. Po polsku zaczęła publikować wraz z rozpoczęciem procesu transformacji ustrojowej, ukazały się wówczas jej książki: Ontologia socjalizmu, Postkomunizm, Władza globalizacji, O władzy i bezsilności. Jest autorką wielu artykułów ukazujących się w prasie polskiej, poruszających istotne problemy społeczne i polityczne. Zmarła 15 IV2024.

* * *

Tomasz Świderek (1956–2024) – dziennikarz branży telekomunikacyjnej współpracujący między innymi z „Gazetą Wyborczą”, „Rzeczpospolitą” i „Dziennikiem Gazetą Prawną”. Poruszał nie tylko tematy związane z telekomunikacją, ale także i postępem technologicznym i jego wpływem na polski biznes. Zmarł 16 kwietnia 2024.

* * *

Leszek Jan Koszytkowski (1955–2024) – archiwista i bibliotekarz, działacz opozycji w okresie PRL. Absolwent historii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. W latach 1978–1981 pracował w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Elblągu. We wrześniu 1980 roku wstąpił do NSZZ „Solidarność”. Był w MKZ „S” rzecznikiem prasowym, a także redaktorem „Biuletynu Informacyjnego” Zarządu Regionu Elbląskiego. W stanie wojennym był drukarzem ulotek, uczestniczył w demonstracjach. Od 4 stycznia 1982 roku do 9 grudnia 1982 roku internowany. W tym czasie uczestniczył w protestach i doznał także ciężkiego pobicia. Do 1984 roku pozostawał bez zatrudnienia, w Komendzie Wojewódzkiej MO nakłaniano go do emigracji. Od 1984 do 1985 roku pracował w malborskiej siedzibie Archiwum Państwowego w Elblągu. Następnie był m.in. redaktorem naczelnym i grafikiem „Biuletynie Regionu Elbląskiego «Solidarność»”, a także kolportował podziemne wydawnictwo „Głos”. W 1990 roku uczestniczył w kampanii samorządowej Komitetu Obywatelskiego. W 2007 roku został członkiem Stowarzyszenia Osób Represjonowanych i Poszkodowanych w latach 1980–1990 Regionu Elbląskiego. Od 2008 roku do przejścia na emeryturę w 2020 roku pełnił funkcję kolejno kierownika, a następnie dyrektora Gminnej Biblioteki Publicznej w Starym Targu. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski a także Krzyżem Wolności i Solidarności. Otrzymał też Medal Honorowy „W Uznaniu Zasług dla Powiatu Sztumskiego”. Zmarł 16 IV 2024.

* * *

Jan Artur Tarnowski (1934–2024) – najstarszym syn Artura Tarnowskiego i Róży z Zamoyskich. W czasach PRL wyrzucony z rodzinnego domu doświadczył emigracyjnej tułaczki. Wrócił do Polski w latach dziewięćdziesiątych i podjął się realizacji testamentu swojego ojca. Za jego sprawą do Zamku Tarnowskich wróciły dzieła z kolekcji dzikowskiej – ponad 70 artefaktów, w tym zbiory broni białej, obrazy, meble czy rzeźby. Zmarł 18 IV 2024.

* * *

Ks. Stanisław Bartmiński (1936–2024) – dziennikarz, autor publikacji turystycznych, kanonik honorowy kapituły jarosławskiej, współtwórca i główny konsultant serialu telewizyjnego Plebania. Święcenia kapłańskie przyjął w roku 1959 w Przemyślu, po ukończeniu tutejszego Wyższego Seminarium Duchownego. Jako wikariusz pracował w Besku, Sieniawie Jarosławskiej, Rzeszowie, Ustrzykach Dolnych, Krośnie Polance i Przemyślu – Błoniu. W tym czasie posługiwał także jako duszpasterz głuchoniemych. W latach 1970–2008 proboszcz parafii św. Marcina w Krasiczynie – to właśnie krasiczyńska plebania była pierwowzorem filmowej tulczyńskiej Plebanii. W okresie stanu wojennego organizował pomoc dla internowanych i ich rodzin oraz dla osób represjonowanych z powodów politycznych. Krasiczyńska plebania była miejscem spotkań, rekolekcji i wykładów dla działaczy „Solidarności”. Przez lata wspierał odnowy kościołów, kapliczek i zabytkowych cmentarzy. Twórca i redaktor Wieści Krasiczyńskich. Autor licznych książek, m.in.: Z chałupy w świat: losy potomków Franciszki i Mieczysława Bartmińskich w osiemdziesięciolecie ich ślubu, wydanej w 2014 roku, i licznych broszur informacyjno-turystycznych. Laureat nagrody im. ks. Romana Indrzejczyka za działalność na rzecz rozwoju dialogu polsko-żydowskiego, Honorowy Obywatel Gminy Krasiczyn. Zmarł 18 IV 2024.

* * *

Kazimierz Niezgoda (1933–2024) – werbista, weteran polskich misjonarzy w Papui Nowej Gwinei. Do Zgromadzenia Słowa Bożego wstąpił w 1946 roku, najpierw do Niższego Seminarium Duchownego, a w 1952 roku do nowicjatu. Po kilkuletniej formacji święcenia kapłańskie przyjął w styczniu 1960 roku. Pięć razy składał wnioski o pozwolenie na wyjazd na misje, zezwolenie otrzymał dopiero w 1967 roku. Pierwsze sześć miesięcy uczył się języka angielskiego, potem wyjechał na Papuę Nową Gwineę, gdzie od razu otrzymał przeznaczenie do pracy misyjnej w górach. Rozpoczął ją w Kandep na zachodzie kraju, miejscu którego mieszkańcy dopiero niedawno spotkali pierwszych Europejczyków. W ciągu kilku lat, wraz z miejscową ludnością w głównej misji zbudowali szkołę i kościół. Oprócz posługi sakramentalnej i pastoralnej, o. Kazimierz zajmował się także podstawową opieką medyczną i rolnictwem. Wraz ze zmianą trybu życia postępowała również formacja religijna. Stale wzrastała liczba chrześcijan. Do misji należało około 20 stacji bocznych. Dodatkowym problemem tej części wyspy, któremu musiał stawić czoło, były częste wojny plemienne. Po krótkim pobycie poza Papuą Nową Gwineą, w 1975 roku wrócił na wyspę, która dopiero co odzyskała niepodległość. Wybrał Maramuni, górzystą miejscowość na środkowym zachodzie kraju. Na samym początku dokończył budowę pasa startowego dla niewielkich samolotów, rozpoczętą przez jego poprzednika. Do końca lat osiemdziesiątych obsługiwał cztery parafie w regionie. Kiedy zachorował kapłan posługujący w nieodległym Par, przejął jego parafię. Na kolejną kadencję został też mianowany przełożonym dystryktu misyjnego. W 2015 roku przeszedł wreszcie na emeryturę. Zmarł 18 IV 2024.

* * *

Ks. Leon Pietroń (1930–2024) – kanonik honorowy Kapituły Lubelskiej, były kapelan Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Święcenia kapłańskie przyjął w 1955 roku w Lublinie. Ukończył filozofię na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, później służył m.in. jako wikariusz w Lublinie, Lubartowie, Kraśniku i Piaskach. Zapisał się w pamięci jako wielki patriota oraz charyzmatyczny i odważny kaznodzieja. Przeszedł na emeryturę w 1999 roku. Odznaczony medalem pamiątkowym 70-lecia Narodowych Sił Zbrojnych. Zmarł 20 IV 2024.

* * *

Jan Sylwester Drost (1934–2024) – artysta plastyk, światowej sławy projektant szkła, projektant wzornictwa przemysławego. Absolwent Wydziału Ceramiki i Szkła Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Po ukończeniu studiów, przez ponad 40 lat związany zawodowo z Hutą Szkła Gospodarczego „Ząbkowice”, gdzie pracował jako projektant szkła. Eksperymentował z formą, kolorem i technologią, projektując wyroby szkła prasowanego o wysokich walorach artystycznych. Opatentował metodę prasowania szkła w formach otwartych pozwalających na swobodne kształtowanie górnego obrzeża naczynia.Był laureatem wielu nagród i wyróżnień. Najbardziej rozpoznawalnymi jego projektami są Asteroid, Radiant, Rotor, Diatret. Zajmował się także projektowaniem ekspozycji pawilonów wystawienniczych polskiego szkła i ceramiki. W 1972 roku przebywał w Szwecji na praktykach studyjnych, gdzie miał okazję poznać pracę hut szkła w Orrefors, Johansfors, Lindshammar, Sandvisk, Hofmantorp oraz w Reijmyre glasbruk. Praktykował też w zakładach ceramicznych w Rörstrand i Gustavsberg. Został stypendystą rządu szwedzkiego, zdobywał wiedzę na Wydziale Projektowania Przemysłowego Akademii Sztuk Pięknych w Konstfackskolan, w Centrach Wzornictwa Przemysłowego w Sztokholmie i Mediolanie, a także w Instytucie Szkła w Växjö. Po powrocie do kraju otrzymał dwuletnie stypendium twórcze Rady Funduszu Rozwoju Twórczości Plastycznej. Tworzył zarówno szkło seryjne, jak i unikatowe, przypisuje mu się upowszechnienie szkła prasowanego, które wcześniej było traktowane przez projektantów jako wyrób tani i niewymagający podczas projektowania kunsztu artystycznego. Odznaczony Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Zmarł 20 IV 2024.

* * *

Jan Luberda (1945–2024) – biznesmen, jeden z najbogatszych Polaków, założyciel firmy Blachotrapez produkującej pokrycia dachowe. Budowę swojego imperium rozpoczął w 1969 roku od firmy dekarskiej działającej w Rabce-Zdrój i jej okolicach. Z biegiem lat firma z dekarskiej przekształciła się w produkcyjno-handlową i gwałtownie stała się liczącym dystrybutorem blach stalowych Huty im. Lenina dziś ArcelorMittal, huty Florian oraz blach aluminiowych huty Konin. Spółka ma czternaście nowoczesnychzakładów produkcyjnych m.in. w Rabce Zdrój, Bochni, Sękocinie Nowym oraz w Rumunii. W 2021 roku Blachotrapez poszedł z duchem czasu i działalność rozpoczęła marka Revolt Energy – dostawca instalacji fotowoltaicznych. W maju 2023 roku swoją premierę miała marka Power Base Construction. Cały rok firma zakończyła obecnością na liście Najcenniejszych Polskich Firm Rodzinnych według Rankingu Forbes 2023. Blachotrapez był też oficjalnym partnerem Reprezentacji Polski w piłce nożneji sponsorem Reprezentacji Polski w skokach narciarskich. Jej założyciel. Zmarł 20 IV 2024.

* * *

Jarosław Szczepański (1952–2024) – dziennikarz i urzędnik, członek opozycji antykomunistycznej w PRL, działacz związków zawodowych na Podkarpaciu. Absolwent Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Podczas studiów, w latach 1971–1972, związany z organizacją młodzieżową „Ruch Jezusowy/Ruch Wolnych Ludzi” działającą w Gdańsku. Po studiach pracował jako dziennikarz „Słowa Powszechnego”, najpierw w Gdańsku, potem w Rzeszowie. Od września 1980 roku członek NSZZ „Solidarność”. W latach 1980–1981 pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Zakładowej „Solidarności” Oddziału Stowarzyszenia PAX w Rzeszowie, a także członka Zarządu Regionu oraz Prezydium Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” w Rzeszowie. Był delegatem na I Wojewódzki Zjazd Delegatów Regionu Rzeszowskiego oraz I Krajowy Zjazd Delegatów. Redagował pismo „Solidarność Związkowa. Biuletyn Informacyjny NSZZ »Solidarność«”. Od stycznia do lutego 1981 roku brał udział w strajku okupacyjnym w byłej siedzibie Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych w Rzeszowie, będąc rzecznikiem prasowym komitetu strajkowego oraz redaktorem biuletynu strajkowego „Trwamy”. Po wprowadzeniu stanu wojennego dwukrotnie internowany od grudnia 1981 do lutego 1982 roku i od sierpnia do września 1982 roku. Po zwolnieniu nie mógł znaleźć zatrudnienia, w latach 1982–1989 wykonywał prace dorywcze, angażując się w działalność związkową. Współredagował biuletyny „Solidarność Trwa” oraz „Trwamy”, współorganizował obchody rocznic porozumień rzeszowsko-ustrzyckich, był organizatorem i prelegentem wykładów oraz pokazów filmowych w ośrodkach kultury chrześcijańskiej i duszpasterstwach Rzeszowszczyzny. Współtworzył też niezależne filmy dokumentalne, m.in. z II pielgrzymki Jana Pawła II do Polski w 1987 roku oraz z wywiadu z Adamem Bieniem. W 1972 roku inwigilowany i rozpracowywany przez Komedę Wojewódzką MO w Gdańsku, a w latach 1980–1990 – przez Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Rzeszowie. Objęto go m.in. zakazem wyjazdów zagranicznych. W 1989 roku członek Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” w Rzeszowie. Powrócił do pracy dziennikarskiej. Współzakładał „Dziennik Obywatelski A-Z”, którego następnie był w latach 1990–1991 redaktorem naczelnym. W 1992 roku główny specjalista w Gabinecie Ministra Spraw Wewnętrznych, w latach 1992–2005 dziennikarz prasy rzeszowskiej, w tym m.in. redaktor naczelny „Gazety Codziennej Nowiny”, a od 2006 do 2009 roku zastępca dyrektora Oddziału Telewizji Polskiej w Rzeszowie. Współpracował z redakcją dwumiesięcznika „VIP Biznes & Styl”, a w latach 2011–2012 był doradcą w Starostwie Powiatowym w Leżajsku. Odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności. Zmarł 20 IV 2024.

* * *

Leszek Staroń (1938–2024) – reżyser, scenarzysta, scenograf i aktor związany z TVN. Najbardziej znany z wyreżyserowanej komedii z 1977 Wolna sobota. Absolwent studiów na Wydziale Reżyserii PWSTviT w Łodzi. Mimo zaawansowanego wieku aktywny zawodowo niemal do końca. W 2022 roku pracował nad filmem dokumentalnym Ut sit bene patriae. Po pierwsze dobro ojczyzny poświęconym postaci Józefa Wybickiego, czyli autora polskiego hymnu. Największą popularność przyniósł mu serial „Na Wspólnej”. Zmarł 22 IV 2024.

* * *

Anatoliusz Bukowski ps. „Bocian” (1926–2024) – żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski. W konspiracji od 1939 do 1944 roku. Do wybuchu powstania pracował w Zakładach Mechanicznych „Ursus”. Od 1943 roku w Warszawskim Okręgu Armii Krajowej, VIII m Rejonie Okęcie, 7. pułku piechoty „Garłuch”. Po wojnie pracownik Państwowego Przedsiębiorstwa Fotogrametrii i Kartografii. Odznaczony Warszawskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem Armii Krajowej, Brązowym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Zasługi dla ZHP. Zmarł 23 IV 2024.

* * *

Prof. Władysław Miodunka (1945–2024) –filolog polski, prorektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Absolwent Wydziału Filologicznego UJ. Rok później został zatrudniony w Zakładzie Językoznawstwa Instytutu Filologii Polskiej na tej uczelni. W 1973 roku uzyskał stopień naukowy doktora, habilitował się w 1979 roku. W latach 1980–2004 pracował w Instytucie Badań Polonijnych. W 1991 roku został profesorem nauk humanistycznych. Zajmował się językoznawstwem polonistycznym oraz językoznawstwem stosowanym do nauczania języków obcych i studiów etnicznych, a także zagadnieniom bilingwizmu. Opublikował m.in. cztery monografie oraz kilka podręczników (w tym pierwszy do nauki języka polskiego w Brazylii). Autor serii Cześć, jak się masz? Jeden z pionierów glottodydaktyki polonistycznej. Pod koniec lat siedemdziesiątych kierował Studium Języka Polskiego dla Cudzoziemców, w 1980 roku był twórcą Zakładu Językoznawstwa Stosowanego. Należał do organizatorów Katedry Ameryki Łacińskiej w Instytucie Studiów Regionalnych UJ. Od 2001 do 2002 roku funkcję prodziekana Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ, a w 2002 roku został powołany na stanowisko prorektora tej uczelni do spraw polityki kadrowej i finansowej. Członek prezydium PAN pracował w Komitecie Badań nad Migracjami Ludności i Polonią. Od 2003 roku stał na czele działającej przy MEN Państwowej Komisji Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego. Od stycznia 2005 roku kierował Centrum Języka i Kultury Polskiej w Świecie. Prowadził także wykłady na uczelniach zagranicznych, w tym w Tuluzie i Kurytybie, na amerykańskich uniwersytetach Wayne State i Stanforda, a także na Uniwersytecie Moskiewskim. Laureat Nagrody im. Ireny i Franciszka Skowyrów. Zmarł 24 IV 2024.

* * *

Maciej Kublikowski (1945–2024) – jeden z założycieli „Solidarności” w Fabryce narzędzi Skrawających VIS w Siedlcach, wybrany na pierwszego przewodniczącego siedleckiego oddziału NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze. W 1968 roku brał udział w protestach studenckich i demonstracjach na Uniwersytecie Warszawskim oraz w manifestacji pod Komitetem Partii w Siedlcach. Dwukrotnie aresztowany na 48 godzin. Inwigilowany przez Służbę Bezpieczeństwa, a w jego domu przeprowadzono rewizję. 13 grudnia 1981 roku internowany, w trakcie internowania szykanowany, a więzieniu w Kielcach, kiedy z kolegami usiłował przeszkodzić w zabraniu z celi Krzysztofa Goławskiego, ciężko pobity, hospitalizowany przez półtora miesiąca w szpitalu w Rzeszowie. Po opuszczeniu ośrodka odosobnienia nie zaprzestał działalności opozycyjnej. Zaangażowany w druk w Siedlcach i Warszawie m.in. „Wiadomości Podlaskich”, plakatów, ulotek okolicznościowych oraz produkcję nalepek samoprzylepnych i rozpowszechnianie ich na terenie całego kraju wraz z prasą ukazującą się w Siedlcach. Współorganizował także akcję rozsyłania plakatów pocztą, dostarczał sprzęt i materiały niezbędne do druku nielegalnych wydawnictw. 1 maja 1983 roku zawiesił flagę z napisem „Solidarność” na kominie kotłowni budynku hotelowego w Siedlcach. W 1984 roku wraz z rodziną wyemigrował do Nowej Zelandii. Na emigracji wspierał siedleckie Radio „Solidarność”, przekazując zachodnim rozgłośniom jego audycje. W 2000 roku wrócił do kraju, był na rencie inwalidzkiej. Od 2011 roku prowadził w Siedlcach biuro pisania podań, ostatnio pracował w biurze interwencji PiS senatora Waldemara Kraski. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Wolności i Solidarności. Zmarł 27 IV 2024.

* * *

Waldemar Wiśniewski (1955–2024) – dziennikarz, publicysta i reportażysta TVP Łódź. Absolwent pedagogiki na Uniwersytecie Łódzkim, od prof. Aleksandra Kamińskiego otrzymał propozycję pozostania na uczelni, wybrał jednak dziennikarstwo. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych pracował w prasie branżowej, m.in. w tygodnikach związanych z gospodarką i przemysłem włókienniczym. Napisał książkę Filmówka o słynnej łódzkiej szkole artystycznej oraz materiał Kto tu wpuścił dziennikarzy o strajku w Stoczni Gdańskiej. Z TVP Łódź związany od 1989 roku. Kilkadziesiąt jego reportaży wyemitowano w kanałach ogólnopolskich TVP. Współpracował też z TVP Polonia oraz „Magazynem Ekspresu Reporterów”. Razem z Romanem Graczykiem i Zbigniewem Natkańskim tworzył cykl Świadkowie Nieznanych Historii. Przypomniał w nim ludzi i wydarzenia, o których nie chciano pamiętać lub celowo je pomijano. Dotyczyło to pokolenia II wojny światowej, walki z komunizmem czy pokolenia „Solidarności”. Nagrodzony m.in. w XXI konkursie Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich za film dokumentalny Powrót realisty. Stanisław Mikołajczyk, a także za cykl trzech reportaży: Stary młynarz ze Zgierza, To mnie kręci i Marzyciele. Otrzymał także nagrodę za reportaż Wyróżnij się albo zgiń na Festiwalu Sztuki Faktu w Toruniu. Odznaczony przez Prezydenta RP Srebrnym Krzyżem Zasługi. Zmarł 3 V 2024.

* * *

Robert Zawada (1944–2024) – szczypiornista, sportowiec, potem trener, uczestnik Letnich Igrzysk Olimpijskich w 1972 roku. Był to pierwszy awans polskich piłkarzy ręcznych do rozgrywek olimpijskich. Zawodnik polskiej reprezentacji narodowej, Wybrzeża Gdańsk i SPR Stali Mielec, z którą w 1975 roku jako kapitan zdobył tytuł wicemistrza Polski. Pierwszy polski zawodnik piłki manualnej, który przekroczył liczbę stu występów reprezentacyjnych. W latach 1997–1999 i 2001–2004 trener, a następnie kierownik Tauron Stali Mielec. Zmarł 5 V 2024.

* * *

Jacek Zieliński (1946–2024) – wokalista, trębacz, skrzypek, aranżer i kompozytor, młodszy brat założyciela zespołu „Skaldowie” Andrzeja Zielińskiego, współzałożyciel tego zespołu i pomysłodawca jego nazwy. Ukończył liceum muzyczne w klasie skrzypiec, studiował w klasie altówki w Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. Od 1965 roku członek zespołu „Skaldowie”. Występował także jako solista, m.in. w 1967 roku na Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu śpiewał Dzień niepodobny do dnia i później w duecie z Łucją Prus W żółtych płomieniach liści. W 2006 roku został odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, a w 2014 roku Złotym Krzyżem Zasługi. Zmarł 6 V 2024.

* * *

Eugenia Skrobska ps. „Perełka” (1920–2024) – sanitariuszka z batalionu „Parasol” w Powstaniu Warszawskim. Najstarsza z sześciorga rodzeństwa. Zdała mała maturę przed wybuchem wojny. W 1942 roku wyszła za mąż i zamieszkała u teściowej. Jej mąż Adolf Skrobski od października 1939 roku walczył w III Obwodzie „Waligóra” Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej. Przez męża nawiązała kontakt z AK, początkowo roznosiła podziemną prasę, po wybuchu powstania przeszła szkolenie i została sanitariuszką. Odznaczona Orderem Krzyża Niepodległości. Zmarła 6 V 2024.

* * *

Jan Ptaszyn Wróblewski (1936–2024) – polski muzyk jazzowy, kompozytor, aranżer i dyrygent, a także dziennikarz i krytyk muzyczny. Grał na saksofonie tenorowym i barytonowym, założył kilka zespołów i angażował się w wiele projektów muzycznych. Od 1970 roku prowadził w Programie III Polskiego Radia autorskie programy jazzowe, m.in. Trzy kwadranse jazzu. Członek Akademii Muzycznej Trójki. Popularyzator muzyki jazzowej w Polsce. Komponował również muzykę filmową, m.in. do filmów Pan Anatol szuka miliona, Niech żyje miłość, oraz piosenki, wykonywane m.in. przez Ewę Bem, Łucję Prus, Marylę Rodowicz i Andrzeja Zauchę. Tworzył koncerty symfoniczne. Nagrał kilkanaście albumów autorskich, brał udział w nagraniu kilkudziesięciu innych płyt. Ukończył LO im. Adama Asnyka w Kaliszu, kształcąc się równolegle w Podstawowej Szkole Muzycznej, gdzie uczył się gry na fortepianie, klarnecie i trąbce. W tym czasie grał w kaliskim zespole jazzu tradycyjnego. Studiował na Wydziale Mechanizacji Rolnictwa Politechniki Poznańskiej, a następnie w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. Podczas studiów w Poznaniu założył własny zespół, współpracował też z Kwintetem Jerzego Miliana. W 1956 roku zaproszono go do formacji Krzysztofa Komedy, w której grał na saksofonie barytonowym. Za punkt przełomowy w jego karierze uważa się przesłuchanie przeprowadzone w 1958 roku przez Georga Weina, amerykańskiego promotora jazzu, w wyniku którego został zaangażowany do orkiestry International Newport Band i jako pierwszy polski jazzman oraz jedyny z państw zza tzw. żelaznej kurtyny wystąpił na festiwalu jazzowym w Newport. Po tym koncercie występował w wielu miastach amerykańskich, a następnie w Europie, Indiach, Afryce i Azji. W 1964 roku wystąpił z własnym kwartetem w odcinku specjalnym niemieckiego programu telewizyjnego Jazz – gehört und gesehen (program pt. Jazz in Poland w reż. Janusza Majewskiego prezentował dokonania najważniejszych wykonawców krajowej sceny jazzowej). W latach 1968–1978 kierował Studiem Jazzowym Polskiego Radia. Był założycielem lub też włączał się do licznych zespołów, z których ważniejsze to Jazz Believers, Kwintet Andrzeja Kurylewicza, Polish Jazz Quartet, Mainstrream, SPPT Chałturnik, Extra Ball, Kwartet Ptaszyna Wróblewskiego, Made In Poland. Realizował też programy telewizyjne m.in. Jan Ptaszyn Wróblewski prezentuje, lansował młodych adeptów jazzu na wielu warsztatach muzycznych w kraju i za granicą. Honorowy Obywatel Kalisza, Zamościa i Bielska-Białej, uhonorowany m.in. nagrodą Złotego Fryderyka za całokształt twórczości artystycznej, Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, nagrodą „Koryfeusz Muzyki Polskiej”, Paszportem „Polityki” – „Kreator Kultury za rok 2016”, Nagrodą Mediów Publicznych w kategorii „Muzyka” i tytułem doktora honoris causa Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu. Zmarł 7 V 2024.

* * *

Marian Hilla (1972–2024) – dziennikarz i muzyk, członek zespołu Poparzeni Kawą Trzy. Absolwent Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy w klasie oboju. Przez wiele lat związany jako dziennikarz z radiem RMF FM. W 2005 roku był jednym z założycieli grupy Poparzeni Kawą Trzy w której grał na saksofonie, udzielał się jako wokalista pomocniczy oraz pełnił funkcję menedżera. Razem z grupą nagrał albumy Musculus Cremaster i Wezmę cię, a także wylansował utwór Byłaś dla mnie wszystkim i zdobył nagrodę dziennikarzy podczas festiwalu TOPtrendy 2011. Zmarł 9 V 2024.

* * *

Prof. Bronisław Misztal (1946–2024) – socjolog, nauczyciel akademicki, analityk polityczny, publicysta, dyplomata. Absolwent socjologii na Uniwersytecie Warszawskim. Stopień doktora nauk humanistycznych uzyskał w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, a jego rozprawa została wyróżniona nagrodą Sekretarza Naukowego PAN za najlepszą pracę doktorską. Stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych uzyskał w 1977 roku. W 1981 roku otrzymał tytuł Chair Jacques Leclercq w Universite Catholique Louvain-la-Neuve, a w roku 1988 tytuł profesora zwyczajnego (full professor) na Indiana University. W 2001 roku otrzymał tytuł profesora w Polsce. W latach 1971–1981 był docentem w Polskiej Akademii Nauk, od 1995 do 2000 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim w Instytucie Socjologii, a od 2001 roku na Uniwersytecie Warszawskim w Centrum Europejskim. W latach 1995–2005 publicysta i współpracownik „Rzeczpospolitej”. Od 2000 do 2003 roku był profesorem wizytującym Uniwersytetu Katolickiego w Mediolanie. Wykładał na Uniwersytecie Paris VIII w Saint Denis, Claremont Colleges w Kalifornii, Washington University w St.Louis w stanie Missouri. W latach 2005–2011 dziekan Wydziału Socjologii na Katolickim Uniwersytecie Ameryki. Od grudnia 2007 do stycznia 2009 roku dyrektor Gabinetu Politycznego Ministra Spraw Zagranicznych Radosława Sikorskiego. Staż podyplomowy odbył w centrum badania ruchów społecznych na Ecole Pratique des Hautes Etudes na Sorbonie, Senior Fulbright Scholar w Chicago oraz DAAD Scholar w Bremie. Był dyrektorem wykonawczym Wspólnoty Demokracji, organizacji międzyrządowej z siedzibą w Warszawie i Waszyngtonie. Specjalizował się w zagadnieniach socjologii, teorii socjologii, globalizacji oraz analizie ruchów i zmian społecznych. W 2011 roku otrzymał stopień ambasadora tytularnego w polskiej służbie dyplomatycznej, a od czerwca 2012 do 2016 roku był ambasadorem RP w Portugalii. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 9 V 2024.

* * *

Maria Dłużewska (1951–2024) – reżyserka filmowa, scenarzystka, aktorka, dziennikarka, działaczka opozycji antykomunistycznej PRL. Absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Początkowo pracowała jako aktorka. Od 1972 do 1976 roku grała w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym w Koszalinie, w 1977 roku w Teatrze Polskim w Szczecinie, w latach 1977–1978 w Teatrze Dramatycznym w Gdyni, a od 1978 do 1982 w Teatrze Popularnym w Warszawie. Od września 1980 należała do NSZZ „Solidarność”. Współorganizowała Msze za Ojczyznę i Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej. Od 1983 do 1985 roku prowadziła Teatr Poniedziałkowy w Ursusie i kolportowała podziemne wydawnictwa. W latach 1984–1987 była redaktorem i autorką tekstów Radia Solidarność, a od 1984 do 1988 roku działała w Solidarności Walczącej. W 1991 roku została dziennikarką tygodnika „Spotkania”, a od 1991 do 1993 roku pracowała w „Tygodniku Solidarność”. Po 1993 roku zajęła się tworzeniem filmów dokumentalnych. Od 2010 roku jej filmy dokumentalne oraz książki dotyczą katastrofy smoleńskiej: Mgła (film oraz książka), Pogarda – film ukazujący rodziny ofiar, Córka – film o córce pary prezydenckiej, Testament – dokument opowiadający o dzieciach pięciu ofiar katastrofy, Polacy (film oraz książka), którego bohaterami są czterej naukowcy badający przyczyny katastrofy, Dama – film i książka upamiętniające Marię Kaczyńską. Jej filmografia obejmuje 32 pozycje, do trzydziestu filmów napisała scenariusz, a siedemnaście z nich reżyserowała. W 2009 roku otrzymała I Nagrodę na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Katolickich w Niepokalanowie w kategorii film dokumentalny za Wycieczkę. W tym samym roku nagrodzono ją I Nagrodą na Polonijnym Festiwalu Multimedialnym „Polskie ojczyzny” w Częstochowie za film Seans, w 1999 roku otrzymała II Nagrodę na Ogólnopolskim Niezależnym Przeglądzie Form Dokumentalnych „Nurt” w Kielcach za film Zablokowani. Dwukrotnie wyróżniona „Główną Nagrodą Wolności Słowa” przyznawaną przez Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich. W 2020 roku uhonorowana doroczną nagrodą MKiDN. Odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Wolności i Solidarności, Medalem „Pro Memoria” i „Pro Bono Poloniae” oraz Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”. Zmarła 10 V 2024.

* * *

Barbara Nawratowicz (1932–2024) – aktorka, artystka kabaretowa i dziennikarka radiowa, w latach 1956–1965 jedna z założycielek i pierwszych gwiazd „Piwnicy pod Baranami”, w latach 1965–1994 autorka audycji i korespondentka Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Studiowała prawo na Uniwersytecie Marii-Curie Skłodowskiej, Uniwersytecie Jagiellońskim i Uniwersytecie Warszawskim. Tytuł magistra uzyskała w 1956 roku. W 1951 roku aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa za udział w konspiracyjnej, antystalinowskiej organizacji studenckiej. Spędziła trzy miesiące w niewielkiej, ciemnej celi, wielokrotnie bita i przesłuchiwana przez funkcjonariuszy. Miała wybite zęby, złamane trzy żebra i uszkodzony kręgosłup. Jej rodzina nie miała przez ten czas żadnych informacji o jej losie. Po zwolnieniu była przesłuchiwana jeszcze kilkakrotnie. W 1952 lub 1953 roku w kolejce po kartki do studenckiej stołówki poznała Piotra Skrzyneckiego, wówczas studenta historii sztuki UJ. Z Piwnicą po Baranami związana od jej początków, w kabarecie występowała na scenie, tworząc m.in. kreacje Okrutnej Markizy, Buduarowej Kokoty, Królowej Duńskiej i Holenderskiej Striptizerki. Z Wiesławem Dymnym, z którym była w związku, założyła kabaret „Remiza” w Klubie „Pod Jaszczurami”. Jako aktorka występowała na deskach teatru, m.in. w Teatrze Lalki i Aktora „Groteska” w Krakowie oraz Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach i Radomiu. Podczas pobytu w Warszawie, dokąd wyjechała z Krakowa, prowadziła w Programie III Polskiego Radia stałą audycję zatytułowaną „Una”. W 1963 roku wystąpiła u boku Andrzeja Łapickiego w etiudzie Febliki Tatiany. Przez wiele lat odmawiano jej paszportu. Podczas pierwszego wyjazdu na Zachód w 1965 roku pozostała w Danii. W listopadzie 1965 roku podjęła pracę jako redaktor polskiej sekcji Radia Wolna Europa. W latach 1978–1986 była reżyserem w Dziale Realizacji, redagowała program aktualności „Panorama Dnia”, cotygodniową audycję „Europa za 5 dolarów” i pisała satyryczne programy okolicznościowe (szopki noworoczne). Szczególną popularność zdobyła jako prowadząca w emitowanej codziennie pięćdziesięciominutowej audycji muzycznej „Rendez-vous o 6:10”. Po wyjeździe w 1987 roku do Australii została korespondentką RWE w tym kraju. Przez prawie trzydzieści lat mieszkała w Queensland, Polskę odwiedzała okazjonalnie. W kwietniu 2015 roku powróciła na stałe do Krakowa. W 2012 roku nakładem wydawnictwa Petrus ukazała się jej książka Kabaret „Piwnica pod Baranami”. Fenomen w kulturze PRL będąca zbiorem zachowanych w jej archiwum tekstów; wierszy, piosenek, programów artystycznych z początków Piwnicy opatrzonych autorskim komentarzem. 19 listopada 2019 roku w Piwnicy pod Baranami odbył się benefis z okazji jej dziewięćdziesiątych urodzin. Zmarła 10 V 2024.

* * *

Marek Kołaczkowski (1941–2024) – aktor teatralny i filmowy, animator sztuki teatralnej, współtwórca łódzkiego Teatru Małego w Manufakturze, znany z roli Rybaka w oryginalnej wersji Akademii Pana Kleksa. Pierwszą pasją Marka Kołaczkowskiego była fizyka, którą zaczął studiować jako 17-latek, ale już po dwóch latach zamienił Uniwersytet Warszawski na szkołę filmową w Łodzi, którą ukończył w 1964 roku. Jako aktor zadebiutował w roku 1964 w Teatrze im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu. Występował też w Teatrze Ziemi Mazowieckiej w Warszawie, a latach 1969–1993 był aktorem Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi, w którym zagrał wiele różnorodnych ról, jak Dick w Tajemniczym ogrodzie, Patryk Surcouf w Barillon się żeni, Gabriel w Adamie i Ewie. Następnie przeniósł się do łódzkiego Teatru Nowego (obecnie im. Kazimierza Dejmka), gdzie występował do 2009 roku. W roku 2008 można go było zobaczyć na scenie Teatru Powszechnego w Łodzi. W 2007 roku z Mariuszem Pilawskim założył Stowarzyszenie Komedia Łódzka im. Ludwika Benoit, które prowadził od 15 lat Teatr Mały w Manufakturze. Zagrał blisko sto ról teatralnych, współpracując z czołówką polskich reżyserów. Członek Związku Artystów Scen Polskich, animator sztuki teatralnej, m.in. wśród dzieci założonego z małżonką anglojęzycznego przedszkola na łódzkim Teofilowie. Odznaczony medalem „Zasłużony dla kultury polskiej”. Zmarł 12 V 2024.

* * *

Zofia Czekalska ps. „Sosenka” (1923–2024) – uczestniczka Powstania Warszawskiego, działaczka kombatancka. Od trzynastego roku życia należała do harcerstwa. W czasie powstania była łączniczką w Zgrupowaniu „Chrobry II” na terenie Śródmieścia Północnego, później była też sanitariuszką. Po kapitulacji dostała się do niewoli niemieckiej jako jeniec w Stalagu IV-B/H Zeithain. W listopadzie 1945 roku poślubiła uczestnika powstania warszawskiego Czesława Czekalskiego ps. „Trzciński”. Po wojnie przez wiele lat pracowała w różnych teatrach warszawskich szyjąc stroje sceniczne. W 2018 roku „za zasługi w działalności na rzecz upamiętniania prawdy o najnowszej historii Polski” odznaczona została Złotym Krzyżem Zasługi. W 2023 roku została wyróżniona tytułem „Zasłużony dla Miasta Tomaszowa Mazowieckiego”, miasta, w którym się urodziła i mieszkała do wojny. Zmarła 13 V 2024.

* * *

Danuta Krauze ps. „Niuśka” (1926–2024) – sanitariuszka batalionu „Parasol” w Powstaniu Warszawskim, z którym przeszła cały szlak bojowy tego oddziału: od Woli, przez Stare Miasto i Śródmieście, po Czerniaków. Uczennica prywatnego gimnazjum żeńskiego im. Walickiej mieszczącego się przy ul. Kruczej w Warszawie. Harcerka pierwszej żeńskiej drużyny harcerskiej działającej przy tej szkole. Początkowo w Szarych Szeregach – do konspiracji wprowadzona przez Danutę Kaczyńską ps. „Lena” drużynową zastępu żeńskiego przy 23. męskiej drużynie harcerskiej, która weszła potem w skład „Parasola”. Dziewczęta zajmowały się małym sabotażem. W lipcu 1944 roku otrzymała przydział Kedywu Komendy Głównej Armii Krajowej do kompanii „Pegaz”, od lata 1944 roku – batalion „Parasol” 2. Kompanii. Wyszła z Warszawy z ludnością cywilną. Wywieziona do obozu przejściowego w Pruszkowie, a następnie do obozów pracy w Stargardzie i Berlinie. Po koniec wojny udało się jej uciec z Berlina do Poznania. Podjęła studia w Szczecinie, bo utworzono tam oddział Poznańskiej Akademii Handlowej. Po studiach wróciła do Warszawy. Nie spotkały jej represje z powodu udziału w Powstaniu Warszawskim. Zmarła 13 V 2024.

* * *

Andrzej Brandstatter (1952–2024) – muzyk ludowy, kompozytor i artysta, który przez lata swojej kariery wypromował podhalańską muzykę na ogólnopolską skalę, założyciel zespołu „Krywań”, nagradzanego m.in. na Festiwalu w Zielonej Górze w 1977 roku, Opolu w 1978 roku (nagroda publiczności) czy na Międzynarodowych Impresjach Muzycznych w 1979 roku. W latach dziewięćdziesiątych zasłynął w Polsce piosenką Dwie tęsknoty. Rodzina, kiedy jego jedenastoletni syn został potrącony przez pijanego kierowcę, zainspirowała go do założenia Fundacji „Pro Artis”, pomagającej utalentowanym dzieciom zmagającym się z niepełnosprawnościami. Organizował również imprezy integracyjne „Wierchowe Spotkania”. Zmarł 13 V 2024.

* * *

Krzysztof Radwan (1953–2024) – muzealnik, wieloletni dyrektor Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. W latach 1992–1996 doprowadził do kompleksowej restauracji, połączonej z pracami naukowo-badawczymi, samolotów z czasów pionierskich lotnictwa i Wielkiej Wojny. Kolejnymi wielkimi realizacjami było otwarcie tzw. „Małego hangaru” z ekspozycją samolotów, wystaw stałych, m.in. 140 silników lotniczych (jednej z największych kolekcji na świecie) oraz ekspozycji „Swego nie znacie…” prezentującej relikty 13 wyjątkowych statków powietrznych zarówno z okresu pionierskiego dziejów lotnictwa, jak i okresu powojennego. Zmarł 14 V 2024.

* * *

Marek Jasiński (1954–2024) – strażak, nadbrygadier w stanie spoczynku, były zastępca komendanta głównego Państwowej Straży Pożarnej. Pełnił wiele funkcji, w tym m.in. dowódcy Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej PSP w Łodzi. Otrzymał liczne odznaczenia i wyróżnienia, w tym Złoty Krzyż Zasługi i Złoty Krzyż Zasługi Związku OSP RP. Po przejściu na emeryturę zaangażował się w działalność społeczną, m.in. w Związku Ochotniczych Straży Pożarnych oraz w Ochotniczej Straży Pożarnej w Dzianiszu Górnym. Zmarł 14 V 2024.

* * *

Maciej Pakulski (1946–2024) – wieloletni dziennikarz działu sportowego, były prezes Polskiego Radia Pomorza i Kujaw. Absolwent historii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Z Polskim Radiem PiK związał się w czerwcu 1973 roku, początkowo jako dziennikarz informacyjny, potem sportowy, od 1994 roku był kierownikiem Redakcji Sportowej. W latach 2000–2006 pełnił funkcję prezesa zarządu i redaktora naczelnego Polskiego Radia Pomorza i Kujaw. Przez 33 lata pracy w radiu stworzył wiele niezapomnianych programów – audycję „Muzyka i sport”, a także popularną wśród kibiców „Sportową zgaduj-zgadulę”. Współpracował z Polskim Radiem w Warszawie, był sprawozdawcą na antenę ogólnopolską z Wyścigu Pokoju w 1976 i 1988 roku, Igrzysk Olimpijskich w Seulu w 1988roku i Atlancie w roku 1996, a także kajakarskich i żużlowych mistrzostw świata. Współpracował też z ogólnopolskimi audycjami Programu pierwszego Polskiego Radia: „Cztery pory roku”, „Lato z radiem”, „Sygnały dnia”. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a także Złotym i Brązowym Krzyżem Zasługi. Zmarł 16 V 2024.

* * *

Kajetan Hądzelek (1930–2024) – historyk sportu i działacz sportowy. Od 1956 roku należał do PZPR. Doktor, a następnie docent Akademii Wychowania Fizycznego w Warszewie. W latach 1971–1973 prodziekan Wydziału Wychowania Fizycznego, a w latach 1973–1975 i 1977–1981 prorektor warszawskiej AWF. Od 1984 do 1987 roku dziekan Wydziału Wychowania Fizycznego, kierownik Katedry Sportu i Turystyki oraz prodziekan Wydziału Pedagogicznego Wyższej Szkoły Suwalsko-Mazurskiej w Suwałkach. Prezes Fundacji Centrum Edukacji Olimpijskiej i prezes honorowy Polskiego Związku Koszykówki oraz wiceprezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego. W 1999 roku odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 2005 roku – Krzyżem Komandorskim. We wrześniu 2010 roku uhonorowany tytułem Honorowego Obywatela Miasta Ostrowa Wielkopolskiego. W 2013 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim otrzymał Medal „Kalos Kagathos”. Zmarł 18 V 2024.

* * *

Zygmunt Rolat (1930–2024) – nowojorski biznesmen, filantrop i mecenas, prezydent Światowego Związku Żydów Częstochowian i Ich Potomków, mecenas Filharmonii Częstochowskiej i Honorowy Obywatel tego miasta. W czasie okupacji niemieckiej stracił matkę i starszego brata. Podczas wojny trafił do częstochowskiego getta, a po jego likwidacji do obozu pracy HASAG Pelcery. W 1948 roku przyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie skończył studia prawnicze i założył własną firmę transportową, a następnie spedycyjną. Wspierał finansowo liczne projekty i organizacje w Polsce i za granicą, m.in. Festiwal Warszawa Singera i Festiwal Kultury Żydowskiej w Krakowie. Szczególne znaczenie miało dla niego Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Był współzałożycielem amerykańskiego komitetu wspierania budowy muzeum i wieloletnim Współprzewodniczącym American Friends of POLIN Museum. Odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Zasługi RP. Zmarł 19 V 2024.

* * *

Jan Kaczmarek (1953–2024) – kompozytor, autor muzyki do ponad 70 filmów długometrażowych i dokumentalnych oraz polskich i amerykańskich spektakli teatralnych, laureat Nagrody Akademii Filmowej za muzykę do filmu Marzyciel, dyrektor i twórca Międzynarodowego Festiwalu Filmu i Muzyki Transatlantyk, który odbywał się w Poznaniu, Łodzi i na Śląsku. W dzieciństwie uczęszczał na lekcje gry na fortepianie. Swój pierwszy sukces odniósł w I Liceum w Koninie, gdy skomponował muzykę do hymnu szkolnego, a potem podkładów muzycznych do szkolnych przedstawień. Myślał jednak o karierze dyplomaty i wybrał studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie był seminarzystą prof. Zygmunta Ziembińskiego w Katedrze Teorii Państwa i Prawa UAM. Przełomem w jego karierze muzycznej były staże w Teatrze Laboratorium Jerzego Grotowskiego. W 1977 roku rozpoczął dwuletnią współpracę z Teatrem Ósmego Dnia i stworzył kameralną Orkiestrę Ósmego Dnia , a w latach 1978–1988 współpracował z Teatrem Polskim w Poznaniu. W 1982 roku, po swojej pierwszej trasie koncertowej po USA, nagrał debiutancki album pt. Music for the End dla chicagowskiej, niezależnej wytwórni Flying Fish Records. W 1989 roku osiadł na stałe w Los Angeles. W 1992 roku otrzymał nagrodę Drama Desk przyznaną przez nowojorskich krytyków za najlepszą muzykę teatralną roku do spektaklu Joanne Akalaitis ’Tis Pity She’s a Whore, wystawionego w ramach The New York Shakespeare Festival. Nagrywał płyty m.in. dla Sony Classical, Decca, Varèse Sarabande, Milan i Savitor Records, stale koncertował zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i w Europie. Był członkiem Amerykańskiej Akademii Filmowej i Europejskiej Akademii Filmowej . W 2001roku nominowany do nagrody Orzeł w kategorii najlepsza muzyka za film Quo vadis. W 2005 roku zdobył Oscara za muzykę do filmu Marzyciel wyreżyserowanego przez Marca Forstera. Za muzykę do tego filmu dostał też nagrodę National Board of Review dla najlepszego kompozytora oraz nominacje do Złotego Globu i nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej (BAFTA). Latem tego samego roku władze województwa pomorskiego zamówiły u niego muzykę upamiętniającą działalność „Solidarności”. Tak powstała Kantata o Wolności, której prawykonanie odbyło się w czasie obchodów 25. rocznicy „Solidarności” w sierpniu w Gdańsku, a premiera koncertowa we wrześniu w Poznaniu. W 2006 roku skomponował Oratorium 1956, którego prawykonanie odbyło się 28 czerwca 2006 w dniu 50. rocznicy Powstania Poznańskiego Czerwca. Fragmenty obu utworów stały się ścieżką dźwiękową spektaklu tańca współczesnego Alexanderplatz w choreografii Pauliny Wycichowskiej, który powstał z okazji dwudziestej rocznicy upadku Muru Berlińskiego oraz obrad Okrągłego Stołu. W 2011 roku w Filharmonii Narodowej odbyła się prapremiera jego utworu Koncert Jankiela na troje cymbałów i orkiestrę. Utwór został napisany z okazji 200-lecia wydarzeń opisanych w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza. 10 maja 2014 roku odbyła się światowa premiera Universa – Opera Otwarta, utworu napisanego z okazji obchodów 650-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego. 25 lutego 2017 roku prapremierę miała „Emigra – Symfonia bez Końca”, skomponowana na zamówienie Muzeum Emigracji w Gdyni. 31 sierpnia 2019 roku na Stadionie Śląskim w Chorzowie odbyła się prapremiera Rapsodii Śląskiej, napisanej z okazji 100-lecia Powstań Śląskich. W 2004 roku powołał do życia Instytut Rozbitek, w Rozbitku, w gminie Kwilcz (powiat międzychodzki) zajmujący się działalnością edukacyjną i produkcją artystyczną. Odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości, uhonorowany Nagrodą Prezydenta Miasta Gdańska „Neptuna” oraz tytułem Honorowego Obywatela Miasta Konina. Laureat konkursu Wybitny Polak. Zmarł 21 V 2024.

* * *

Zenon Wechmann ps. „Czarny Wilk” (1927–2024) – harcerz, więzień stalinowski, uczestnik Poznańskiego Czerwca ’56 i konspiracji lat osiemdziesiątych, przewodniczący Wojewódzkiej Rady Kombatanckiej oraz prezes Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego – Oddział Wielkopolska. Lata II wojny światowej spędził w Poznaniu, pracował m.in. w Zakładach Centra. Brał udział w walkach o Poznań zimą 1945 roku. Odbył służbę wojskową w Podoficerskiej Szkole Łączności w Zegrzu i w MON w Warszawie. W latach 1950–1952 był członkiem konspiracyjnej organizacji powstałej z kręgu „Zastępu Wilków” V hufca ZHP w Poznaniu. Aresztowany 9 września 1952 roku i na mocy wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w Poznaniu ze stycznia 1953 roku skazany na karę siedmiu lat więzienia oraz trzy lata utraty praw publicznych. Zwolniony warunkowo z odbycia reszty kary z dniem 8 lutego 1955 roku. Od 1980 roku członek Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” przy Spółdzielni „Labormed Polamed” w Poznaniu. W 1981 roku członek redakcji niezależnego pisma „Harcerska Kuźnia”. W stanie wojennym po 13 grudnia 1981 roku działał w strukturach konspiracyjnych na rzecz internowanych oraz ich rodzin, kolportował wydawnictwa niezależne, uczestniczył w manifestacjach. Działał w Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego w Poznaniu. Odznaczony Krzyżem Wolności I Solidarności, uhonorowany Nagrodą Honorową Prezesa IPN „Świadek Historii”, a w 2023 roku złotym medalem „Reipublicae Memoriae Meritum” przyznawanym za wybitne zasługi w działalności publicznej i społecznej dla upamiętniania historii Narodu Polskiego w latach 1917–1990 oraz wspierania IPN w działalności edukacyjnej, naukowej i wydawniczej. 11 listopada 2023 roku odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w pielęgnowaniu pamięci o najnowszej historii Polski, za działalność na rzecz środowisk kombatanckich. Zmarł 21 V 2024.

* * *

Płk Witalis Skorupka ps. ,,Orzeł” (1923–2024) – żołnierz Armii Krajowej, zastępca dowódcy plutonu w Akcji „Burza”, skazany na karę śmierci, pułkownik WP w stanie spoczynku. Dzieciństwo spędził w Białymstoku, był członkiem 3. drużyny harcerskiej im. Zawiszy Czarnego. Na przełomie 1938/1939 przeprowadził się wraz z rodziną do Warszawy. Podczas II wojny światowej pełnił na początku rolę gońca. Brał udział w Akcji „Burza”. 9 listopada 1945 roku skazany w procesie kiblowym w więzieniu praskim przy ul. 11 Listopada na karę śmierci. Spędził 36 dni w celi śmierci, w 18. dniu jego pobytu pozorowano egzekucję. Wyrok śmierci zamieniony został przez Bolesława Bieruta na 10 lat więzienia. Podstawą złagodzenia wyroku było zabicie przez niego w akcji bojowej 22. Pułku AK dwóch gestapowców: SS-Sturmscharführera Heinricha Krafta – szefa niemieckiej policji w Siedlcach oraz jego kierowcy, Alfonsa Mantza (również SS-mana), odpowiedzialnych za likwidację getta siedleckiego. Wyszedł na wolność w 1953 roku, po ośmiu latach więzienia. Pełnił funkcję prezesa Związku Więźniów Politycznych Skazanych na Karę Śmierci w Okresie Reżimu Komunistycznego oraz wiceprezesa Warszawskiego Oddziału Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego. Z okazji Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” w 2016 roku awansowany na stopień pułkownika. W 2021roku został ambasadorem szczepień przeciw COVID-19. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim, Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, dwukrotnie Krzyżem Walecznych, a także Krzyżem Armii Krajowej, Krzyżem Partyzanckim oraz Medalem Wojska i Medalem „Pro Memoria”. Zmarł 22 V 2024.

* * *

Janusz Mazurek (1943–2024) – prawnik, polityk i urzędnik samorządowy, radca prawny, senator II kadencji. Absolwent prawa na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W 1968 roku wstąpił do PZPR. W Od 1970 roku nauczyciel akademicki w Katedrze Postępowania Cywilnego i Międzynarodowego Prawa Handlowego na UMCS. W 1978 otrzymał stopień doktora nauk prawnych. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych odbył aplikację sądową, następnie pracował w wydziale organizacyjno-prawnym Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie. W 1980 roku wstąpił do „Solidarności”, w stanie wojennym internowany. W 1991 roku z ramienia „Solidarności” został senatorem II kadencji wybranym w województwie lubelskim. Od 1998 do 2006 roku pełnił funkcję wiceprezydenta Lublina. W 2006 roku bezskutecznie ubiegał się o mandat radnego miasta z listy Prawa i Sprawiedliwości, w radzie miejskiej V kadencji zasiadł w 2007roku, zastępując Grzegorza Czeleja, wybranego do Senatu RP. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Wolności i Solidarności. Zmarł 22 V 2024.

* * *

Tomasz Truskawa (1965–2024) – dziennikarz, działacz polityczny i związkowy, opozycjonista w czasach PRL, współtwórca odrodzonej w latach osiemdziesiątych Polskiej Partii Socjalistycznej. W ostatnich latach działał w Stowarzyszeniu Wolnego Słowa i był felietonistą „Gazety Polskiej Codziennie. Absolwent Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych. W latach 1979–1983 członek Konfederacji Niezależnej Młodzieży Polskiej w Bydgoszczy, a od 1981 do 1983 roku Związku Młodzieży Demokratycznej. W 1981 roku drukarz i kolporter wydawnictw Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” w Bydgoszczy. Po 13 grudnia 1981 roku organizator manifestacji i akcji ulotkowych. W latach 1984–1989 współzałożyciel Grupy Politycznej „Robotnik”, organizator działalności wydawniczej, składacz, introligator, a od 1985 roku autor, redaktor, drukarz, koordynator kolportażu także innych wydawnictw podziemnych, w tym znaczków poczt podziemnych i druków ulotnych. Od 1986 roku także redaktor techniczny. W 1986 roku współorganizator Wydawnictwa im. Olofa Palme. 15 listopada 1987 roku uczestnik zjazdu założycielskiego PPS w Warszawie, w latach 1987–1989 w Centralnym Komitecie Wykonawczym PPS. Członek komisji wydziałowej NZS na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, współzałożyciel, redaktor, drukarz i kolporter podziemnego pisma „Czekista”. Działacz Ruchu Wolności i Pokój, organizator manifestacji i działalności wydawniczej WiP. W 1988 roku współzałożyciel Akademickiego Towarzystwa im. Józefa Piłsudskiego na UW, współorganizator bojkotu wyborów parlamentarnych w 1989 roku. Wielokrotnie zatrzymywany i przesłuchiwany oraz skazywany przez Kolegia ds. Wykroczeń na kary grzywny. W latach 1989–1997 ekspert biura konsultacyjno-negocjacyjnego Zarządu Regiony Mazowsze. Po 1989 roku współorganizator nowych związków zawodowych i samorządów pracowniczych, organizator tzw. akcji antypopiwkowych (przeciwko podatkowi od ponadnormatywnych wynagrodzeń), w obronie polskiego budownictwa i przeciwko prywatyzacji PZU. Do 1993 roku członek władz PPS. W latach 1997–2005 pracownik Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej. Wyróżniony odznaką Zasłużony dla NSZZ Policjantów i Zasłużony Działacz Kultury. W ostatnich latach działał w Stowarzyszeniu Wolnego Słowa i był felietonistą „Gazety Polskiej Codziennie”. Zmarł 23 V 2024.

* * *

Bp Janusz Zimniak (1933–2024) – doktor teologii pastoralnej, biskup pomocniczy katowicki w latach 1980–1992, biskup pomocniczy bielsko-żywiecki w latach 1992–2010, od 2010 roku biskup pomocniczy senior diecezji bielsko-żywieckiej. W latach 1951–1956 studiował w Wyższym Śląskim Seminarium Duchownym w Krakowie i na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Święcenia kapłańskie otrzymał we wrześniu 1956 roku. W latach 1969–1972 odbył studia w zakresie teologii pastoralnej w Międzynarodowym Instytucie Pastoralno-Katechetycznym „Lumen Vitae” w Brukseli, fili Uniwersyteu Katolickiego w Louvain. Ukończył je z licencjatem, który w 1978 roku nostryfikował jako magisterium na Wydziale Teologicznym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Studia specjalistyczne kontynuował w latach 1977–1979 w Instytucie Teologii Pastoralnej Wydziału Teologicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, uzyskując doktorat. Pracował jako wikariusz, w latach 1963–1966 był samodzielnym duszpasterzem w stacji duszpasterskiej Drutarnia-Brusiek i rektorem kościoła św. Jana Chrzciciela w Bruśku. W latach 1966–1969 i ponownie w latach 1973–1977 diecezjalny wizytator katechetyczny, pełnił równocześnie funkcję diecezjalnego duszpasterza młodzieży męskiej, a od 1973 do 1975roku sekretarz I Synodu Diecezji Katowickiej. W 1974 roku został konsultantem ds. katechetyki redakcji „Gościa Niedzielnego”. W latach 1979–1980 wicerektor Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie. 25 września 1980 roku prekanonizowany biskupem pomocniczym diecezji katowickiej. Święcenia biskupie otrzymał 4 listopada 1980 roku. W kurii biskupiej nadzorował referaty Wydziału Nauki Chrześcijańskiej, był referentem katechezy młodzieży szkół ponadpodstawowych, należał do rady administracyjnej, rady kapłańskiej i rady duszpasterskiej. Na początku 1981 roku, wspólnie z bp. Bronisławem Dąbrowskim i bp. Czesławem Dominem, mediował podczas strajku generalnego „Solidarności” na Podbeskidziu, a następnie był gwarantem zawartego porozumienia. 25 marca 1992 roku przeniesiony na urząd biskupa pomocniczego nowo utworzonej diecezji bielsko-żywieckiej. Przewodniczący komitetu organizacyjnego wizyty Jana Pawła II w diecezji bielsko-żywieckiej w 1995 roku. 16 stycznia 2010 papież Benedykt XVI przyjął jego rezygnację z obowiązków biskupa pomocniczego. W ramach Episkopatu Polski delegat ds. duszpasterstwa młodzieży uzależnionej, objął funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Katechetycznej, a ponadto wszedł w skład Komisji ds. Apostolstwa Świeckich i Komisji ds. Duszpasterstwa Młodzieżowego. Odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Zmarł 24 V 2024.

* * *

Ewa Sikorska-Trela (1943–2024) – działaczka związkowa, w latach 1997–2001 posłanka na Sejm III kadencji reprezentująca Akcję Wyborczą Solidarność w latach 1991–2002, przewodnicząca Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” na Uniwersytecie Gdańskim. Z wykształcenia chemik, ukończyła w 1965 roku studia na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku. Była pracownikiem naukowo-technicznym w Instytucie Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Gdańskiego. W latach dziewięćdziesiątych zaangażowała się w działalność NSZZ „Solidarność”. Współpracowała z organizacjami katolickimi. Po wyborach w 2001 roku, gdy AWS nie przekroczyła progu wyborczego, powróciła na uczelnię jako pełnomocnik rektora Uniwersytetu Gdańskiego ds. kontaktów z pracodawcami. Zmarła 24 V 2024.

* * *

Maciej Luśnia (1968–2024) – aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, reżyser, wykładowca, artysta estradowy, twórca piosenek. Absolwent Wydziału Aktorskiego PWST w Krakowie. W latach 1991–2004 aktor Narodowego Starego Teatru w Krakowie. Tam zagrał role w kilkunastu spektaklach u takich reżyserów, jak Jerzy Jarocki, Agnieszka Glińska, Tadeusz Bradecki, Anna Polony, Katarzyna Deszcz. Popularność przyniosły mu występy w telewizyjnych Spotkaniach z balladą, Sensacjach XX wieku, programach poetyckich, teatralnych i kabaretowych spektaklach telewizyjnych, m.in. Wspaniałe życie czy Śmiech o wolności oraz w kilkunastu serialach, m.in. Na dobre i na złe, Lokatorzy, Samo życie, Nowa. Zagrał w filmach, m.in. Legenda Tatr, Śmierć jak kromka chleba, John Paul II. W latach 2013–2015 jeździł po Polsce z komercyjnym spektaklem komediowym Zwariowany komisariat i grał w nim rolę agenta Tomka. Od 1998 do 2018 roku był wykładowcą w prywatnej szkole aktorskiej SPOT w Krakowie, gdzie prowadził zajęcia z etiud, scen klasycznych, piosenki oraz reżyserował spektakle dyplomowe. Od marca do lipca 2019 roku zagrał w trzech serialach: Ślad, Ojciec Mateusz, Pierwsza miłość. Na początku 2015 roku podjął współpracę z Krakowskim Teatrem Komedia. Wyreżyserował tam spektakle Mąż i Żona, Miłość w dużych miastach, czyli korpo i tradycja, Bracia Polacy znad Wisły, Małżeństwo we frankach szwajcarskich, Gwałtu, co się dzieje! Aleksandra Fredry, którą opracował tekstowo i muzycznie, a także zagrał w niej rolę Tobiasza. Zginął w wypadku samochodowym. Zmarł 25 V 2024.

* * *

Ludwika Wujec (1941–2024) – z wykształcenia fizyk, nauczycielka, działaczka samorządowa i polityczna, uczestniczka opozycji demokratycznej w PRL. Studiowała fizykę na Uniwersytecie Warszawskim, w 1972 roku absolwentką Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii na Uniwersytecie Łódzkim. Należała do Zrzeszenia Studentów Polskich, Związku Młodzieży Socjalistycznej oraz od 1965 do 1978 roku do PZPR. W latach 1963–1981 pracowała jako nauczycielka fizyki i matematyki. Organizowała pomoc dla represjonowanych robotników, współpracowała z Komitetem Obrony Robotników oraz z Komitetem Samoobrony Społecznej KOR. W 1980 roku wstąpiła do NSZZ „Solidarność”, podjęła pracę w Agencji Prasowej „Solidarność”. W stanie wojennym internowana. Po zwolnieniu z internowania współpracowała z Prymasowskim Komitetem Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom oraz niejawnymi strukturami związku. Od 1984 do 1989 roku była członkinią redakcji podziemnego „Tygodnika Mazowsze”. W czasie obrad Okrągłego Stołu asystentka Tadeusza Mazowieckiego oraz zastępczyni dyrektora Biura Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie. W wolnej Polsce działała w Ruchu Obywatelskim Akcja Demokratyczna, Unii Demokratycznej i Unii Wolności, pełniąc funkcję zastępcy sekretarza generalnego UD i UW. Od 1995 do 2002 roku zasiadała we władzach samorządu warszawskiego jako sekretarz i członek zarządu gminy Warszawa-Centrum. W 1998 roku została radną powiatu warszawskiego. Odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Wolności i Solidarności. Razem z mężem została laureatką Nagrody im. Prof. Zbigniewa Hołdy. Zmarła 26 V 2024.

* * *

Igor Ostrowski (1971–2024) – prawnik, ekspert rynku telekomunikacji i nowych technologii, w latach 2011–2012 podsekretarz stanu w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji, od 2014 do 2016 roku przewodniczący Rady ds. Cyfryzacji, a w latach 2012–2019 członek Multistakeholder Advisory Group przy Sekretarzu Generalnym Organizacji Narodów Zjednoczonych, działającej w ramach Internet Governance Forum, specjalista od regulacji mediów i technologii cyfrowych oraz prawa własności intelektualnej i prawa telekomunikacyjnego. Absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Karierę zawodową rozpoczął w 1989 roku w Przedstawicielstwie Komisji Wspólnot Europejskich w Warszawie. Brał udział w pracach związanych z wdrażaniem pierwszych projektów reformy gospodarczej w Polsce, finansowanych w ramach programów PHARE. Od 1994 do 1997 roku w międzynarodowej kancelarii prawnej White&Case, w latach 2003–2008 jako partner odpowiedzialny za zespół prawa telekomunikacji i mediów w Europie Środkowo-Wschodniej. Od roku 2008 do 2010 członek Zespołu Doradców Strategicznych Premiera – grupy ekspertów przy Kancelarii Prezesa Rady Ministrów stworzonej przez Michała Boniego. Był współtwórcą wielu dokumentów strategicznych, raportów oraz analiz przygotowywanych na potrzeby rządu, m.in.: Raportu o Kapitale Intelektualnym Polski 2010, raportu Polska 2030. Wyzwania Rozwojowe, Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Polska 2030 – Trzecia Fala Nowoczesności, Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Autor programu Polska Cyfrowa. W latach 2014–2017 współprzewodniczący Komitetu ds. Gospodarki Cyfrowej przy Polsko-Amerykańskiej Izbie Handlowej. Był dwukrotnie, w latach 2012–2015 oraz 2016–2019, członkiem Multistakeholder Advisory Group przy Internet Governance Forum oraz członkiem Komitetu IGF Polska odpowiedzialnym za przygotowanie światowego zjazdu IGF 2020-1 w Katowicach. W latach 2017–2020 członek Rady Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. Producent wykonawczy i doradca prawny przy produkcji filmów fabularnych, nagrodzonych na międzynarodowych festiwalach filmowych, m.in. Zimna Wojna, Strefa Interesów, Głupcy. W 2021 roku, wraz z Agnieszką Holland, Olgą Tokarczuk i Katarzyną Adamik utworzył Fundację Równorodność, której celem jest przeprowadzanie kampanii fundraisingowych na rzecz polskich organizacji NGO wspierających osoby LGBTQ+ w Polsce. Za pracę na rzecz społeczności LGBT nagrodzony w 2020 roku przez międzynarodową organizację Stonewall Global Senior Leader Awards 2020 oraz w 2019 roku przez międzynarodowy ranking Chambers Diversity and Inclusion Europe: LGBT+ Lawyer of the Year. Uhonorowany portugalskim Wielkim Orderem Zasługi. Zmarł 26 V 2024.

* * *

Marianna Olkowska (1945–2024) – poetka, malarka i pisarka. Z zawodu księgowa. Laureatka wielu konkursów poetyckich, m.in.: O Laur Opina i O Laur Sarbiewskiego. Wiersze publikowała od 1986 roku w prasie, ciechanowskich almanachach literackich, albumie Twórcy… drzewa ziemi naszej, antologii Romantycznej ziemi czar, Słowniku Biograficznym współczesnych poetów religijnych, Almanachu poezji religijnej, czasopismach i miesięcznikach. Wydała dwa autorskie zbiory wierszy: Próżno się bronić i Spłoszone ptaki powracają. Swoje obrazy wystawiała wielokrotnie w Ciechanowie, Sierpcu Opinogórze i innych miejscowościach. Jej wiersze publikowane były w zeszytach literackich twórców ziemi ciechanowskiej. Od roku 2015 wydawała bajki poetyckie dla dzieci. Mieszkała w Ciechanowie, gdzie prowadziła liczne zajęcia plastyczne i poetyckie, szerząc kulturę polską. W roku 2015 została odznaczona orderem Zasłużony dla Kultury Polskiej. Zmarła 26 V 2024.

* * *

Prof. Jan Kieniewicz (1938–2024) – historyk, nauczyciel akademicki i dyplomata, profesor nauk humanistycznych. Absolwent historii na Uniwersytecie Warszawskim. Na tej uczelni doktoryzował się, uzyskał stopień doktora habilitowanego i otrzymał tytuł profesora nauk humanistycznych. Pełnił funkcję kierownika Katedry Iberystyki i wicedyrektora Instytutu Historycznego. Od 1990 do 1994 roku sprawował urząd ambasadora RP w Hiszpanii. W latach 1996–2008 był wicedyrektorem Instytutu Badań Interdyscyplinarnych Artes Liberales. Po przejściu na emeryturę pozostał wykładowcą na Wydziale Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego. W pracy naukowej zajmował się dziejami Indii i ekspansji poprzedzającej kolonizację, historią Hiszpanii czasów nowożytnych i najnowszych, historią Polski i Europy. Członek Collegium Invisibile oraz jury Nagrody KLIO. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 27 V 2024.

* * *

Ks. prof. Janusz Mączka SDB (1960–2024) – filozof przyrody, salezjanin, pracownik naukowy Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. W 1980 roku ukończył technikum mechaniczne w Kielcach, w latach 1980–1981 studiował fizykę w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie. W 1981 roku wstąpił do Towarzystwa Salezjańskiego, święcenia kapłańskie przyjął 15 czerwca 1989 roku. W tym samym roku ukończył studia na Wydziale Filozoficznym Akademii Teologicznej w Krakowie. Od 1990 roku pracował w seminarium Towarzystwa Salezjańskiego. W 1991 roku został członkiem Ośrodka Badań Interdyscyplinarnych i w tym samym roku uzyskał na PAT licencjat naukowy z filozofii przyrody. Od 1993 roku pracownik naukowy na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie na Wydziale Filozoficznym w Katedrze Filozofii Przyrody. W 1997 roku obronił pracę doktorską Rola matematyki w genezie filozofii Alfreda North Whiteheada, w 2003 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego. W latach 2009–2016 był dziekanem Wydziału Filozoficznego UPJPII. Od 2008 roku współpracował z Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych i stał na czele Fundacji Centrum Kopernika, a od 2011 roku kierował grupą badawczą „Philosophy and Theology” w ramach projektu The Limits of Scientific Explanations finansowanego z grantu Fundacji Templetona. Członek Komitetu Nauk Filozoficznych PAN. Zmarł 28 V 2024.

* * *

Ks. prałat dr Stanisław Paszkowski (1946–2024) – dyrektor Wydziału Duszpasterstwa Rodzin Archidiecezji Wrocławskiej, którego był inicjatorem i którym kierował przez ponad cztery dekady. Po odbyciu formacji w seminarium duchownym we Wrocławiu przyjął święcenia kapłańskie w 1972 roku. Pracował przez cztery lata w parafii pw. św. Jana Apostoła i Ewangelisty w Oleśnicy, a następnie rozpoczął studia w Instytucie Studiów nad Rodziną w Łomiankach. W 1979 roku został diecezjalnym Duszpasterzem Rodzin. Zainicjował Diecezjalny Ośrodek Duszpasterstwa Rodzin, w ramach którego zaczęły działać: Specjalistyczna Poradnia Rodzinna, Duszpasterski Telefon Zaufania, Wrocławskie Porozumienie na rzecz Obrony Dziecka i Rodziny, Archidiecezjalna Poradnia Adopcyjna – Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy. Powołał 19 poradni specjalistycznych zatrudniających 90 specjalistów: terapeutów, psychologów, pedagogów i duszpasterzy, gdzie bezpłatną pomoc terapeutyczną znalazły tysiące osób, setki par małżeńskich. Był wykładowcą na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu, sędzią Metropolitalnego Sądu Kościelnego Archidiecezji Wrocławskiej, duszpasterzem osób stanu wolnego. Angażował się we wszelkie działania służące ochronie życia. Dzięki Archidiecezjalnej Poradni Adopcyjnej swój dom znalazło 1200 dzieci, a inne diecezje wzorowały się na jego pomysłach. Zmarł 31 V 2024.

* * *

Janusz Rewiński (1949–2024) – aktor, satyryk i polityk, poseł na Sejm I kadencji. Absolwent Technikum Budowy Silników Lotniczych we Wrocławiu. W 1972 roku ukończył Wydział Aktorski PWST w Krakowie. Podczas studiów występował w prowadzonych przez Wiesława Dymnego Spotkaniach z Balladą oraz w Piwnicy pod Baranami. Był aktorem Teatru Polskiego w Poznaniu. Przez kilka lat wraz z Zenonem Laskowikiem występował w kabarecie Tey. Popularność przyniosły mu występy w Kabarecie Olgi Lipińskiej. Wystąpił w licznych filmach, m.in. w Podróżach Pana Kleksa oraz Kilerze. Zagrał też w takich serialach jak Zmiennicy czy Tygrysy Europy. W latach 1998–2004 występował wraz z Krzysztofem Piaseckim w programie kabaretowym Ale plama w TVN. Również z Krzysztofem Piaseckim tworzył program Szkoda gadać w TVP1. Od września do października 2010 roku na antenie tej samej stacji wraz z dziennikarką Joanną Fudalą prowadził program Siara w kuluarach. W 2013 roku został felietonistą tygodnika „W Sieci”, z którym współpracował do 2019 roku. Brał udział w realizacji programu telewizyjnego Skauci piwni. Na początku lat dziewięćdziesiątych znalazł się wśród organizatorów założonego na fali popularności tego programu stowarzyszenia „Skauci Piwni”, na bazie którego powstała Polska Partia Przyjaciół Piwa. W 1991 roku w wyborach parlamentarnych z listy tego ugrupowania został wybrany posłem I kadencji. W 2010 roku wszedł w skład komitetu poparcia Jarosława Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich. W 2015 roku zaangażował się w kampanię prezydencką Andrzeja Dudy. W 2019 roku wystąpił w spocie wyborczym PiS. W latach 1994–1995 pełnił funkcję prezesa przedsiębiorstwa Centrum Komputerowe Bonair USA, był też członkiem zarządu Unitra Multimedia. Później zajął się rolnictwem i hodowlą zwierząt. Zmarł 1 VI 2024.

* * *

Izabella Olszewska (1930–2024) – aktorka teatralna i filmowa, pedagog. Swą najsłynniejszą filmową kreację stworzyła w Weselu Andrzeja Wajdy, gdzie zagrała Gospodynię, niezapomniana jako Janina Chomińska w serialu Z biegiem lat, z biegiem dni… Absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej w Krakowie. Na scenie teatralnej zadebiutowała 24 lutego 1955 roku w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku. W latach 1955–1957 była aktorką Teatru Ludowego w Krakowie, a od 1957 do 1990 roku Teatru Starego w Krakowie. Wykładała w Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie, a w latach 1975–1978 pełniła funkcję prorektora. W 1990 przeszła na emeryturę. Brała udział w wielu spektaklach Teatru Telewizji. Zmarła 3 VI 2024.

* * *

Jan Szurmiej (1946–2024) – aktor, reżyser, inscenizator i choreograf, znawca kultury żydowskiej. W latach pięćdziesiątych XX wieku uczęszczał do Szkoły Baletowej przy Operze Wrocławskiej. W latach 1965–1971 był aktorem Teatru Pantomimy Gest we Wrocławiu. W 1976 roku zdał egzamin eksternistyczny dla aktorów dramatu w Warszawie. W latach 1971–1991 związany z Teatrem Żydowskim w Warszawie. W latach 1990–1993 dyrektor artystyczny Operetki Wrocławskiej, która zmieniła wtedy profil artystyczny i stała się Teatrem Muzycznym „CAPITOL” powracając do przedwojennej nazwy. Główny reżyser Opery Wrocławskiej. Starszy wykładowca Akademii Muzycznej we Wrocławiu. W latach 1992–1994 dyrektor naczelny i artystyczny Operetki Warszawskiej, której formułę artystyczną zmienił w Teatr Muzyczny „ROMA”, powracając do przedwojennej nazwy tej instytucji. W latach 1996–1997 główny reżyser Teatru Żydowskiego w Warszawie. W latach 1996–2000 dyrektor generalny Stowarzyszenia Niezależnych Autorów Radiowych i Telewizyjnych SNART w Warszawie. W latach 2001–2007 twórca i dyrektor artystyczny Festiwali im. Anny German w Zielonej Górze. Ma w swoim dorobku ponad 100 realizacji reżyserskich, a także wiele ról filmowych i telewizyjnych. Zmarł 3 VI 2024.

* * *

Por. Mieczysław Frąckiewicz (1919–2024) – lotnik Polskich Sił Powietrznych, prawdopodobnie najstarszy weteran Polskich Sił Powietrznych z czasów II wojny światowej. Po sowieckiej inwazji na Polskę w 1939 roku został zesłany na Syberię, oddzielony od rodziny, której nigdy więcej nie zobaczył. Na mocy porozumienia Sikorski-Majski z 1941 roku wstąpił do armii gen. Władysława Andersa i został ewakuowany ze Związku Sowieckiego. Z Armią Andersa przeszedł szlak bojowy przez Bliski Wschód. Pod koniec 1942 roku zgłosił się na ochotnika do Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, został przyjęty i tam przeniesiony w marcu 1943 roku. Po odbyciu niezbędnego szkolenia przydzielony do polskiego 304. Dywizjonu Bombowego „Ziemi Śląskiej im. ks. Józefa Poniatowskiego”. Był radiooperatorem na pokładzie samolotu Vickers Wellington. Jego zadaniem było wyszukiwanie niemieckich okrętów podwodnych, m.in. w Zatoce Biskajskiej i na Morzu Celtyckim. Brał udział w 27 misjach, a najbardziej pamiętna z nich miała miejsce 2 kwietnia 1945 roku, kiedy załoga jego Wellingtona zauważyła lekko wynurzonego niemieckiego U-Boota na południowy zachód od Irlandii. Atak bombami głębinowymi i karabinami maszynowymi okazał się skuteczny, niemiecki U-Boot U-321 został zatopiony. Po zakończeniu II wojny światowej nie wrócił do Polski, osiadł w Wielkiej Brytanii w Bury St Edmunds w hrabstwie Suffolk i wrócił do życia cywilnego. Założył firmę zajmującą się renowacją antyków, w której pracował przez całe życie. W 1949 roku przyjął brytyjskie obywatelstwo, w tym samym roku ożenił się z obywatelką Wielkiej Brytanii, niedługo potem zmienił imię i nazwisko na John Franklin. Dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych i również dwukrotnie Medalem Lotniczym nadawanym przez Prezydenta RP na Uchodźstwie. Zmarł 5 VI 2024.

* * *

Adam Kaczmarek (1961–2024) – strzelec sportowy, medalista mistrzostw świata i mistrzostw Europy, olimpijczyk z Seulu w 1988 i Barcelony w 1992 roku. Zawodnik Zawiszy Bydgoszcz. Specjalista w strzelaniu z pistoletu. Wielokrotny mistrz Polski w latach 1983–1998. Dwukrotny mistrz świata w Suhl w roku 1986 w strzelaniu z pistoletu szybkostrzelnego 2×30 strzałów indywidualnie oraz w Mediolanie w roku 1994 w strzelaniu z pistoletu szybkostrzelnego 2×30 strzałów drużynowo. Wielokrotny medalista mistrzostw Europy: złoty w Bolonii w 1991 roku w strzelaniu z pistoletu szybkostrzelnego 2×30 strzałów drużynowo, srebrny w Zagrzebiu w 1989 roku w strzelaniu z pistoletu szybkostrzelnego 2×30 strzałów drużynowo oraz brązowy w Osijek w 1985 roku w strzelaniu z pistoletu szybkostrzelnego 2×30 strzałów indywidualnie, w Lahti w 1987 roku w strzelaniu z pistoletu szybkostrzelnego 2×30 strzałów drużynowo i w Bolonii w 1991 roku w strzelaniu z pistoletu szybkostrzelnego 2×30 strzałów indywidualnie. Na igrzyskach w 1988 roku zajął piąte miejsce w strzelaniu z pistoletu szybkostrzelnego 25 metrów, a na igrzyskach w 1992 roku siódme miejsce. Po zakończeniu kariery sportowej podjął pracę trenera w Wawelu Kraków. Zmarł 5 VI 2024.

* * *

Jerzy Krzanowski (1970–2024) – biznesmen, filantrop, założyciel firmy meblarskiej Nowy Styl, wspólnik Roberta Lewandowskiego, jeden z największych w Europie producentów mebli biurowych, jeden z najbogatszych Polaków. Wspierał liczne przedsięwzięcia kulturalne, kluby sportowe, współtworzył też Podkarpacki Klub Biznesu, który aktualnie zrzesza blisko 300 przedsiębiorców głównie z województwa podkarpackiego. Zmarł 6 VI 2024.

* * *

S. Cecylia Obuchowska (1920–2024) – emerytowana przełożona generalna Zgromadzenia Sióstr Matki Miłosierdzia, która uratowała z rąk komunistów ikonę Jezusa Miłosiernego namalowany przez Eugeniusza Kazimirowskiego, na podstawie wizji św. siostry Faustyny Kowalskiej. Złożyła śluby zakonne w 1950 roku, w czasie komunistycznych prześladowań za wiarę tylko jej matka i rodzona siostra wiedziały, iż jest zakonnicą. Od 1959 roku była organistką w parafii Bożego Ciała i św. Jerzego Męczennika w Krzemienicy (dekanat Wołkowysk w Diecezji Grodzieńskiej). Zmarła 6 VI 2024.

* * *

Barbara Sienkiewicz (1955–2024) – aktorka filmowa i serialowa, najstarsza mama w Polsce, ponieważ w wieku 59 lat urodziła bliźniaki. Znana była z drugoplanowych ról w serialach takich jak Klan, Na Wspólnej, Ranczo czy Daleko od noszy. Kilkanaście lat temu stworzyła swój własny teatr, w którym reżyserowała spektakle i sama też w nich grała. Zmarła 7 VI 2024.

* * *

Waldemar Kurpiński (1939–2024) – muzyk jazzowy, saksofonista barytonowy oraz klarnecista, polski Gerry Mulligan. Członek zespołów News Orleans Stompers i Novi Singers, współpracował z zespołem Niebiesko-Czarni oraz z takimi muzykami jak Jan Ptaszyn Wróblewski, Edyta Geppert, Wiesław Piregorólka, Ewa Bem, Grzegorz Ciechowski czy Kasia Kowalska, jako muzyk sesyjny. Twórca muzyki filmowej, m.in. do filmu Matka mojej matki. Wraz z pianistą Wojciechem Majewskim, basistą Pawłem Pańtą i perkusistą Piotrem Biskupskim tworzył zespół Waldemar Kurpiński Quartet. Zmarł 8 VI 2024.

* * *

Marzena Kipiel-Sztuka (1965–2024) – aktorka, której popularność przyniosła rola Halinki Kiepskiej w serialu Świat według Kiepskich. Absolwentka Technikum Budowlanego w Legnicy. W latach 1987–1989 pełniła funkcję suflera w Teatrze im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie, a od 1989 do roku 2000 występowała w Teatrze Dramatycznym w Legnicy. Przez pół roku śpiewała w Omanie, a także pracowała jako sprzątaczka w Monachium. Wiosną 2007 roku wzięła udział w pierwszej edycji programu Jak oni śpiewają, emitowanego na antenie Polsatu. W sierpniu 2014 otrzymała „Kryształowy Granat” dla najkomiczniejszej aktorki sezonu 2013/2014 na XVIII Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Komediowych w Lubomierzu. W 2023 roku zagrała w teledysku Maradona zespołu SMKKPM. Koncertowała z autorskim repertuarem pod nazwą Życie nie jest kiepskie. Przez lata wspierała akcje charytatywne organizowane przez policję z rodzinnej Legnicy. Za swoją działalność charytatywną otrzymała Krzyż Niepodległości z Gwiazdą klasy I za wybitne zasługi patriotyczne i działalność dla NSZZ Policjantów. Zmarła 9 VI 2024.

* * *

Beata Elżbieta Maksymow-Wendt (1967–2024) – judoczka, nazywana „Kruszyną”. Uczestniczka Letnich Igrzysk Olimpijskich w Barcelonie w 1992 roku, gdzie zajęła piąte miejsce w kategorii +72 kg, Atlancie w 1996 roku, zajęła piąte miejsce w kategorii +78 kg i Sydney w 2000 roku. Karierę sportową rozpoczęła w wieku 15 lat w GKS Jastrzębie, następnie w 1991 roku w Błękitnych Kielce w latach 1991–1994 w KS Koka Jastrzębie i w latach 1998–2002 w AZS Wrocław. Ma na swoim koncie 23 medale Mistrzostw Polski, 18 medali Mistrzostw Europy i Mistrzostw Świata. Była trzykrotną mistrzynią Europy i dwukrotną mistrzynią świata w judo. Po zakończeniu kariery sportowej mieszkała w Jastrzębiu-Zdroju, pracowała jako wychowawca w tamtejszym więzieniu. W ostatnich latach życia zmagała się z chorobą kręgosłupa powodującą ograniczenia w poruszaniu się. Zmarła 9 VI 2024.

* * *

Stosław Kowalski (1922–2024) – jeden z ostatnich weteranów II wojny światowej, którzy walczyli w bitwie pod Monte Cassino w 1944 roku. W czasie II wojny światowej został wywieziony do ZSRR. Po opuszczeniu Rosji Sowieckiej walczył z Niemcami we Włoszech, jako żołnierz 2. Korpusu WP w 5. Kresowym Pułku Artylerii Przeciwlotniczej w 5. Kresowej Dywizji Piechoty. Po wojnie wyemigrował do Argentyny. Odznaczony m.in. Medalem „Pro Patria”, Medalem „Obrońcy Ojczyzny 1939–1945” oraz Złotym Medalem „Za Zasługi dla Obronności Kraju”. Zmarł 9 VI 2024.

* * *

Mjr Zygmunt Boczkowski ps. „Kruk” (1927–2024) – kombatant, żołnierz AK i zrzeszenia WIN, powstaniec warszawski. W czasie Powstania Warszawskiego żołnierz pułku „Baszta”, batalionu „Karpaty”, kompanii K-1. Walczył na Mokotowie, Służewcu i w Kampinosie. Zmarł 11 VI 2024.

* * *

Orest Lenczyk (1942–2024) – piłkarz, trener i działacz piłkarski. Ukończył Studium Nauczycielskie Wychowania Fizycznego w Gdańsku-Oliwie, a w latach 1964–1968 studiował na Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, uzyskując tytuł magistra. Karierę rozpoczynał w Sanoczance Sanok, pod koniec 1960 roku przekształconej w Stal Sanok. Następnie reprezentował barwy Stomilu Poznań, Ślęzy Wrocław i Moto Jelcza Oława. Grał głównie na pozycji lewego pomocnika. Grę w drużynie Ślęzy łączył ze studiami. Karierę piłkarską zakończył z powodu kontuzji kolana. Od początku lat siedemdziesiątych rozpoczął pracę szkoleniową. W 1975 roku z polecenia Jerzego Talagi został zatrudniony jako II trener w Wiśle Kraków. Dwa lata później został pierwszym trenerem i w okresie 1977/1978 doprowadził Wisłę do pierwszego od 1950 roku tytułu mistrza kraju. W międzyczasie prowadził firmę transportową, a na początku lat osiemdziesiątych przebywał w USA, gdzie pracował fizycznie. Po powrocie do Polski w 1982 roku został trenerem Ruchu Chorzów i z tą drużyną zdobył brązowy medal mistrzostw Polski w okresie 1982/1983. Trzykrotnie pracował w Wiśle Kraków a od 1987 do 1988 roku był trenerem Widzewa Łódź. Był trzykrotnie trenerem Ruchu Chorzów, dwukrotnie Katowic i Śląska Wrocław. W październiku 2005 roku, w wieku 63 lat, powrócił do pracy trenerskiej do Bełchatowa. W 2009 roku został trenerem pierwszoligowego Zagłębia Lubin, z którym wywalczył awans do Ekstraklasy. We wrześniu 2010 roku po raz drugi w karierze został trenerem Śląska Wrocław. W 2013 roku ponownie objął funkcję trenera drużyny Zagłębia Lubin podpisując umowę do końca sezonu 2013/2014. Legitymował się bilansem 557 meczów w roli trenera klubów polskiej ekstraklasy. Przez około 15 lat współpracował z Polskim Związkiem Piłki Nożnej w jego ramach był przez pięć lat członkiem zarządu, ponad 10 lat członkiem Wydziału Szkolenia, w tym wiceprzewodniczącym, członkiem Rady Trenerów, członkiem komisji licencyjnej, wykładowca i członek rady programowej Szkoły Trenerów w Warszawie. Zmarł 11 VI 2024.

* * *

Roman Zawadzki (1946–2024) – psycholog, tłumacz, pracownik naukowy, autor sztuk teatralnych i słuchowisk radiowych, pisarz i felietonista, prowadzący audycji „Konfrontacje Muzyczne” w Radiu WNET. Doktorat obronił w 1984 roku na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Pracował w Katedrze Psychologii Biologicznej Wydziału, zajmował się m.in. psychologią biologiczną, psychologią twórczości i psychologią kulturową. Opublikował artykuły, książki naukowe i popularnonaukowe (np. Igraszki fałszywych bogów, Wychowanie do podmiotowości i kreatywności, Psychologia i twórczość). Autor utworów dramatycznych, esejów, artykułów publicystycznych i powieści, tłumaczył z angielskiego i rosyjskiego. Członek International Society for the Comparative Study of Civilizations (ISCSC). Przez lata związany z Radiem WNET, gdzie 353 razy poprowadził audycję „Konfrontacje Muzyczne”. Zmarł 12 VI 2024.

* * *

Mateusz Strzelczyk (1993–2024) – były wioślarz, ostatnio zawodnik crossfitu i fitness. Karierę sportową rozpoczął jako wioślarz w Posnanii, trenował pod opieką Macieja Hoffmana. Zdobył kilka medali na Mistrzostwach Polski, jako reprezentant naszego kraju występował też na arenie międzynarodowej, sięgając po medale na mistrzostwach Europy. Podczas treningu dostał rozległego zawału serca. Zmarł 12 VI 2024.

* * *

Zofia Wilczyńska (1942–2024) – nauczycielka, poseł na Sejm X, II, III i IV kadencji. W 1978 roku ukończyła studia na Wydziale Pedagogicznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Słupsku. Od 1963 roku pracowała jako nauczycielka, w latach 1974–1993 była dyrektorem przedszkola w Połczynie-Zdroju. Od 1964 do 1974 radna w Powiatowej Radzie Narodowej w Świdwinie. Przez wiele lat zasiadała w kierownictwie Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, była też przewodniczącą Zarządu Miejskiego Ligi Kobiet Polskich w Połczynie-Zdroju. Od 1976 roku aż do rozwiązania należała do PZPR. W latach 1989–1991 sprawowała mandat posła na Sejm, w trakcie kadencji wstąpiła do Poselskiego Klubu Pracy. Przez trzy kadencje reprezentowała w Sejmie SLD, z przerwą od maja do września 2004 roku, gdy należała do klubu Unii Pracy. Zmarła 15 VI 2024.

* * *

Sławomir Gurny (1964–2024) – lekkoatleta specjalizujący się w biegach długodystansowych, wielokrotny medalista mistrzostw Polski, jeden z najlepszych polskich biegaczy długodystansowych przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. Dwukrotny wicemistrz Polski w biegach przełajowych, w Warszawie w 1986 i Olsztynie w 1990 roku, brązowy medalista mistrzostw Polski w biegu na 3000 metrów z przeszkodami w Grudziądzu w 1986 roku oraz brązowy medalista mistrzostw Polski w półmaratonie w Pile w 1990 roku. Odniósł kilka sukcesów w biegach maratońskich, m.in. trzecie miejsce w Berlinie w 1991 roku, 8. miejsce w Berlinie w 1992 roku, 5. w Paryżu w 1993 i 10. w Tokio w 1994 roku oraz 8. miejsce w Rotterdamie w roku 1994. W 1993 roku reprezentował Polskę na rozegranych w Stuttgarcie mistrzostwach świata, nie kończąc biegu maratońskiego. Zmarł 15 VI 2024.

* * *

Łukasz Lipiński (1973–2024) – dziennikarz prasowy, zastępca redaktora naczelnego tygodnika „Polityka”. Przez 15 lat pracował w „Gazecie Wyborczej”, zaczynał w lokalnym oddziale, w Gdańsku. Potem, już w centrali w Warszawie, przez wiele lat był filarem działu gospodarczego, następnie szefował działowi zagranicznemu. Kiedy odszedł z „Gazety Wyborczej” skupił się na serwisie analitycznym „Polityka Insight”, który tworzył od początku i był w nim dyrektorem do spraw analiz. W 2018 roku został redaktorem naczelnym Polityka.pl, serwisu internetowego tygodnika „Polityka”. Komentował też bieżące wydarzenia na łamach portalu, a także w innych mediach. Stworzył oraz prowadził podcast Temat tygodnia. Zmarł 15 VI 2024.

* * *

Halina Bortnowska-Dąbrowska (1931–2024) – publicystka, animatorka przedsięwzięć społecznych, uczestniczka ruchu ekumenicznego wyrażająca potrzebę zwołania kolejnego Soboru w Kościele katolickim, z wykształcenia filozof i teolog, w latach 2007–2012 przewodnicząca Rady Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Szkołę podstawową ukończyła w Warszawie w 1944 roku, czasie Powstania Warszawskiego deportowana do niemieckiego obozu pracy. Studiowała w Instytucie Katolickim we Wrocławiu i na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, później w Leuven. Podczas studiów pracowała z dziećmi i dorosłymi jako katechetka we Wrocławiu i Lublinie. Od 1961 do 1983 roku redaktor i sekretarz redakcji miesięcznika Znak, podczas trzeciej sesji Soboru Watykańskiego II jako dziennikarz-sprawozdawca. W latach siedemdziesiątych XX wieku współtworzyła ruch hospicyjny w Polsce i pierwsze polskie hospicjum w Nowej Hucie. Przez pięć lat pomagała terminalnie chorym jako wolontariuszka. W latach osiemdziesiątych doradca Komisji Robotniczej Hutników w Nowej Hucie. Jako doradca delegatów małopolskich, w I zjeździe NSZZ „Solidarność”. W stanie wojennym internowana. W 1986 roku została członkiem Komitetu Helsińskiego w Polsce. Zaangażowana była w działania na rzecz pojednania polsko-niemieckiego. Uczestniczyła w projektach Akcji Znaków Pokuty polegających na porządkowaniu ruin w Polsce w Oświęcimiu i w Dreźnie w Niemczech. Od 1967 do 1982 roku uczestniczyła w pracach Światowej rady Kościołów. Animatorka projektów upamiętnienia ofiar getta warszawskiego, Jedwabnego i Srebrenicy. Po 1989 roku współtworzyła ROAD. W październiku 1993 roku wybrana zastępcą członka Trybunału Stanu. Współzałożycielka Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, w latach 2007–2012 przewodnicząca Rady Fundacji. Przed wstąpieniem Polski do UE pracowała w Fundacji „Polska w Europie”. Współzałożycielka Stowarzyszenia Przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii „Otwarta Rzeczpospolita”. W ramach prowadzonych przez siebie warsztatów dziennikarskich, m.in. dla studentów, młodych dziennikarzy, młodzieży szkolnej czy osób osadzonych w zakładach karnych. Zajmowała się promowaniem światowych standardów dziennikarstwa. Od 1992 roku animatorka Warsztatów Dziennikarskich Młodych „Polis” w Warszawie. Do 1999 roku redaktor naczelny „Polis” – pisma o sztuce życia publicznego. Inicjatorka projektu Internetowa Gazeta Festiwalu Nauki. Brała udział w dyskusjach publicznych dotyczących m.in. spraw społecznych, w tym na temat ruchu hospicyjnego, i religijnych, ekumenizmu, lustracji, praw człowieka, upamiętniania ofiar ludobójstwa, a także bioetyki. Jej publikacje ukazały się na łamach m.in.: „Gazety Wyborczej”, miesięcznika „Znak” i „Tygodnika Powszechnego”. Odznaczona Krzyżem Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Laureatka nagrody im. prof. Zbigniewa Hołdy w 2016 roku odznaczona odznaką za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka. Zmarła 19 VI 2024.

* * *

Wojciech Magnuski (1958–2024) – aktor teatralny i filmowy, związany z Teatrem Studio. Znany m. in. takich filmów jak Godzina W, Psy, Ekstradycja, Świadek koronny, Rozmowy kontrolowane czy Pułkownik Kwiatkowski. Absolwent warszawskiej PWST. Jego debiut teatralny to podwójna rola Lahoussine i Kadera w Parawanach Jeana Geneta w reż. Jerzego Grzegorzewskiego na scenie Teatru Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza w Warszawie. Występował w teatrach: Studio w Warszawie w latach 1982–1989 i Powszechnym w Radomiu od 1991 do 1993 roku. Były mąż aktorki Hanny Śleszyńskiej. Zmarł 19 VI 2024.

* * *

Andrzej Edward Mularczyk (1930–2024) – pisarz, scenarzysta filmowy, autor reportaży, twórca słuchowisk radiowych. Miejscem jego debiutu literackiego było konspiracyjne pismo „Dźwigary”, które zamieściło anonimowo jego publikację w 1943 roku. Po wojnie uczęszczał do Gimnazjum i. Tadeusza Reytana w Warszawie. W 1949 roku rozpoczął działalność dziennikarską, jednocześnie studiując na Wydziale Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1948–1955 był członkiem ZMP. W 1953 roku rozpoczął współpracę z Polskim Radiem, a w 1955 roku został tam zatrudniony. Był reporterem i publicystą tygodnika „Świat”. W latach 1970–1977 pracował jako kierownik literacki w Zespole Filmowym Iluzjon. Członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i Polskiej Akademii Filmowej. Wśród około 40 filmów powstałych na podstawie jego scenariuszy znalazły się trylogia Sami swoi, Nie ma mocnych i Kochaj albo rzuć, a także serial telewizyjny Dom. Współtworzył też scenariusz do filmu Katyń Andrzeja Wajdy. Autor publikacji Post mortem: Katyń – opowieść filmowa poświęcona zbrodni katyńskiej. Pod pseudonimem Andrzej Jurek wspólnie z Jerzym Janickim napisał scenariusz filmu Liczę na wasze grzechy. Był bratem pisarza Romana Bratnego. Odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej , Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”, nagrodą I stopnia Ministra Obrony Narodowej w dziedzinie literatury, nagroda główną Ostankino Prize ’96 za Balkon przy głównej ulicy, Honorowym Wielkim Splendorem, Super Wiktorem za całokształt twórczości, Diamentowym Mikrofonem za wszechstronną twórczość radiową, szczególnie w dziedzinie dramaturgii oraz za współtworzenie przez 45 lat wyjątkowej powieści radiowej W Jezioranach oraz Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Głoria Artis”. Zmarł 21 VI 2024.

* * *

Krzysztof Rećko-Rapsa (1959–2024) – koszaliński malarz, grafik, rysownik i fotograf. Ukończył Liceum Sztuk Plastycznych w Koszalinie. Był założycielem grupy artystycznej TWA, która zainicjowała wiele wystaw młodych twórców w Międzynarodowym Klubie Książki i Prasy oraz w Domku Kata w Koszalinie. Był członkiem Polskiego Związku Artystów Plastyków. Słynął z abstrakcyjnego, pełnego kolorów malarstwa. Jego prace były prezentowane m.in. w: Berlinie, Rzymie, czy Seulu. Zmarł 24 VI 2024.

* * *

Prof. Thanasis Kamburelis (1932–2024) – informatyk i matematyk pochodzenia greckiego, profesor, projektant komputerów Odra, prof. Uniwersytetu Kreteńskiego w Grecji. Urodził się w wielodzietnej rodzinie rolniczej w wiosce Giannouli Evrou w północno-wschodniej Grecji. W latach 1947–1949 brał udział jako nieletni w partyzantce w okresie wojny domowej w Grecji. Po jej zakończeniu w styczniu 1950 roku w grupie kilku tysięcy emigrantów przybył do Polski. Po opanowaniu języka polskiego ukończył szkołę średnią we Wrocławiu, od 1954 do 1959 roku studiował matematykę na Uniwersytecie Wrocławskim. W 1978 roku uzyskał stopień doktora nauk technicznych na Politechnice Śląskiej w Gliwicach. W 1959 roku rozpoczął pracę w nowo otwartych Zakładach Elektronicznych ELWRO we Wrocławiu, początkowo jako projektant organizacji i architektury komputerów, a w latach 1961–1964 był kierownikiem pracowni struktur logicznych, zajmującej się w szczególności algorytmami działań arytmetycznych na liczbach stało- i zmiennoprzecinkowych, wdrażanych w kolejno budowanych w ELWRO komputerach Odra 1001, Odra 1002, Odra 1003 i Odra 1013. W latach 1965–1968 kierował zespołem projektu architektury i struktury logicznej komputera Odra 1014, skierowanego w 1968 roku do produkcji seryjnej. Konsultował też możliwości współpracy z firmą ICT przy kupnie komputerów serii ICL 1900 oraz wykorzystaniu ich systemu w polskich maszynach. Po podpisaniu umowy w czerwcu 1967 roku, uczestniczył w pierwszym szkoleniu polskich inżynierów w ICT w Manchesterze. Potem został głównym projektantem organizacji komputera serii 1300 o architekturze programowo zgodnej z komputerami serii ICL 1900. Produkcja seryjna komputerów Odra 1304 ruszyła w 1970 roku, a Kamburelis określił kierunki modyfikacji Odry 1304 w nowocześniejszą wersję Odrę 1305 na układach scalonych. Po roku 1970 uczestniczył w opracowywaniu komputerów Jednolitego Systemu Elektronicznych Maszyn Cyfrowych (RIAD, JSEMC), szczególnie opracowanego w ELWRO komputera R-32 z umożliwieniem zaakceptowania systemu z maszyn serii Odry 1300 poprzez emulację na poziomie listy rozkazów procesora. Był członkiem Sekcji Automatyki, Informatyki i Pomiarów II Kongresu Nauki Polskiej w 1973 roku. Pracę w ELWRO zakończył w kwietniu 1979 roku. Prowadził kursy dla użytkowników komputerów Odra, w zakresie architektury i struktury logicznej oraz w latach 1975–1977 wykłady na Uniwersytecie Wrocławskim, kierując też pracami magisterskimi. Po powrocie w 1979 roku do Grecji wykładał na Politechnice Tracji w Xanthi, a od października 1979 do lata 2002 roku był wykładowcą, a potem profesorem na Uniwersytecie Kreteńskim w Heraklionie. Był żonaty z Polką, Marią Teresą z domu Żuczkowską – filologiem klasycznym, z którą miał syna Tasosa – matematyka oraz córkę Antygonę – nauczycielkę informatyki w szkole średniej. Wspólnie z żoną opracował i wydał słownik polsko-grecki i grecko-polski. W lipcu 1979 roku powrócił z rodziną do Grecji i na stałe zamieszkał w Heraklionie na Krecie. Od 2002 roku był na emeryturze. Utrzymywał stałe kontakty z Polską. Odznaczony Nagrodą Państwową II stopnia, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem „Zasłużony dla kultury polskiej” – Nagrodą Ministra Kultury i Sztuki, Złotą Odznaką ELWRO „Zasłużony pracownik ELWRO”, Medalem 35-lecia Polskiego Towarzystwa Informatycznego (PTI), Medalem 70-lecia Polskiej Informatyki, greckim Odznaczeniem Honorowym Stowarzyszenia Studentów Wydziału Informatyki Uniwersytetu Krety i greckim Odznaczeniem Honorowym od władz Uniwersytetu Krety za całokształt pracy. Zmarł 24 VI 2024.

* * *

Irena Nadolna-Szatyłowska (1932–2024) – nauczycielka, pierwsza na świecie i jedyna w Polsce licencjonowana sędzia żużlowa, pasjonatka szybownictwa, spadochroniarstwa i żużla, nazywana „żelazną damą” polskiego żużla. Uczyła się w Liceum Ogólnokształcącym im. Józefa Wybickiego w Kościerzynie i planowała studia w Oficerskiej Szkole Lotniczej Wojska Polskiego w Dęblinie, jednak nie dostała na to zgody rodziców. Ukończyła studia pedagogiczne. W latach 1952–1953 pracowała jako nauczycielka w szkole w Piechowicach, później w Zasadniczej Szkole Zawodowej w Kościerzynie, a następnie w Dyrekcji Okręgowej Szkolenia Zawodowego w Gdańsku. Ukończyła lotnicze kursy teoretyczne i praktyczne we Wrzeszczu. Pierwszy lot szybowcem odbyła w 1956 roku. Jeździła na pokazy lotnicze i skakała ze spadochronem. 1 maja 1958 roku, podczas uroczystości miejskich związanych z obchodami 1 maja, przeleciała szybowcem nad tłumem zebranym niedaleko Dworca Głównego w Gdańsku. Musiała awaryjnie lądować, ale przelot odbił się szerokim echem w prasie krajowej. Po uzyskaniu prawa jazdy na samochód i motocykl zaproponowano jej dołączenie do sekcji dziewcząt w klubie motocyklowym. Sport żużlowy zaczęła uprawiać w roku 1955. Jej trenerem był żużlowiec Jerzy Dąbrowski, motocyklista z doświadczeniem zdobytym w latach trzydziestych i czterdziestych XX wieku. Następnie pełniła funkcję wirażowej. Od 1955 brała udział w ogólnopolskich rajdach motocyklowych kobiet jako jedna z 30 zawodniczek. W 1964 roku zdobyła licencję sędzi żużlowej. W nowej roli debiutowała 6 września 1964 roku, sędziując mecz Stali Toruń z Tramwajarzem Łódź. W 1977 roku skończyła seminarium dla sędziów wyścigów międzynarodowych. Łącznie sędziowała 224 imprezy, w tym 32 międzynarodowe. Karierę zakończyła 25 października 1987, a ostatnim jej występem było sędziowanie podczas Turnieju o Łańcuch Herbowy w Ostrowie Wielkopolskim. W 1986 roku była członkinią ORMO. W latach 1987–1990 pełniła funkcję komisarza sportowego Głównej Komisji Sportu Żużlowego. Szkoliła przyszłych sędziów, prowadziła seminaria, była komisarzem zawodów, do 1992 roku prowadziła chronometraż. Do 1999 roku była wizytatorką szkół zawodowych w Pomorskim Kuratorium Oświaty w Gdańsku. Mieszkała w Gdańsku w pobliżu stadionu żużlowego. Do śmierci brała udział w zawodach żużlowych jako kibic. 29 maja 2024 roku wpisano ją do Księgi Rekordów Guinnessa jako pierwszą kobietę sędzię żużlową na świecie. Zmarła 26 VI 2024.

* * *

Ludmiła Szuba-Babska ps. „Mila” (1926–2024) – łączniczka z Powstania Warszawskiego. W 1938 roku zaczęła naukę w Gimnazjum im. Klementyny z Tańskich Hoffmanowej i tam nawiązała kontakt z drużyną harcerską im. Tadeusza Kościuszki. Od 1940 roku kontynuowała naukę na tajnych kompletach, które odbywały się także w jej mieszkaniu. Od 1940 roku nawiązała kontakt z drużyną harcerską i przeszła szkolenie sanitarne. W ramach harcerstwa przygotowywała się też do zadań związanych z łącznością i zaczęła obsługiwać swoich dowódców. W 1943 roku wstąpiła do Armii Krajowej i została zaprzysiężona. Pracowała jako łączniczka AK, obsługując dowódców z 1. kompanii łączności. Przeszła szkolenia z terenoznawstwa i sprzętu łączności, a poza tym obsługę broni, tak iż do Powstania Warszawskiego była dobrze przygotowana. Podczas jednej akcji została poważnie ranna i trafiła do szpitala. Po upadku powstania wyszła z Warszawy wraz z ludnością cywilną i trafiła do obozu przejściowego w Pruszkowie. Potem wyjechała z mamą do Częstochowy. Po wojnie wróciła do Warszawy. W sierpniu 1945 roku zdała maturę, a w 1947 roku zaczęła naukę w szkole drogistowskiej, kształcącej techników farmaceutycznych. Po jej ukończeniu zaczęła pracować w Centrali Przemysłu Chemicznego. Gdy wyszła za mąż i urodziła dziecko zrezygnowała z pracy. Zmarła 27 VI 2024.

* * *

Prof. Jerzy Kiersnowski (1923–2024) – technolog żywności, w czasie wojny żołnierz Armii Krajowej i więzień łagrów. Małą maturę zdał w Liceum im. Zygmunta Augusta w Wilnie w 1930 roku, a egzamin dojrzałości w 1941 roku. W latach 1941–1943, w czasie okupacji niemieckiej, pracował jako oborowy w rodzinnym majątku, uczestnicząc w szkoleniu i akcjach Armii Krajowej, a następnie przebywał w oddziałach leśnych jako dowódca drużyny „Kobuz”. Aresztowany w 1944 roku przez NKWD został wywieziony do Donbasu, gdzie był więziony w dwóch łagrach i zmuszony do katorżniczej pracy w kopalni węgla kamiennego. Zwolniony w końcu 1945 roku wrócił do Polski, gdzie w 1946 roku rozpoczął studia na Wydziale Rolniczym Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu. Jeszcze w czasie studiów – w 1948 roku został asystentem wolontariuszem w Katedrze Technologii Rolnej i Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego, a – po otrzymaniu dyplomu w 1949 roku – starszym asystentem. W 1961 roku stopień naukowy doktora nauk rolno-leśnych. Zajmował się badaniami z zakresu słodownictwa i piwowarstwa, gorzelnictwa rolniczego i przechowalnictwa produktów rolnych. Swą wiedzę pogłębiał na stażach naukowych krajowych i zagranicznych, m.in. we Francji w latach 1962–1963. W 1968 roku został mianowany docentem. Był przewodniczącym Rady Pedagogicznej Rolniczych Studiów Zaocznych, Wydziałowej Rady ds. Młodzieży oraz Komisji Dyscyplinarnej dla studentów, a także założycielem i wieloletnim opiekunem Studenckiego Koła Naukowego Technologów Żywności. Pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady Zakładowej ZNP oraz inicjatorem budowy stołówki i klubu pracowniczego w gmachu głównym uczelni oraz seniorem budowy gmachu Technologii Żywności. Był jednym z organizatorów Oddziału, a potem Wydziału Technologii Żywności. Współtworzył NSZZ „Solidarność”, będąc wiceprzewodniczącym Komitetu Założycielskiego i pierwszej Komisji Uczelnianej. W stanie wojennym internowany. Do chwili przejścia na emeryturę pełnił funkcję kierownika zakładu. Członek Rad Naukowych Centralnego Laboratorium Przemysłu Rolnego oraz Instytutu Przemysłu Fermentacyjnego, a także Komisji Programowej przy Ministrze Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Należał do Zarządu Okręgu i Zarządu Głównego ZNP. Przez trzy kadencje był wiceprzewodniczącym Zarządu Wojewódzkiego i członkiem Komisji Rewizyjnej Zarządu Głównego Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Spożywczego NOT. Pełnił funkcję rzeczoznawcy tej organizacji oraz przez dwie kadencje przewodniczącego Komisji Rewizyjnej. Współzałożyciel Oddziału Wrocławskiego Polskiego Towarzystwa Technologów Żywności i wiceprzewodniczący Konwentu „Nasz Wrocław”. Promotor jednej rozprawy doktorskiej i ponad 100 prac magisterskich. Opublikował ok. 40 prac, w tym 20 oryginalnych prac twórczych i dwa skrypty, a także był współautorem pięciu patentów. Uhonorowany licznymi odznaczeniami, w tym m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Krzyżem Partyzanckim, Krzyżem Armii Krajowej, Medalem „Za zasługi dla Akademii Rolniczej we Wrocławiu”. Zmarł 28 VI 2024.

* * *

Zbigniew Kozłow (1958–2014) – bydgoski działacz „Solidarności” w latach osiemdziesiątych, odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności. Był członkiem NSZZ „Solidarność” w Fabryce Obrabiarek do Drewna w Bydgoszczy. Po wprowadzeniu stanu wojennego kontynuował działalność związkową, zajmując się kolportażem wydawnictw bezdebitowych. W listopadzie 1984 roku dokonano przeszukania mieszkania Zbigniewa Kozłowa, w wyniku którego odnaleziono i zarekwirowano czasopisma związkowe takie jak: „Informator Bydgoski”, „Kontra”, „Toruński Informator Solidarności” oraz kasety magnetofonowe i kasety VHS. Postanowieniem Prokuratury Wojewódzkiej w Bydgoszczy został tymczasowo aresztowany. Wyrokiem Sądu Rejonowego został skazany na karę 10 miesięcy więzienia w zawieszeniu na 3 lata oraz karę grzywny. W latach 1984–1986 był inwigilowany przez cywilne i wojskowe organy bezpieczeństwa państwa oraz zastrzeżono mu możliwość wyjazdów zagranicznych. W ostatnich latach publikował w internecie materiały o charakterze politycznym, wspierał inicjatywę #PreczZZielnoymŁadem. Zmarł 28 VI 2024.

* * *

Barbara Trzeciak-Pietkiewicz (1945–2024) – dziennikarka radiowa i telewizyjna oraz producentka, realizatorka i scenarzystka filmów dokumentalnych, członkini rady programowej telewizji Polsat oraz była dyrektor programowa tej stacji. Choć ukończyła studia prawnicze poświęciła karierę zawodową dziennikarstwu. Pracowała w oddziale Telewizji Polskiej na Dolnym Śląsku, relacjonując m.in. strajki „Solidarności”, które aktywnie wspierała. Za swoje zaangażowanie została aresztowana i internowana od 22 grudnia 1981 do 6 marca 1982 roku. Po opuszczeniu miejsca odosobnienia nie mogła znaleźć pracy w zawodzie, pracowała we wrocławskim zoo, sprzedając lody. W czerwcu 1989 roku działała we wrocławskim Komitecie Obywatelskim. Została dyrektorką Radia Wrocław i Telewizji Wrocław, następnie piastowała to samo stanowisko w TVP2. Ostatecznie związała się z telewizją Polsat. Jako wiceszefowa Fundacji Polsat budowała tę stację, podejmując wiele inicjatyw programowych. Zmarła 29 VI 2024.

* * *

Janusz Tracewski (1936–2024) – zapaśnik i trener zapasów, mistrz Polski w stylu wolnym, jeden z najwybitniejszych szkoleniowców w Polsce. Od najmłodszych lat związany z zapasami. Jako zawodnik zdobywał medale mistrzostw Polski. Reprezentował Unię Brzeg Dolny oraz AZS AWF Warszawa. W barwach tego drugiego klubu w 1959 roku został mistrzem kraju w stylu wolnym, jednak dopiero w roli trenera zyskał rozgłos na całym świecie. Pełnił funkcję trenera kadry narodowej w zapasach w stylu klasycznym w latach 1969–1980. Pod jego kierownictwem polscy zapaśnicy zdobyli 56 medali na igrzyskach olimpijskich, mistrzostwach świata i mistrzostwach Europy. Po odejściu z funkcji szkoleniowca został m.in. dyrektorem Departamentu Sportu Wyczynowego w Urzędzie Kultury Fizycznej i Sportu, w PKOl szefem misji olimpijskich, a w FILA członkiem komisji trenerskiej. Następnie ponownie powrócił do pracy w PZZ, gdzie z dużym powodzeniem kierował Wydziałem Wyszkolenia. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim, Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 1 VII 2024.

* * *

Urszula Wenda (1930–2024) – wieloletnia lekarka zakładowa Wojewódzkiej Przychodni Górniczej w Katowicach, która podczas pacyfikacji strajku w kopalni „Wujek” 16 grudnia 1981 roku udzielała pomocy rannym górnikom. Gdy dowiedziała się o krwawym tłumieniu strajku, zabrała środki opatrunkowe oraz lekarstwa i próbowała wraz z sanitariuszką Anną Pieckoską wjechać na teren kopalni. Po zatrzymaniu karetki przez milicję, przemyciła medykamenty do punktu opatrunkowego, gdzie rozpoczęła udzielanie pomocy pierwszym rannym. Po śmierci szóstej ofiary rozpoczęła mediacje z dowódcą ZOMO płk. Kazimierzem Wilczyńskim w sprawie przewiezienia pozostałych rannych do szpitala. Opuściła teren kopalni dopiero po zakończeniu strajku. Wraz z kapelanem górników ks. Henrykiem Bolczykiem wyróżniona nagrodą „W imię człowieczeństwa” im. ks. bpa Jana Chrapka, przyznawaną przez Instytut Społeczeństwa Obywatelskiego. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła 1 VII 2024.

* * *

Witold Wójtowicz (1958–2024) – muzyk i społecznik, od wielu lat pracownik Domu Kultury „Rembertów”. Grał w kapelach podwórkowych, zespole jazzowym, stroił instrumenty, uczył innych grać. Był wodzirejem rembertowskich potańcówek. Podczas rozdawania kanapek bezdomnym w okolicy Pałacu Kultury, został zaatakowany przez jednego z oczekujących na jedzenie i ciężko pobity. Zmarł 3 VII 2024.

* * *

Janusz Duda (1961–2024) – skoczek narciarski, indywidualny mistrz Polski w skokach narciarskich z 1983 roku na skoczni normalnej. Odnosił sukcesy jako młodzik i junior, dwukrotnie zdobywając mistrzostwo Polski w skokach narciarskich w tych kategoriach wiekowych: w 1976 roku jako młodzik podczas zawodów z Szklarskiej Porębie oraz w 1977 roku jako junior podczas zawodów w Zakopanem. W seniorskiej karierze największe indywidualne sukcesy osiągał skacząc na skoczniach normalnych, zdobywając na tego typu obiektach tytuł mistrza Polski w 1983 roku, wicemistrza w 1982 roku oraz brązowy medal w 1984 roku. Jako zawodnik Wisły Gwardii Zakopane był również drużynowym mistrzem Polski z 1985 roku oraz wicemistrzem z lat 1982, 1987 i 1988. W latach 1980–1984 startował w Pucharze Świata w skokach narciarskich. W 1982 roku reprezentował Polskę w Turnieju Czterech Skoczni, uzyskując 46. miejsce. Zmarł 6 VII 2024.

* * *

Feliks Szajnert (1944–2024) – aktor, teatralny, telewizyjny i filmowy. Wystąpił w kilkudziesięciu filmach, sztukach teatralnych, spektaklach Teatru Telewizji i serialach telewizyjnych. Rozpoznawalność zapewniła mu rola Pana Kierownika w cyklicznym programie telewizyjnym Spotkanie z balladą w jednym z programów Cyrkowe spotkanie z balladą w 1981 roku grał dyrektora cyrku. W 1983 roku otrzymał Srebrny Krzyż Zasługi oraz odznakę „Zasłużony Działacz Kultury”. W 2012 roku został odznaczony Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Zmarł 6 VII 2024.

* * *

Antoni Zienkiewicz ps. „Cichy” (1923–2024) – żołnierz ZWZ-AK, więzień polityczny okresu stalinowskiego oraz działacz opozycji antykomunistycznej. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 7 VII 2024.

* * *

Tadeusz Woźniak (1947–2024) – muzyk, kompozytor i wokalista. Od 1967 roku występował jako solista, śpiewał najczęściej melodyjne ballady własnej kompozycji i akompaniował sobie na gitarze. Jako wykonawca największe sukcesy odnosił pod koniec lat sześćdziesiątych i w latach siedemdziesiątych. W 1967 roku debiutował jako kompozytor; pisał muzykę teatralną i filmową oraz tworzył spektakle muzyczne i musicale. Jego dorobek to muzyka do kilkuset piosenek, prawie stu inscenizacji w teatrach dramatycznych, wielu przedstawień Teatru Telewizji, programów poetyckich i artystycznych oraz filmów dokumentalnych i animowanych. Piosenki z jego muzyką wykonywali m.in.: Elżbieta Adamiak, Michał Bajor, Anna Chodakowska, Bernard Ładysz, Marcin Bronikowski, Andrzej Poniedzielski, Krystyna Prońko, Zbigniew Wodecki, Wojciech Malajkat, Jolanta Majchrzak i Krzysztof Majchrzak czy Locomotiv GT. Autor muzyki i wykonawca piosenki Pośrodku świata wykorzystanej w czołówce serialu Plebania. Wystąpił również w kilku odcinkach tego serialu. Skomponował także muzykę do Pana Tadeusza, filmu Ryszarda Ordyńskiego z 1928, wydaną przez Filmotekę Narodową w 2014. W 2013 nagrał piosenkę Mamela dedykowaną swojemu synowi Filipowi. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi za osiągnięcia artystyczne. W 2021 roku przekazał swoje archiwum Bibliotece Narodowej. Na zbiór złożyły się m.in. dokumenty osobiste, rękopisy, fotografie, nagrania, nagrody, dyplomy. Zmarł 8 VII 2024.

* * *

Prof. Jerzy Stuhr (1947–2024) – aktor teatralny, dubbingowy i filmowy, reżyser, scenarzysta, filolog i pisarz, profesor sztuk teatralnych. W latach 1990–1996 oraz 2002–2008 rektor PWST w Krakowie. Już w okresie licealnym zaczął występować na scenie jako aktor i udzielał się w szkolnych kółkach teatralnych. Pracował także jako bileter i organizator widowni w Teatrze Banialuka w Bielsku-Białej. Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim i Wydział Aktorski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. Podczas studiów udzielał się aktorsko w Studenckim Kole Naukowym oraz pracował jako wodzirej w Estradzie Krakowskiej. Jako aktor zadebiutował rolą Belzebuba w Dziadach w Teatrze Starym w Krakowie. Na wielkim ekranie zadebiutował w 1971 roku jako stażysta w filmie Hieronima Przybyła Milion za Laurę. W kolejnych latach zagrał epizody m.in. w filmach Andrzeja Żuławskiego, Jerzego Gruzy i Antoniego Krauzego. W 1976 roku zagrał pierwszą główną rolę filmową w filmie Krzysztofa Kieślowskiego Spokój. W tym czasie wystąpił jeszcze w dwóch innych filmach tego reżysera, Bliźnie i Amatorze. W 1978 roku premierę miały dwa filmy, w których zagrał główną rolę: Wodzirej Feliksa Falka i Seans Sławomira Idziaka. W drugiej połowie lat siedemdziesiątych zaczął współprowadzić programy telewizyjne z cyklu Spotkanie z balladą, co zapewniło mu ogólnopolską popularność. W 1980 roku wyjechał do Włoch, gdzie wystawiał spektakle teatralne. Nawiązał też współpracę pedagogiczną ze Szkołą Teatralną w Bolonii, Teatro Stabile w Treście i Università degli Studi di Palermo oraz prowadził kursy aktorskie na Festiwalu Aktorów we Florencji. W 1982 roku za rolę w Mątwie Witkacego, wystawionej na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym w Spoleto, otrzymał Nagrodę Krytyki Włoskiej dla najlepszego aktora zagranicznego we Włoszech za „opanowanie języka włoskiego i jakość interpretacji”. W tym okresie zaczął występować z recitalem Patricka Süskinda Kontrabasista, który premierowo pokazał na festiwalu w Parmie. Szeroką rozpoznawalność w Polsce zapewniła mu rola w filmie Juliusza Machulskiego Seksmisja. Umiejętności komediowe zaprezentował również w innych filmach końca lat osiemdziesiątych: Kingsajz, Dekalog czy Obywatel Piszczyk. W 1990 roku został rektorem PWST w Krakowie i pełnił tę funkcję przez sześć lat. W 1994 roku zadebiutował jako reżyser filmowy produkcją Spis cudzołożnic, do której napisał także scenariusz i w której zagrał główną rolę. Zagrał pięć ról w wyreżyserowanych przez siebie Historiach miłosnych, za które otrzymał nagrodę za najlepszy film zagraniczny na festiwalu filmowym we Włoszech i które zaprezentował na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji. W latach 2002–2008 ponownie sprawował funkcję rektora krakowskiej PWST. Zagrał główną rolę w wyreżyserowanym przez siebie filmie Pogoda na jutro, za który otrzymał wiele międzynarodowych nagród, m.in. Nagrodę Fipresci na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wiesbden oraz nagrody publiczności na Międzynarodowym Festiwalu Operatorów Filmowych „Manaki Brothers” w Macedonii i na 27. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Denver. W 2005 roku otrzymał nagrodę im. Roberta Bressona Papieskiej Rady Kultury. W 2006 roku wszedł w skład rady programowej Fundacji Centrum Twórczości Narodowej oraz otrzymał Krakowski Laur „dla człowieka godzącego sztukę, naukę i biznes”. W latach 2005–2017 przewodniczący rady Fundacji Krakowskiego Hospicjum dla Dzieci im. księdza Józefa Tischnera. W 1994 roku uzyskał tytuł profesora sztuk teatralnych. Członek Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów, doktor honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Laureat Polskiej Nagrody Filmowej za rolę drugoplanową w filmie Persona non grata w 2005 roku i nagrody specjalnej za osiągnięcia życia w 2018 roku. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim, Komandorskim, Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Republiki Włoskiej. Kawaler Orderu Uśmiechu. Zmarł 9 VII 2024.

* * *

Teresa Wójcik (1933–2024) – dziennikarka, ekspertka od energetyki i polityki zagranicznej. Przez wiele lat pracowała w „Tygodniku Solidarność”. Z „Solidarnością” Teresa Wójcik związała się już w 1980 roku. Była m.in. uczestniczką I Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ „S” w 1981 roku. W latach dziewięćdziesiątych rozpoczęła współpracę z „Tygodnikiem Solidarność”, była ekspertką w zakresie polityki i gospodarki energetycznej, polskiego i międzynarodowego rynku energii elektrycznej, gazu oraz węgla. W ostatnich latach pisała także do BizesAlert, a wcześniej przez wiele lat kierowała działem ekonomii w tygodniku „Gazeta Polska”. Zmarła 9 VII 2024.

* * *

Zygmunt Gutowski (1940–2024) – dziennikarz radiowy i telewizyjny, filmowiec, wykładowca akademicki, pracownik administracji publicznej, wieloletni członek Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, inicjator powstania i honorowy prezes Katolickiego Stowarzyszenia Filmowego. Był organizatorem Międzynarodowych Katolickich Festiwali Filmów i Multimediów „Niepokalana” oraz polonijnych Festiwali „Losy Polaków”. Po ukończeniu studiów na Wydziale Łączności Politechniki Warszawskiej w latach 60. ubiegłego wieku, pracował jako inżynier w stacjach radiowych i telewizyjnych. Był członkiem Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” Polskiego Radia i Telewizji. Po 13 grudnia 1981 roku internowany i usunięty z pracy. W latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku pracował jako producent filmów video, operator kamery. Realizował i reżyserował też własne filmy. W 1989 roku współorganizator, dziennikarz i kierownik techniczny Telewizyjnego Studia Wyborczego „Solidarność”. Był jednym z inicjatorów powołania Katolickiego Stowarzyszenia Filmowego, pełnił w tej organizacji funkcję prezesa i wiceprezesa, a ostatnio prezesa honorowego. Przez wiele lat, jako dyrektor i dyrektor programowy, organizował Międzynarodowy Festiwal Filmów Katolickich w Niepokalanowie, który później przekształcił się w Międzynarodowy Katolicki Festiwal Filmów i Multimediów „Niepokalana”. Był jednym z pomysłodawców i organizatorów Polonijnego Festiwalu Multimedialnego „Polskie Ojczyzny”, w tej chwili Festiwalu Polonijnego „Losy Polaków”, którego celem jest promocja polskiej historii, kultury i tradycji w kraju i zagranicą. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Wolności i Solidarności oraz Medalem „Zasłużony dla Kultury Gloria Artis”. Zmarł 9 VII 2024.

* * *

Bogusław Nowak (1952–2024) – żużlowiec i trener sportu żużlowego. Licencję żużlową zdobył w 1969 roku. Do 1984 roku reprezentował barwy Stali Gorzów Wielkopolski, zdobył 12 medali Drużynowych Mistrzostw Polski: sześć złotych, pięć srebrnych i jeden brązowy oraz pięć medali Mistrzostw Polski Par Klubowych: dwa złote, jeden srebrny i dwa brązowe. W latach 1985–1988 startował jako jeżdżący trener w Unii Tarnów. W 1977 roku zdobył we Wrocławiu tytuł Drużynowego Wicemistrza Świata. Kilkukrotnie startował w eliminacjach Indywidualnych Mistrzostw Świata, dwukrotnie awansując do finałów kontynentalnych. Sportową karierę zakończył wypadek, któremu uległ w 1988 roku podczas finału Mistrzostw Polski Par Klubowych. Po długim okresie rehabilitacji powrócił do sportu, szkoląc w Tarnowie młodych adeptów żużla. Za swoją życiową postawę otrzymał wiele nagród, m.in. „Zwycięzca za metą”, „Człowiek Roku Wśród Osób Niepełnosprawnych” oraz w 2001 roku medal Kalos Kagathos. Zmarł 10 VII 2024.

* * *

Edward Redliński (1940–2024) – prozaik, scenarzysta i dramatopisarz, reporter, jeden z najważniejszych twórców „nurtu chłopskiego”, autor Konopielki, Listów z Rabarbaru i Dolorado. Na podstawie jego tekstów powstały m.in. filmy 150 na godzinę Wandy Jakubowskiej i Awans Janusza Zaorskiego. Ukończył studia na Wydziale Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej oraz Studium Dziennikarskie na Uniwersytecie Warszawskim. Pracował w „Gazecie Białostockiej” i białostockim radiu oraz w warszawskim tygodniku „Kultura”. Autor groteskowo-realistycznych powieści i opowiadań, ukazujących konflikt między kulturą tradycyjną a nowoczesnością. W latach 1984–1991 przebywał w Stanach Zjednoczonych. W 1966 roku otrzymał III nagrodę dziennikarską im. Juliana Bruna, a cztery lata później – I nagrodę. Trzykrotnie – w 1968, 1974 i 1982 roku – sięgnął po Nagrodę im. Stanisława Piętaka. Zdobył także m.in. Nagrodę Fundacji im. Kościelskich, Nagrodę Literacką im. Wiesława Kazaneckiego, Nagrodę im. Jarosława Iwaszkiewicza za całokształt twórczości oraz nagrodę marszałka województwa podlaskiego za całokształt. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi oraz Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”. Zmarł 11 VII 2024.

* * *

Stanisław Wielgus (1926–2024) – pilot doświadczalny, konstruktor lotniczy i instruktor lotniczy. W czasie II wojny światowej łącznik Armii Krajowej, żołnierz oddziału partyzanckiego Harnasie działającego w Krakowie. W maju 1945 roku w Krakowie rozpoczął szkolenie szybowcowe na wzgórzach Bodzowa. gwałtownie podnosił lotnicze kwalifikacje, w 1949 roku pobił należący do Wandy Modlibowskiej rekord długotrwałości lotu wynikiem 35 godzin 14 minut. W 1950 roku uzyskał Złotą Odznakę Szybowcową. Był pilotem szybowca Sohaj podczas kręcenia zdjęć do filmu Pierwszy start. Od 1948 roku studiował na Wydziale Lotniczym Politechniki Krakowskiej. Po zlikwidowaniu tego wydziału przeniósł się na Wydział Samochodowy, który ukończył w roku 1951 jako inżynier. Otrzymał nakaz pracy w SZD w Bielsku, gdzie pracował jako konstruktor. Nie przerwał kariery sportowej, już w 1952 roku miał komplet diamentów do Złotej Odznaki Szybowcowej. Przeszedł przeszkolenie spadochronowe – wykonał 21 skoków treningowych i jeden ratowniczy. Uzyskał uprawnienia pilota doświadczalnego III klasy i rozpoczął obloty budowanych szybowców seryjnych. W latach 1954–1965 był członkiem kadry narodowej w szybownictwie. W 1957 roku miał już II klasę pilota samolotowego. Razem z innymi pilotami prezentował akrobację zespołową na szybowcu akrobacyjnym IS-4 Jastrząb. W 1958 roku rozpoczął pracę w Zakładzie Badań w Locie Instytutu Lotnictwa w sekcji śmigłowcowej. Uprawnienia śmigłowcowego pilota doświadczalnego uzyskał w roku 1960. Pracę zawodową zakończył w roku 1986, pracując później na zlecenie do roku 1991. Jako instruktor prowadził szkolenia szybowcowe w górach do roku 2001. W latach1945–2001 wylatał w szybownictwie ponad 5200 godzin, w tym 3150 godzin lotów instruktorskich i 226 godzin lotów doświadczalnych. Od 1953 do 2001 roku w lataniu samolotowym wylatał 4916 godzin, w tym 756 godzin lotów instruktorskich i 882 godziny lotów doświadczalnych. W latach 1959–1991 na śmigłowcach – 3360 godzin, w tym 665 godzin lotów instruktorskich i 1480 godziny lotów doświadczalnych. Daje to łączny imponujący nalot 13476 godzin, w tym 2588 godzin lotów doświadczalnych. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Brązowym Medalem „Za zasługi dla obronności kraju”, Krzyżem Armii Krajowej i Odznaką pamiątkową Akcja „Burza”. Zmarł 12 VII 2024.

* * *

Zdzisław Góralczyk (1936–2024) – dyplomata, nauczyciel akademicki, działacz społeczny, publicysta, doradca polityczny m.in. Aleksandra Kwaśniewskiego, Leszka Millera i Marka Belki, doktor nauk humanistycznych. Wieloletni członek PZPR , w latach 1944–1999 ambasador RP w Chinach. W latach 2000–2015 prezes Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Chińskiej, a następnie jego Prezes Honorowy. Pierwszy Polak, który został Honorowym Obywatelem Pekinu. Studiował język chiński na Uniwersytecie Pekińskim, następnie odbył studia w Pekińskim Instytucie Handlu Zagranicznego. W czasie studiów był przewodniczącym Koła Zrzeszenia Studentów Polskich w Pekinie. Lata 1964–1965 spędził w Brazylii na rocznym studium klasyfikatora kawy w Brazylijskim Instytucie Kawowym w Rio de Janeiro. W 1968 roku uzyskał nostryfikację stopnia magistra ekonomii w Szkole Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie. W latach 1980–1984 pełnił funkcję pierwszego radcy Ambasady PRL w Pekinie oraz zastępcy ambasadora. Wrócił do Polski i doradzał ministrowi spraw zagranicznych oraz pełnił obowiązki kierownika Wydziału Dalekiego Wschodu w Departamencie II MSZ. W 1985 roku został członkiem Zarządu Głównego TPPCh. W latach 1988–1991 był radcą ministra pełnomocnego Ambasady PRL, a następnie RP w Pekinie. W 1990 roku przez ponad pół roku pełnił funkcję chargé d’affaires. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 15 VII 2024.

* * *

Ewa Ciepiela (1941–2024) – aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna Absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. Zadebiutowała w 1966 roku. W latach 1967–1991 występowała w Starym Teatrze w Krakowie. Znana z ról w serialach Janosik i Z biegiem lat, z biegiem dni oraz filmów: Zaklęte rewiry i Karol. Człowiek, który został Papieżem. Zmarła 15 VII 2024.

* * *

Mieczysław Żelaznowski (1937–2024) – trener kolarstwa, pracujący w Dolmelu Wrocław, m.in. trener Ryszarda Szurkowskiego. Po ukończeniu liceum elektrycznego został pracownikiem wrocławskiego Dolmelu i zawodnikiem sekcji kolarskiej działającego przy tym klubie sportowego, wówczas pod nazwą RKS M-5, od 1956 RKS Olimpia. W 1957 roku był sklasyfikowany na trzecim miejscu w okręgu dolnośląskim wśród zawodników z tzw. kartą wyścigową bez licencji zawodniczej, w 1958 roku został w okręgu klasyfikowany na 7. miejscu wśród zawodników z licencją, w 1960 roku na pierwszym miejscu i został powołany do szerokiej kadry przed Wyścigiem Pokoju. W latach 1958–1960 odbywał służbę wojskową i był wówczas zawodnikiem CWKS Legii Warszawa i Odry Brzeg. Następnie powrócił do macierzystego klubu. W latach 1962–1992 był trenerem w Dolmelu Wrocław. W latach 1985–1993 był członkiem zarządu Polskiego Związku Kolarskiego, w tym od 1991 do 1993 roku członkiem prezydium. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 21 VII 2024.

* * *

Prof. Jerzy Artysz (1925–2024) – wieloletni solista Teatru Wielkiego w Warszawie oraz Warszawskiej Opery Kameralnej, ceniony baryton, pedagog warszawskiej Akademii Muzycznej i Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina. Edukację muzyczną rozpoczął od nauki gry na skrzypcach. Głos kształcił w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie w klasie Marii Halfterowej, studia z wyróżnieniem ukończył w 1959 roku. W 1958 roku, jeszcze jako student, zadebiutował w Operze Łódzkiej partią Janusza w Halce Stanisława Moniuszki w reżyserii Kazimierza Dejmka. Swoje umiejętności wokalne doskonalił w Mediolanie u Marii Carbone. W latach 1958–1963 współpracował z Operą Łódzką. W 1964 roku związał się z Teatrem Wielkim w Warszawie. Związany z Warszawską Operą Kameralną od jej zarania. Profesor, wykładowca Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Laureat konkursów wokalnych w Moskwie, ’s-Hertogenbosch, Tuluzie i Genewie. W latach 1990–1994 dyrektor artystyczny Escola d’Opera w Barcelonie. Juror konkursów wokalnych w Barcelonie, Busseto, Genewie i Tuluzie. Laureat nagrody Związku Kompozytorów Polskich za wybitne osiągnięcia w dziedzinie wykonawstwa i propagowania polskiej współczesnej muzyki wokalnej. Za wielkie zasługi dla kultury polskiej odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Zmarł 22 VII 2024.

* * *

Prof. Wiesław Bednarek (1950–2024) – śpiewak operowy, baryton. Ukończył magisterskie studia dziennikarskie na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, Podyplomowe Studium Administracji na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz – podyplomowo – biznes i zarządzanie w Międzynarodowej Szkole Menedżerów w Warszawie. Ma tytuł naukowy profesora, a obszerne fragmenty jego pracy doktorskiej zostały opublikowane w książce: Stanisław Moniuszko i jego podlaski rodowód. Studiował na Wydziale Wokalnym Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie w klasie śpiewu prof. Kazimiery Goławskiej. W latach 1973–1979 solista Opery Śląskiej w Bytomiu oraz Teatru Wielkiego w Warszawie, gdzie do 2000 roku był pierwszoplanowym barytonem. W latach 1979–1985 był równocześnie solistą Teatru Wielkiego w Łodzi. Podczas wieloletniej kariery wystąpił w niemalże tysiącu przedstawień na deskach macierzystego Teatru Wielkiego – Opery Narodowej w Warszawie, śpiewając największe role barytonowe światowego repertuaru operowego, jak np. tytułowe role w operach Verdiego: Nabucco, Makbet czy Rigoletto, wielokrotnie uczestnicząc w premierowych spektaklach. Występował również na deskach zagranicznych teatrów, takich jak np. Teatr Bolszoj w Moskwie, Staatsoper w Wiedniu, Komische i Staatsoper w Berlinie, Palais des Congres i Champs Elysees w Paryżu, Semperoper w Dreźnie, National Opera i Amfiteatr pod Akropolem w Atenach a także w miastach, takich jak Jerozolima, Londyn, Bruksela, Helsinki, Haga, Amsterdam czy Wilno. Brał udział w światowych realizacjach Halki St. Moniuszki w reż. Marii Fołtyn w Brazylii i Japonii, a także otwarciu opery w Daegu w 1992 roku, drugiego po Seulu teatru operowego w Korei – w spektaklu Traviaty G. Verdiego. Uhonorowany nagrodą Ministra Spraw Zagranicznych RP za „wybitne zasługi dla polskiej kultury”, a także odznaczony Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Za koncertową działalność charytatywną został odznaczony Odznaką Honorową PCK oraz Medalem „Za zasługi dla Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych”. Na początku 2011 roku nagrał płytę z romansami rosyjskimi, będącą integralną częścią jego pracy habilitacyjnej Romans rosyjski – moja fascynacja, która również wydana została w formie książkowej. Rodzinne miasto nagrodziło go Honorowym Tytułem Zduńskowolina Roku 2001 oraz mianowało Ambasadorem Kultury Zduńskiej Woli – 2016. W roku akademickim 2012/2013 został profesorem nadzwyczajnym Akademii Muzycznej w Bydgoszczy, obejmując tam klasę śpiewu na Wydziale Wokalno-Aktorskim, a w roku 2016/2017 został nominowany na stanowisko kierownika Katedry Wokalistyki. Zmarł 22 VII 2024.

* * *

Andrzej Milczanowski (1939–2024) – prawnik i polityk, działacz opozycji w czasach PRL, w latach 1990–1992 szef Urzędu Ochrony Państwa, od 1992 do 1995 roku minister spraw wewnętrznych. Ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Adama Mickiewicza. Pracował w Prokuraturze Powiatowej w Szczecinie na stanowisku prokuratora. W latach 1968–1980 był radcą prawnym w przedsiębiorstwach komunalnych i rolnych. Od 1978 do 1980 roku współpracował z KSS „KOR”, a od 1980 roku z NSZZ „Solidarność”. Kierował Biurem Prawnym MKR Pomorze Zachodnie, a w 1981 był radcą prawnym Regionu Pomorze Zachodnie. Po wprowadzeniu stanu wojennego uczestniczył w komitecie strajkowym w Stoczni Szczecińskiej. Po pacyfikacji strajku aresztowany, a w marcu 1982 roku skazany na karę pięciu lat pozbawienia wolności; w wyniku amnestii karę zmniejszono do dwóch lat i czterech miesięcy. Zaangażował się w działalność podziemnej „Solidarności”. Przewodniczył Radzie Koordynacyjnej Pomorza Zachodniego, członek Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej, a od 1987 roku w Krajowej Komisji Wykonawczej, w 1989 roku w prezydium tego gremium. W grudniu 1988 roku otrzymał nagrodę Fundacji Paula Lauritzena z Kopenhagi, promującej osoby działające w obronie praw człowieka. Jako reprezentant strony solidarnościowo-opozycyjnej brał udział w obradach Okrągłego Stołu w podzespole do spraw reformy prawa i sądów. W 1990 roku rozpoczął pracę w Urzędzie Ochrony Państwa jako zastępca szefa UOP. Pełnił tę funkcję od sierpnia 1990 do stycznia 1992 roku oraz od czerwca do lipca 1992 roku, a od 5 czerwca 1992 do 11 lipca 1992 roku także sekretarza stanu w MSW. 11 lipca 1992 roku powołany na stanowisko ministra spraw wewnętrznych. Podał się do dymisji 22 grudnia 1995 roku po wyborze Aleksandra Kwaśniewskiego na prezydenta. Dzień przed złożeniem dymisji udzielił w Sejmie informacji o współpracy premiera Józefa Oleksego z radzieckimi i rosyjskimi służbami specjalnymi, co dało początek tzw. aferze Olina. Zarzuty przeciwko Józefowi Oleksemu nie zostały potwierdzone, a prokurator przedstawił Andrzejowi Milczanowskiemu zarzut ujawnienia tajemnicy państwowej. W lutym 2008 roku Sąd Okręgowy w Warszawie w pierwszej instancji uniewinnił go, uznając, iż działał w stanie wyższej konieczności. W listopadzie 2008 roku Sąd Apelacyjny w Warszawie uchylił ten wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpatrzenia. W lipcu 2009 roku zapadł ponowny wyrok uniewinniający i umarzający postępowanie w odniesieniu do jednego z czynów z uwagi na znikomą społeczną szkodliwość. Po odejściu z rządu praktykował jako notariusz w Szczecinie, prowadząc kancelarię notarialną wraz ze swoją żoną Sławomirą. Zmarł 23 VII 2024.

* * *

Małgorzata Komornicka (1939–2024) – aktorka zanana z licznych ról w serialach telewizyjnych. Grała m.in. w Ojcu Mateuszu, Ranczu, M jak miłość, Samo życie czy Na Wspólnej. Wystąpiła też w produkcjach kinowych, m.in. Chłopaki nie płaczą Olafa Lubaszenki czy Młodych wilkach Jarosława Żamojdy. Prywatnie była matką Anny Komornickiej, pierwszej żony Zbigniewa Zamachowskiego. Zmarła 25 VII 2024.

* * *

Józef Szmidt (1935–2024) – lekkoatleta niemieckiego pochodzenia, wielokrotny reprezentant Polski, trójskoczek, dwukrotny mistrz olimpijski, dwukrotny mistrz Europy, rekordzista świata. Jeden z najwybitniejszych polskich lekkoatletów. Jako pierwszy zdobył dla Polski dwa złote medale olimpijskie: oba w trójskoku na igrzyskach olimpijskich w Rzymie w 1060 roku i w Tokio w 1964 roku. Na kolejnych igrzyskach olimpijskich w Meksyku w 1968 roku poprawił swój wynik z Tokio, ale wystarczyło to tylko na siódme miejsce. Dwukrotnie zdobywał mistrzostwo Europy w Sztokholmie w 1958 roku i w Belgradzie w 1962 roku. Jako pierwszy człowiek na świecie osiągnął 17 metrów w trójskoku. Wynik ten został poprawiony dopiero po ośmiu latach. Dziewięciokrotnie był rekordzistą Polski (w trójskoku, skoku w dal i sztafecie 4 x 100 m). 13 razy zdobywał mistrzostwo Polski. Był zawodnikiem Górnika Zabrze i Śląska Wrocław. Dwukrotnie był zwycięzcą Plebiscytu Przeglądu Sportowego. Zmarł 29 VII 2024.

* * *

Ireneusz Rudnicki ps. „Emir” (1922–2024) – kapral Armii Krajowej, żołnierz batalionu Kiliński, był on jednym z Powstańców Warszawskich, którzy zawiesili polską flagę na zdobytym budynku „PAST-y”. W marcu świętowali z żoną Danutą, sanitariuszką z Powstania Warszawskiego ps. „Wrzos”, 73. rocznicę ślubu. Poznali się po wojnie na jednym ze spotkań Fundacji Veritas, organizacji katolickiej, która w pierwszych latach powojennych otaczała opieką polską młodzież na emigracji w USA. Mieszkał z żoną w USA i bardzo tęsknił za Polską. Zmarł 30 VII 2024.

* * *

Tomasz Genow (1991–2024) – animator kultury, społecznik, i aktywista, poeta, slamer. Poznaniak o bułgarskich korzeniach. Ukończył filozofię i historię sztuki na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Poszukiwał etymologii i znaczeń słów. Za jego sprawą na ścianach kamienic w centrum Poznania pojawiły się wiersze Szymborskiej, Herberta, Różewicza oraz Miłobędzkiej oraz mieszkańców Poznania. Występował na poznańskich slamach pod własnym nazwiskiem lub pseudonimem Genczo, nierzadko z satyrycznymi piosenkami śpiewanymi z autorskim tekstem na ludową nutę. Dwa nagrania slamowe można znaleźć na jego kanale YT Wassarin. Zmarł 30 VII 2024.

* * *

Bogumiła Wander (1943–2024) – wieloletnia prezenterka, konferansjerka i spikerka Telewizji Polskiej, córka aktorki-malarki i multiinstrumentalisty. Ukończyła studia na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego, ale już na trzecim roku studiów w 1965 roku rozpoczęła karierę telewizyjną, zostając spikerką w Łódzkim Ośrodku TVP, do którego trafiła w drodze konkursu. Pięć lat później zaczęła pracę w stołecznym oddziale TVP. Od połowy lat 70. zapowiadała na żywo programy w TVP1 i TVP2. Była też konferansjerką na Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze, Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu i Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Sopocie. W latach 1979–1982 przebywała z mężem w Brukseli, a od 1982 roku ponownie zaczęła występować w TVP i w tym czasie ukończyła podyplomowe studia dziennikarskie na Uniwersytecie Warszawskim. W późniejszych latach, obok pracy jako spikerka, zajęła się również produkcją telewizyjną o tematyce artystycznej, realizowała teleturniej Panie na planie i cykliczny magazyn baletowy Życie na pointach. W 1987 wzięła udział w realizacji filmu Barbary Sass W klatce, grając w epizodzie samą siebie. Od 1989 roku należała do Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, a przez dziesięć lat pracowała w zarządzie tej organizacji. W drugiej połowie lat 90. premierę miały jej dwa filmy dokumentalne: Conrad Drzewiecki o sobie. To nie ja, to taniec (1997) i Andrzej Strumiłło. A-4 dziennik rysowany (1998). W 2003 zakończyła pracę w TVP jako prezenterka. Z okazji 60-lecia TVP w 2012 roku na kanale TVP Kultura zapowiadała dawne programy w studiu, w stylu wczesnych lat 70. Zmarła 30 VII 2024.

* * *

Barbara Sowa ps. „Basia” (1918–2024) – sanitariuszka IV Obwodu „Grzymała” działającego na Ochocie Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej. Studiowała na SGH, ale studiów nie skończyła. W 1945 roku zamieszkała we Wrocławiu. Pracowała w Pafawagu, a od 1953 roku w Zakładach Energetycznych we Wrocławiu. Zmarła 1 VIII 2024.

* * *

Krzysztof Banaszyk (1970–2024) – aktor teatralny, filmowy, telewizyjny i dubbingowy, a także lektor. W 1993 roku ukończył studia na PWST w Warszawie, a w 1997 roku zdał eksternistyczny egzamin aktorski. Występował w serialach telewizyjnych, m.in. w Przeprowadzkach, Samym życiu, Hotelu 52 oraz w Na dobre i na złe. W latach 1995–1998 był adeptem Teatru Polskiego w Poznaniu, a od 1998 do 1999 roku aktorem łódzkiego Teatru Nowego. Potem współpracował z różnymi teatrami bez stałego etatu. Zmarł 1 VIII 2024.

* * *

Marian Tokarski (1949–2024) – działacz PSL, były starosta biłgorajski. Z ruchem ludowym związany od młodości, w PSL pełnił różne funkcje m.in. prezesa zarządu powiatowego PSL, zaangażowany w sprawy lokalnej społeczności. Pracę w Starostwie Powiatowym w Biłgoraju rozpoczął w 1999 roku jako kierownik Wydziału Organizacyjnego, a później członek Zarządu Powiatu. Od 1995 roku był kierownikiem Urzędu Rejonowego w Biłgoraju, a starostą biłgorajskim był w latach 2010–2016. W 2017 roku otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Biłgoraja. Uległ wypadkowi samochodowemu. Zmarł 3 VIII 2024.

* * *

Prof. Władysław Rozwadowski (1933–2024) – prawnik, profesor nauk prawnych, nauczyciel akademicki, specjalista prawa rzymskiego. W latach 1998–2002 był także radnym sejmiku wielkopolskiego I kadencji z listy Akcji Wyborczej Solidarność. Ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pracę doktorską pt. Ocena zeznań świadków w procesie rzymskim obronił w 1962 roku. Po stażu naukowym we Włoszech i Szwajcarii, w 1970 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie pracy Przelew wierzytelności w prawie rzymskim. Tytuł naukowy profesora otrzymał w 1981 roku. Opublikował liczne pomoce dydaktyczne: podręcznik Historia prawa, Prawo rzymskie. Zarys wykładu wraz z wyborem źródeł, Prawo rzymskie. Słownik encyklopedyczny. Założyciel i przewodniczący Ogólnopolskiego Kolegium Dziekanów Wydziałów Prawa i Administracji. Był członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Komitetu Nauk Prawnych PAN i Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej PAN. Pełnił funkcje: dziekana Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Adama Mickiewicza i Uniwersytetu Szczecińskiego oraz Wydziału Prawa Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Legnicy, a także kierownika Katedry Prawa Rzymskiego i Historii Prawa Sądowego na Uniwersytecie Adama Mickiewicza i Katedry Prawa Rzymskiego i Historii Doktryn Polityczno-Prawnych Uniwersytetu Szczecińskiego. Od 1972 roku do stycznia 2011 roku (kiedy to zdecydował się odejść w proteście przeciwko nieprawidłowościom w procesie nadawania tytułów naukowych) pracował także w Katedrze Prawa Cywilnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego, gdzie trzy razy z rzędu uznawany był przez studentów najlepszym wykładowcą. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi i Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Zmarł 4 VIII 2024.

* * *

Waldemar Marszałek (1942–2024) – zawodnik sportów motorowodnych, samorządowiec, w latach 1998–2018 radny miasta stołecznego Warszawy. Od 1959 roku był zawodnikiem klubu sportowego Polonia Warszawa, a od 2005 prezesem tego klubu. Sześciokrotny mistrz świata, czterokrotny mistrz Europy w zawodach motorowodnych. Jeden z najbardziej utytułowanych motorowodniaków na świecie. W czasie swojej kariery wielokrotnie ulegał ciężkim wypadkom, w tym przeżył śmierć kliniczną po bardzo groźnym wypadku, podczas zawodów pod Berlinem na jeziorze Gatow w 1982 roku. 17-krotnie zajmował drugie i trzecie miejsca na Mistrzostwach Europy i Świata. W 1980 i 1981 roku zdobył Puchar Europy, w 1989 roku – Wielką Nagrodę Europy, w 1990 roku – Puchar Świata. Zdobywał także kilkakrotnie Grand Prix Niemiec i Wielkiej Brytanii. 40-krotny Mistrz Polski. Łącznie zdobył 27 medali na Mistrzostwach Świata i Europy. Zdobył także prestiżowe nagrody Trofeo Speluzzi i Trofeo Mazzoli. Jego największe sukcesy przypadły w latach osiemdziesiątych. Startował zawsze z numerem 11. Jako pierwszy w historii zdobył trzy razy z rzędu tytuł mistrza świata, za co został uhonorowany złotym medalem Światowej Federacji Motorowodnej. Zmarł 6 VIII 2024.

* * *

Małgorzata Ostrowska (1958–2024) – polityk Sojuszu Lewicy Demokratycznej, posłanka na Sejm II, III, IV i V kadencji (1993–2007) z ramienia SLD. W latach 2018–2024 radna powiatu malborskiego, prezes Malborskiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego, od 2002 do 2003 roku wiceminister skarbu państwa, w 2005 roku wiceminister gospodarki. Ukończyła Wydział Politologii Uniwersytetu Gdańskiego oraz podyplomowe studia z zakresu prawa europejskiego w Instytucie Europejskim w Natolinie. Po studiach pracowała jako nauczycielka języka polskiego w Malborku. Zmarła 8 VIII 2024.

* * *

Tomasz Lisowicz ps. „LISU” (1977–2024) – polski kolarz, zawodnik grupy CCC Polsat Polkowice, Mistrz Polski w jeździe na czas w 20083 i 2008 roku. W roku 2007 zwyciężył w Memoroale Andrzeja Trochanowskiego. Zmarł 8 VIII 2024.

* * *

Katarzyna Mrzygłocka (1959–2024) – ekonomistka i działaczka samorządowa, posłanka na Sejm V, VI, VII, VIII, IX i X kadencji. Ukończyła organizację i zarządzanie na Wydziale Zarządzania i Informatyki Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu oraz studia podyplomowe z zakresu prawa europejskiego. Pracowała jako inspektor w Przedsiębiorstwie Eksploatacji Węgla „Dolny Śląsk” oraz w branży spółdzielczej, prowadziła również własną działalność gospodarczą. W 1992 roku została starszym inspektorem w urzędzie wojewódzkim, a w 1993 roku wicedyrektorem Powiatowego Urzędu Pracy w Wałbrzychu. W latach 1998–2005 pełniła funkcję radnej wałbrzyskiej rady miejskiej. Należała do Unii Wolności, w 2004 roku przystąpiła do Platformy Obywatelskiej. Dwukrotnie pełniła funkcję przewodniczącej Komisji Etyki Poselskiej. Zmarła 10 VIII 2024.

* * *

Wanda Maria Thun z domu Pieńkowska ps. „Wandzia” (1924–2024)) – polska działaczka konspiracji niepodległościowej w czasie II wojny światowej uczestniczka Powstania Warszawskiego. Od 1940 roku należała do konspiracji niepodległościowej, w ramach której była łączniczką, a następnie sanitariuszką. W trakcie Powstania Warszawskiego służyła jako sanitariuszka w ramach V Obwodu Mokotów Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej w punkcie sanitarnym przy ul. Stępińskiej 42. Z Warszawy wyszła wraz z ludnością cywilną i uniknęła niewoli niemieckiej. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła 10 VIII 2024.

* * *

Jerzy Czerwiński (1960–2024) – polityk i nauczyciel, poseł na Sejm IV kadencji, senator IX i X kadencji, radny Sejmiku Województwa Opolskiego. W 1984 roku ukończył studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Politechniki Śląskiej, w 1993 roku studia podyplomowe z zakresu informatyki w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu, a w 2013 roku studia podyplomowe z zakresu nauczania matematyki w szkołach na Politechnice Śląskiej. Od 1984 do 1985 roku był specjalistą ds. jakości w Zakładach Urządzeń Komputerowych MERA-ELZAB w Zabrzu. W latach 1986–1987 pracował w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym, a od 1987 do 2013 roku jako nauczyciel w liceum w Białej. W 2013 roku został nauczycielem fizyki w Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Prudniku. W latach 1993–1995 należał do Ruchu dla Rzeczpospolitej, później działał w Ruchu Odbudowy Polski. W latach 1994–1998 zasiadał w radzie miejsko-gminnej Prudnika, a następnie do 2001 w radzie powiatu prudnickiego z ramienia Akcji Wyborczej Solidarność. Od 1995 do 1997 roku był prezesem zarządu wojewódzkiego ROP i z listy tej partii kandydował do Sejmu w 1997 roku. Rok później zwyciężył w plebiscycie „Belfer Roku” organizowanym przez „Gazetę Wyborczą”. Po odejściu w 1997 roku z ROP przystąpił do Ruchu Katolicko-Narodowego. W wyborach parlamentarnych w 2001 roku został wybrany na posła IV kadencji z ramienia Ligi Polskich Rodzin. Pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych. W 2006 roku uzyskał mandat radnego sejmiku opolskiego z ramienia Prawa i Sprawiedliwości, w 20010 roku został ponownie wybrany do sejmiku. W 2015 roku z ramienia PiS uzyskał mandat senatora IX kadencji. W wyborach 2019 roku z powodzeniem ubiegał się o senacką reelekcję. W 2024 roku uzyskał mandat radnego Sejmiku Województwa Opolskiego. Zmarł 12 VIII 2024.

* * *

Włodzimierz Ilnicki (1949–2024) – brydżysta, arcymistrz, sędzia klubowy, instruktor PZBS, zawodnik Singleton Warszawa. Zdobył trzecią pozycję w 6. Otwartych Mistrzostwach Europy w kategorii Seniorzy w konkurencji par oraz 62. pozycję w kategorii Seniorzy w 12. Mistrzostwach Świata w Weronie w 2006 roku. Jego stałym partnerem był Stefan Cabaj. Zmarł 13 VIII 2024.

* * *

Mieczysław Strzałka (1947–2024) – gimnastyk, reprezentant Polski na igrzyskach olimpijskich w Monachium w 1972 roku. Zajął wówczas 4. miejsce w wieloboju drużynowym, 28. miejsce w ćwiczeniach na koniu z łękami, 30. miejsce w skoku przez konia, 42. miejsce w ćwiczeniach na kółkach, 45. miejsce w ćwiczeniach na drążku, 48. miejsce w wieloboju indywidualnym, 53. miejsce w ćwiczeniach wolnych i 102. miejsce w ćwiczeniach na poręczach. Zmarł 13 VIII 2024.

* * *

Andrzej Strąk (1952–2024) – poeta, scenograf, reżyser, autor piosenek i działacz kulturalny, p.o. dyrektora Studia Małych Form Filmowych Se-Ma-For w Łodzi (1994–1999) oraz prezes łódzkiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Absolwent polonistyki na Uniwersytecie Łódzkim. Jako poeta debiutował w 1980 roku na łamach „Kultury”, publikował również na łamach „Odgłosów”, „Tygodnika Kulturalnego”, „Przekroju” i „Radaru”. W 1984 roku opublikował swój pierwszy tom poezji pt. Co się zdarzyło Sejmurowi. Od 1980 roku należał do Związku Literatów Polskich, a od 1989 roku do łódzkiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, którego był prezesem od 1993 do 1999 roku. Od 2006 roku członek Zarządu Głównego SP. Był dyrektorem Śródmiejskiego Forum Kultury w Łodzi i pomysłodawcą utworzenia łódzkiego Domu Literatury, którego był pierwszym dyrektorem. Był inicjatorem Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Jacka Bierezina oraz Festiwalu Puls Literatury. Od 2015 roku był redaktorem naczelnym „Tygla Kultury”. Zmarł 15 VIII 2024.

* * *

Tomasz Ciecierski (1945–2024) – malarz, rysownik, były wykładowca warszawskiej ASP. Związany m. in. z Galerią Foksal, Wetering Galerie w Amsterdamie i Galerie Hans Strelow w Düsseldorfie. Pochodził z artystycznej rodziny, a jego ojcem był znany aktor teatralny i radiowy Jan Ciecierski. Po ukończeniu studiów na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie wyjechał do Ameryki, ale jednak wrócił do Polski z powodów osobistych. W 1972 roku został wykładowcą na warszawskiej ASP, gdzie prowadził samodzielną pracownię rysunku do 1985 roku. Jego prace brały udział w prestiżowych międzynarodowych pokazach sztuki: Festiwale Malarstwa w Cagnes-sur-Mer (1982, 1984), Biennale w Sao Paulo (1987, 1994) oraz Documenta w Kassel (1992). W 1999 roku otrzymał prestiżową nagrodę im. Jana Cybisa za dorobek twórczy. Był współpracownikiem uznanych galerii, m.in.: stołecznej Galerii Foksal, Wetering Galerie w Amsterdamie, oraz Galerie Hansa Strelow w Düsseldorfie. Do najsłynniejszych prac Tomasza Ciecierskiego krytycy zaliczają „Malarstwo” z 2002 roku oraz „Bez tytułu” z 2004 roku, ogromną kompozycję o wymiarach 120 x 603 cm, składającą się z 480 niewielkich fotografii. W 2005 roku został odznaczony Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Zmarł 16 VIII 2024.

* * *

Bogusław Danielewski (1928–2024) – aktor teatralny, filmowy i telewizyjny oraz reżyser. Karierę zaczynał w gdańskim Teatrze Wybrzeże, w 1952 roku dostał angaż w Teatrze Polskim we Wrocławiu, gdzie osiadł na stałe. Z Henrykiem Tomaszewskim i Andrzejem Barskim współtworzył Studio Pantomimy, wykładał w Studium Aktorskim przy Teatrze Polskim i na Wydziale Wokalno-Aktorskim Akademii Muzycznej we Wrocławiu. Zagrał ponad 100 ról w teatrach, teatrach telewizji i filmach, wyreżyserował kilkanaście przedstawień teatralnych. Zmarł 17 VIII 2024.

* * *

Justyna Burska (1995–2024) – pływaczka i trenerka pływania, wielokrotna medalistka mistrzostw Polski, rekordzistka i reprezentantka Polski. Zdobywała medale mistrzostw Polski we wszystkich kategorii wiekowych. Była równieżrekordzistką kraju w stylu dowolnym. Reprezentowała barwy UKS Konstantynów Łódzki i AZS UWM Olsztyn. Brała także udział w imprezach rangi mistrzostw Europy i świata, w tym na wodach otwartych. W 2017 roku podczas Mistrzostw Świata w Budapeszcie zajęła 31. miejsce w wyścigu na 10 km na otwartym akwenie jeziora Balaton. Po zakończeniu kariery pracowała w Olsztynie jako instruktor pływania. Uczyła głównie dzieci. Zmarła 17 VIII 2024.

* * *

Franciszek Smuda (1948–2024) – piłkarz i trener, jeden z najbardziej doświadczonych polskich trenerów piłkarskich, prowadził w swojej karierze kilkanaście drużyn, w latach 2009-2012 był selekcjonerem reprezentacji Polski. Jako piłkarz występował w Silesii Lubomia, Unii Racibórz, Odrze Wodzisław Śląski, Ruchu Chorzów, Stali Mielec, Piaście Gliwice i Legii Warszawa. W 1975 roku wyjechał do USA, gdzie grał w Vistuli Garfield, Harford Bicentennials, Los Angeles Aztecs, Oakland Stompers i San Jose Earthquakes. Karierę piłkarską kończył w Niemczech, grając dla SpVgg Greuther Furth i VfR Coburg. W tym ostatnim klubie rozpoczął bogatą pracę trenerską. Prowadził zespoły z niższych lig niemieckich, by w 1989 roku wyjechać do Turcji. Tam odpowiadał za wyniki Altay SK oraz Konyasporu Kulubu. W Polsce jego pierwszym klubem w roli szkoleniowca była Stal Mielec. Pracował też w Widzewie Łódź, Wiśle Kraków, Legii Warszawa, Piotrcovii Piotrków Trybunalski, Odrze Wodzisław Śląski, Zagłębiu Lubin, Lechu Poznań, Górniku Łęczna i Wieczystej Kraków. W międzyczasie prowadził też cypryjską Omonię Nikozja oraz niemiecki Jahn Ratyzbona. Z Widzewem Łódź sięgnął po dwa mistrzostwa Polski, w 1996 i 1997 roku oraz jeden Superpuchar Polski w 1996 roku, awansował też z nim do fazy grupowej Ligi Mistrzów. Jako szkoleniowiec Wisły Kraków wywalczył mistrzostwo kraju w 1999 roku, a z Lechem Poznań wygrał rozgrywki Pucharu Polski w 2009 roku. Polskim kibicom Franciszek Smuda kojarzy się z pracą w reprezentacji kraju, którą rozpoczął w październiku 2009 roku. Kadrę narodową poprowadził w 37 meczach, z których 15 zakończyło się zwycięstwem, 13 remisem i 9 porażką. Był selekcjonerem, który pełnił tę funkcję podczas mistrzostw Europy UEFA EURO 2012, rozgrywanych w Polsce i Ukrainie. Zmarł 18 VIII 2024.

* * *

Mirosław Jastrzębski (19–2024) – muzyk, wieloletni pedagog warszawskiej Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza i kierownik muzyczny Teatru Narodowego od czasu jego odbudowy w 1997 roku. Wcześniej związany był głównie ze scenami Wrocławia, Białegostoku i Warszawy. W ciągu ponad półwiecznej kariery opracował muzycznie przeszło sto dwadzieścia przedstawień w teatrach całej Polski. Tworzył muzykę do spektakli Jerzego Golińskiego, Bogusława Kierca, Kazimierza Dejmka, Andrzeja Ziębińskiego, Jana Skotnickiego, Henryka Baranowskiego, Ireny Jun, Jacques’a Lassalle’a i wielu innych. W Teatrze Narodowym był autorem opracowań muzycznych przedstawień Adama Hanuszkiewicza i Kazimierza Kutza, prowadził muzycznie spektakle w reżyserii Kazimierza Dejmka, Jerzego Grzegorzewskiego, Andrzeja Seweryna, Tadeusza Bradeckiego i Jana Englerta. Publiczność mogła go wielokrotnie oglądać na scenie, dyrygującego zespołem muzycznym lub towarzyszącego aktorom przy fortepianie. Zmarł 19 VIII 2024.

* * *

Edward Kazimierski (1931–2024) – działacz sportowy, długoletni wiceprezes Stali Mielec. Po ukończeniu Państwowego Gimnazjum i Liceum Mechanicznego w Ropczycach, został zatrudniony w wytwórni sprzętu komunikacyjnego WSK w Mielcu. W 1960 roku oddelegowany do kierowania klubem Owiewka przy ulicy Chopina w Mielcu, okresowo pełnił funkcję członka Prezydium Rady Zakładowej WSK. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych przez trzy kadencje radny Miejskiej Rady Narodowej w Mielcu. W latach 1961–1966 kierował Oddziałem Ekspedycji WSK, a od 1962 do 1965 roku społecznym kierownikiem sekcji bokserskiej Stali Mielec. W 1963 roku ukończył Studium Ekonomiki i Organizacji Zbytu w Przemyśle, prowadzone przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne w Warszawie, a w 1984 roku AWF w Warszawie i jako magister wychowania fizycznego przeszedł na stanowisko głównego specjalisty do spraw socjalnych w WSK Mielec. Do emerytury w 1991roku zajmował się organizacją wypoczynku letniego, zimowego oraz działalnością rekreacyjną. W 1967 roku powierzono mu funkcję wiceprezesa urzędującego do spraw organizacyjnych Fabrycznego Klubu Sportowego Stal Mielec. Pełnił tę funkcję do roku 1984. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, odznaką 100-lecia Sportu Polskiego, Złotą Odznaką „Zasłużonego Działacza Kultury Fizycznej”, dwukrotnie Złotą Odznaką Honorową Polskiego Związku Piłki Nożnej, Honorową Odznaką „Za Zasługi w Rozwoju Kultury Fizycznej”, Medalem 80-lecia Polskiego Związku Piłki Nożnej i odznaką honorową „Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego”. Zmarł 20 VIII 2024.

* * *

Henryk Blaszka (1958–2024) – żeglarz, olimpijczyk, wielokrotny mistrz Polski, wicemistrz świata w klasie Finn. Członek klubu JKW Poznań, a od 1999 roku LKS (ŻLKS) Kiekrz. Zdobył trzecie miejsce na Mistrzostwach Świata w klasie Cadet w 1974 roku, drugie na Mistrzostwach Świata w klasie Finn w 1982 roku. W 1977 roku został mistrzem Polski juniorów w klasie Finn, mistrzostwo Polski seniorów w klasie Finn uzyskał pięciokrotnie w roku 1979, 1980, 1981, 1982 i 1986. W latach 1990, 1991 i 1992 mistrz Polski w klasie FD (Latający Holender) jako załogant Andrzeja Iwińskiego, w 2001, 2003, 2004, 2005, 2006 i 2007 jako sternik. Na Igrzyskach Olimpijskich w Seulu w 1988 roku zdobył 20. miejsce w klasie Finn. Zmarł 21 VIII 2024.

* * *

Romuald Kowalski (1922–2024) – żołnierz 3. Karpackiego Pułku Artylerii Lekkiej, bohater spod Monte Cassino. Deportowany przez Rosjan do Kazachstanu, zaciągnął się do Armii Andersa, z którą przeszedł cały szlak bojowy. Odznaczony przez szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych medalem Pro Patria za szczególne zasługi w walce o niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej. Zmarł 22 VIII 2024.

* * *

Małgorzata Winiarczyk-Kossakowska (1961–2024) – politolog, nauczyciel akademicki, posłanka na Sejm II i IV kadencji. Ukończyła studia na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, w 1989 roku uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych na Uniwersytecie w Rostowie nad Donem, a w 2009 roku habilitowała się na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW. Od 2001 do 2007 roku była adiunktem w Wyższej Szkole Pedagogicznej TWP w Warszawie. Pracowała też w Instytucie Nauk Politycznych na Wydziale Zarządzania i Administracji Uniwersytetu w Kielcach oraz w Instytucie Stosunków Międzynarodowych Akademii Obrony Narodowej. Była też zatrudniona na stanowisku profesora nadzwyczajnego na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. Od początku lat osiemdziesiątych należała do PZPR, a po jej rozwiązaniu wstąpiła do Socjaldemokracji Rzeczpospolitej Polskiej. Na początku lat dziewięćdziesiątych pracowała w zespole parlamentarno-samorządowym rady naczelnej tej partii i w biurze klubu parlamentarnego SLD. Z list tego ugrupowania dwukrotnie wybierana na posła. W rządzie Włodzimierza Cimoszewicza pełniła funkcję wiceministra spraw wewnętrznych i administracji. W latach 1998–2001 zasiadała w sejmiku pomorskim, była też doradcą Aleksandra Kwaśniewskiego. W 2004 roku przeszła z SLD do Socjaldemokracji Polskiej. Ponownie wstąpiła do SLD i w 2014 bez powodzenia startowała do Parlamentu Europejskiego. W 2022 roku odeszła z powstałej z przekształcenia SLD Nowej Lewicy. Była członkinią zarządu głównego Stowarzyszenia Parlamentarzystów Polskich. Zmarła 22 VIII 2024.

* * *

Wojciech Paszkowski (1960–2024) – lektor, aktor dubbingowy, teatralny, musicalowy i filmowy oraz reżyser polskiego dubbingu. Absolwent warszawskiej PWST, związany z warszawskimi teatrami „Rampa” i „Roma”, znany z podkładania głosu takim postaciom jak Dundersztyc w filmie Fineasz i Ferb, Boba Fett w Gwiezdnych Wojnach czy Mika Wazowskiego w filmie Walta Disneya Potwory i Spółka. Współpracował z Dziennikiem Telewizyjnym Jacka Fedorowicza, grał w serialach TVP Klan, M jak miłość, Plebania, Mrok, Ojciec Mateusz i TVN Król przedmieścia. Zagrał kosmitę Mundka w trzech próbnych odcinkach serialu komediowego Kosmici, ale Polsat zrezygnował z kontynuowania emisji. Widzowie telewizyjni znają go z roli Stefana w serialu Faceci do wzięcia. Zmarł 23 VIII 2024.

* * *

Zbigniew Bagiński (1949–2024) – kompozytor i pedagog. Autor hejnału Zamku Królewskiego w Warszawie, wykonywanego od 1995 roku. Ukończył kompozycję na Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie, w latach 1973–1974 współpracował z Instytutem Muzykologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W roku 1989 objął prowadzenie klasy kompozycji w warszawskiej Akademii Muzycznej, współpracował z PWST w Warszawie. W latach 1989–1999 pełnił funkcję sekretarza generalnego Związku Kompozytorów Polskich, a od 2001 do 2011 roku prezesem warszawskiego oddziału ZKP. Za Małą symfonię elegijną otrzymał w 1995 roku I nagrodę na konkursie zorganizowanym z okazji 50-lecia Związku Kompozytorów Polskich. Odznaczony Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Zmarł 24 VIII 2024.

* * *

Prof. Zbigniew Kwieciński (1941–2024) – pedagog i socjolog wychowania, profesor nauk humanistycznych, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Ukończył studia na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu (1964). W latach 1963–1981 należał do PZPR. Pracował jako nauczyciel w liceum pedagogicznym, a od roku 1965 jako nauczyciel akademicki. W 1987 roku otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. W latach 1991–1999 był profesorem Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie pełnił m.in. funkcję pierwszego w historii dziekana Wydziału Studiów Edukacyjnych. W latach 1998–2006 był kierownikiem Katedry Socjologii Edukacji i Polityki Oświatowej Instytutu Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, a od 2006 roku był kierownikiem Zakładu Polityki Oświatowej Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu, a także kierownikiem Pracowni Studiów Kulturowych i Edukacyjnych Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Był współzałożycielem i wiceprzewodniczącym, a od 1989 roku przewodniczącym Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego oraz członkiem Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Autor publikacji dotyczących socjologii szkoły, oświaty i pedagogiki, m.in. następujących pozycji: Funkcjonowanie szkoły w środowisku wiejskim, Drogi szkolne młodzieży a środowisko, Nieuniknione? Funkcje alfabetyzacji w dorosłości. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Medalem Komisji Edukacji Narodowej; otrzymał Nagrody Wydziału I PAN oraz tytuły doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego, UKW w Bydgoszczy oraz Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu. Zmarł 24 VIII 2024.

* * *

Prof. Adam Jankowski (1943–2024) – pediatra, immunolog, wieloletni kierownik III Katedry i Kliniki Pediatrii, Immunologii i Reumatologii Wieku Rozwojowego Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.Dyplom lekarza obronił w 1968 roku. Stopień doktora otrzymał w 1975 roku, a doktora habilitowanego – pięć lat później. W 1991 roku został uhonorowany tytułem profesora. Z Uniwersytetem Medycznym we Wrocławiu (wcześniej Akademią Medyczną we Wrocławiu) związany był w latach 1969-2013. Oznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej oraz Złotym Medalem Za Długoletnią Służbę. Zmarł 25 VIII 2024.

* * *

Rena Rolska (1932–2024) – piosenkarka i aktorka estradowa. Zadebiutowała w 1955 roku, podczas koncertu audycji radiowej „Zgaduj zgadula” w Hali Gwardii w Warszawie jako solistka Orkiestry Tanecznej Polskiego Radia. W latach 1956–1960 występowała w kabarecie architektów Pineska. W 1961 roku Piosenka prawdę Ci powie w jej wykonaniu otrzymała I nagrodę w konkursie na polską piosenkę. Ten sam utwór śpiewała również na Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Sopocie w 1961 roku, gdzie otrzymała wyróżnienie. Na I Krajowym Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu w 1963 roku została także wyróżniona w kategorii wykonawców. Od tej chwili występowała wiele razy na festiwalach w Opolu – w koncertach „Mikrofon i ekran” lub w Premierach Opola. Wyjeżdżała ponadto z własnymi recitalami do ZSRR i brała udział w koncertach galowych polskiej estrady. Występowała też w kabarecie „Dreszczowiec” w telewizji w audycji radiowej „Podwieczorek przy mikrofonie”, gdzie odtwarzała postać uczennicy w scenkach Rolska do tablicy. W latach 1971–1978 występowała w Teatrze Syrena w Warszawie. Występowała ZSRR, USA, Kanadzie, Belgii, Austrii, Mongolii i krajach demokracji ludowej. Dwukrotnie otrzymała Złoty Mikrofon – nagrodę Polsko-Amerykańskiej Agencji Artystycznej i zaproszenie do USA od impresario Henryka Michalskiego. W 1981 roku zakończyła karierę na estradzie. Zmarła 27 VIII 2024.

* * *

Prof. Piotr Płoszajski (1946–2024) – ekonomista, w latach 1994–2018 kierownik Katedry Teorii Zarządzania Szkoły Głównej Handlowej, wykładowca Programu MBA-SGH. Absolwent zarządzania na Uniwersytecie Łódzkim i Harvard Business School w Stanach Zjednoczonych. Stypendysta m.in. The Ford Foundation, The British Academy, CNRS w Paryżu, The Swiss Foundation, Japan Society for the Promotion of Science i DAAD oraz Research Scholar w Sloan School of Management i Massachusetts Institute of Technology. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i wyróżniony nagrodą Digital Shaper, zwaną Cyfrowym Oscarem. Zmarł 2 IX 2024.

* * *

Prof. Kazimierz Działocha (1932–2024) – prawnik, nauczyciel akademicki, specjalista w zakresie prawa konstytucyjnego, w latach 1985–1993 sędzia Trybunału Konstytucyjnego, senator III kadencji i poseł na Sejm III kadencji. Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1977 roku został profesorem nadzwyczajnym, a siedem lat później otrzymał nominację na profesora zwyczajnego. W latach 1978–1981 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Prawa i Administracji UWr, od 1996 do 2002 był kierownikiem Katedry Prawa Konstytucyjnego na tej uczelni. Związany również z Wyższą Szkołą Ekonomii, Prawa i Nauk Medycznych w Kielcach. W latach 1985–1993 sędzia Trybunału Konstytucyjnego . Był wśród założycieli Polskiego Towarzystwa Prawa Konstytucyjnego, pełnił funkcję prezesa tej organizacji, a w 2002 roku został prezesem honorowym. Zasiadał w Komitecie Wykonawczym Międzynarodowego Towarzystwa Prawa Konstytucyjnego. Dwukrotnie był członkiem Rady Legislacyjnej działającej przy prezesie Rady Ministrów, dwukrotnie też członkiem w Komitecie Nauk Prawnych PAN. Do 2006 roku wchodził w skład Rady Służby Cywilnej. Należał do współzałożycieli Fundacji Międzynarodowego Festiwalu Chopinowskiego w Dusznikach-Zdroju, w 1989 roku został przewodniczącym rady tej fundacji. Opublikował około 200 prac naukowych, jest współautorem pięciotomowego komentarza do Konstytucji pod redakcją Lecha Garlickiego. Redaktor dwóch serii publikacji poświęconych prawu konstytucyjnemu: Podstawowe dylematy teoretyczne nowej konstytucji RP oraz Podstawowe problemy stosowania konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Do 2006 roku był prezesem Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, zasiadał we władzach Międzynarodowego Festiwalu Chopinowskiego. Zajmował stanowisko zastępcy redaktora naczelnego miesięcznika „Państwo i Prawo”. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 3 IX 2024.

* * *

Władysław Słowiński (1930–2024) – kompozytor, dyrygent, animator życia muzycznego. Studiował kompozycję i dyrygenturę w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Poznaniu. W latach 1954–1964 był dyrygentem Teatru Wielkiego w Poznaniu, jednocześnie współpracował z orkiestrami symfonicznymi, głównie z Filharmonią Poznańską, a także z Teatrem Wielkim w Łodzi i w Warszawie oraz warszawskim Teatrem Muzycznym. W latach 1970–1973 pełnił funkcję dyrektora artystycznego Polskich Nagrań, od 1973 do 1985 roku był sekretarzem generalnym Zarządu Głównego Związku Kompozytorów Polskich, a przez następne pięć lat prezesem oddziału warszawskiego ZKP. W 1986 roku powołał do życia festiwal Warszawskie Spotkania Muzyczne, pełniąc funkcję dyrektora artystycznego. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim, Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotą Odznaką honorową „Za Zasługi dla Warszawy” oraz Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Zmarł 5 IX 2024.

* * *

Prof. Jerzy Heimrath (1958–2024) – lekarz, specjalista ginekologii i położnictwa, przez wiele lat związany z Uniwersytetem Medycznym we Wrocławiu. W 1983 roku ukończył Wydział Lekarski ówczesnej Akademii Medycznej we Wrocławiu. Pierwszy stopień specjalizacji w zakresie położnictwa i ginekologii otrzymał w 1987, a drugi – w 1990 roku. Trzy lata później uzyskał stopień doktora, a w 2003 roku stopień doktora habilitowanego. Klinicysta, pracownik naukowo-dydaktyczny uczelni, promotor wielu prac dyplomowych. Pełnił m.in. funkcję dziekana Wydziału Nauk o Zdrowiu oraz kierownika II Katedry Ginekologii i Położnictwa UMW. Złożył dymisję z pełnionej funkcji, gdy ujawnił nieprawidłowości w podległym uczelni szpitalowi klinicznemu. Wraz ze swoimi kolegami oskarżył swojego szefa o wykonywanie zabiegów histeroskopii w Akademickim Szpitalu Klinicznym bez wskazań medycznych. Zwiększenie zleconych badań na NFZ miało poprawić wyniki finansowe szpitala. Po kontroli NFZ potwierdzono, iż rzeczywiście pacjentkom w tej placówce częściej niż w innych zlecano histeroskopię. Zmarł 5 IX 2024.

* * *

Zbigniew Sulatycki (1933–2024) – inżynier, kapitan żeglugi wielkiej, publicysta, działacz katolicki, były wiceminister transportu i gospodarki morskiej. Po ukończeniu studiów w Wyższej Szkole Morskiej w Gdyni pracował w Polskich Liniach Oceanicznych na stanowiskach od marynarza do oficera. Od 1976 do 1980 roku był inspektorem ds. bezpieczeństwa żeglugi w Urzędzie Morskim w Gdyni, a w latach 1980–1983 pracował w Porcie Gdynia i Międzyportowym Pilotażu Bałtyckim. W 1983 roku założył spółkę z o.o. SULSHIP. Od 1991 do 1993 roku był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Transportu i Gospodarki Morskiej w rządach Jana Olszewskiego i Hanny Suchockiej . Prezes Towarzystwa Morsko-Gospodarczego im. Eugeniusza Kwiatkowskiego, którą to funkcję sprawował do stycznia 2012 roku, gdy został honorowym prezesem tej organizacji i od 2016 roku przewodniczący Konwentu Morskiego. Honorowy członek Unii Stowarzyszeń i Organizacji Polskich w Ameryce Łacińskiej. Kawaler Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie. Odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem „Pro Patria”, Odznaką Honorową „Bene Merito” i Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Zmarł 6 IX 2024.

* * *

Jacek Rybicki (1959–2024) – nauczyciel, działacz związkowy, poseł na Sejm III kadencji. Absolwent Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. W latach 1984–1985 pracował jako nauczyciel w V Liceum Ogólnokształcącym w Gdańsku. Na początku lat dziewięćdziesiątych redaktor naczelny „Przeglądu Oświatowego”, od marca 1993 do czerwca 1998 roku przewodniczący zarządu regionu gdańskiego NSZZ „Solidarność”, w latach dziewięćdziesiątych pełnił funkcję wiceprzewodniczącego komisji krajowej związku. Poseł III kadencji z listy Akcji Wyborczej Solidarność. Jeden z najbliższych współpracowników Mariana Krzaklewskiego i najbardziej wpływowych polityków AWS (był m.in. wiceprzewodniczącym klubu parlamentarnego i przewodniczącym rady politycznej Ruchu Społecznego AWS). W 2004 roku jeden z założycieli Partii Centrum. W 2006 roku został sekretarzem komisji krajowej NSZZ „Solidarność”, a w 2017 roku powołany w skład rady programowej Radia Gdańsk. Zmarł 9 IX 2024.

* * *

Robert Smoktunowicz (1962–2024) – prawnik i polityk, adwokat, senator V i VI kadencji. Na początku lat 80. był działaczem Niezależnego Zrzeszenia Studentów na Uniwersytecie Warszawskim i w stołecznych strukturach NZS. Uczestniczył później w Ruchu Młodej Polski, a w 1987 roku współtworzył Ruch Polityki Realnej, na bazie którego powstała Unia Polityki Realnej. Należał do założycieli Towarzystwa Gospodarczego w Warszawie. Ukończył studia na Wydziale Praw i Administracji UW. Aplikację adwokacką odbył w Warszawie, po czym w 1991roku podjął praktykę w zawodzie adwokata. Objął kierownictwo firmy prawniczej R. Smoktunowicz & L. Falandysz, prowadzonej wspólnie z Lechem Falandyszem. W 1995 roku został doradcą prawnym ambasady Włoch w Polsce. W latach 1997–1998 był ekspertem Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Publikował felietony w czasopismach „Home & Market” i „Gentleman”. W czasie wyborów prezydenckich w roku 2000 był doradcą Andrzeja Olechowskiego i pełnomocnikiem jego komitetu wyborczego. Organizował Stowarzyszenie Obywatele dla Rzeczypospolitej, którego został wiceprzewodniczącym. Przystąpił do Platformy Obywatelskiej, był jej ekspertem prawnym i członkiem rady krajowej partii. W 2001 roku uzyskał mandat senatora V kadencji z ramienia komitetu Blok Senat 2001. Zasiadał w Komisji Ustawodawstwa i Praworządności. W 2005 roku po raz drugi został senatorem z rekomendacji Platformy Obywatelskiej. W Senacie VI kadencji pracował ponownie w Komisji Praw Człowieka i Praworządności oraz w Komisji Ustawodawczej. We wrześniu 2007 roku zrezygnował z członkostwa w PO. W przedterminowych wyborach parlamentarnych bezskutecznie kandydował do Senatu z okręgu warszawskiego jako bezpartyjny z rekomendacji Partii Demokratycznej. W 2009 roku przystąpił do Stronnictwa Demokratycznego, w którym działał, pełniąc funkcję skarbnika tej partii. We wrześniu 2023 został wykreślony z listy adwokatów. Zmarł 9 IX 2024.

* * *

Robert Kościelny (1961-2024) – inżynier, menedżer i polityk, poseł na Sejm II kadencji. Od 2007 roku związany ze spółką Tramwaje Warszawskie, od 2017 roku członek jej zarządu. W latach osiemdziesiątych działacz opozycji antykomunistycznej, członek Konfederacji Polski Niepodległej. W 1997 roku ukończył studia na Wydziale Metali Nieżelaznych AGH w Krakowie. 16 lat później uzyskał stopień magistra ekonomii po studiach na Uczelni Warszawskiej im. Marii Curie-Skłodowskiej. Był też absolwentem studiów podyplomowych z zakresu zarządzania przedsiębiorstwem oraz audytu i kontroli wewnętrznej na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego. Do Sejmu został wybrany z okręgu krakowskiego, z listy Konfederacji Polski Niepodległej. Pracował m.in. w Komisji Obrony Narodowej oraz Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych. Po zakończeniu kadencji nie prowadził już działalności politycznej. Pracował na stanowiskach kierowniczych różnego szczebla, sprawował funkcje w zarządach spółek NEWCITYTEAM, w latach 2009–2011 był wiceprezesem zarządu i Sinevia, w której był prezesem zarządu od 2011 do 2016 roku. W 2017 roku powołany został w skład zarządu przedsiębiorstwa Tramwaje Warszawskie. Należał do Stowarzyszenia Wolnego Słowa. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Pro Patria oraz Krzyżem Wolności i Solidarności. Zmarł 9 IX 2024.

* * *

Wasyl Medwit (1949–2024) – biskup greckokatolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego, biskup pomocniczy doniecko-charkowski w latach 2009–2013.Święcenia kapłańskie otrzymał w Rzymie 31 maja 1984 roku z rąk Jana Pawła II. Pełnił funkcję wicerektora Kolegium Świętego Jozafata w Rzymie, po powrocie do Polski był proboszczem parafii w Baniach Mazurskich i Kruklankach. Był protoihumenem Klasztoru Bazylianów w Węgorzewie. W latach 1989–1994 przełożony polskiej prowincji bazyliańskiej. W maju 1994 roku mianowany biskupem pomocniczym archidiecezji lwowskiej, a we wrześniu 1997 roku egzarchą arcybiskupim kijowsko-wyszogrodzkim. Od 2004 roku był biskupem kurialnym Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego. 17 marca 2009 roku został biskupem pomocniczym egzarchatu doniecko-charkowskiego. W październiku 2013 roku papież Franciszek przyjął jego rezygnację z urzędu. Zmarł 12 IX 2024.

* * *

Prof. Jan Popczyk (1947–2024) – energetyk, wykładowca akademicki, współtwórca reformy polskiego systemu elektroenergetycznego, pierwszy prezes Polskich Sieci Elektroenergetycznych, strateg transformacji energetycznej, laureat pierwszej edycji nagrody Kreator Nowej Energetyki. Ukończył Wydział Elektryczny Politechniki Śląskiej w 1970 roku, od 1987 roku profesor tytularny. Prezes Stowarzyszenia Klaster 3×20, wiceprezes Polskiej Platformy Technologicznej Zielonej Energii oraz dyrektor Centrum Energetyki Prosumenckiej w Politechnice Śląskiej. Pełnił funkcję członka Rady Programowej Centrum Strategii Energetycznych (CSE) w Instytucie Badań nad Gospodarką Rynkową. W latach 1990–1995 współtworzył i realizował reformę elektroenergetyki, współtworzył i realizował koncepcję odłączenia polskiego systemu elektroenergetycznego od systemu POKÓJ (ZSRR i kraje Europy Środkowej) i połączenia z systemem zachodnioeuropejskim (UCPTE/UCTE). Był doradcą wicepremiera Leszka Balcerowicza ds. całego kompleksu paliwowo-energetycznego w latach 1998–2000. Współpracował z wicepremierem Jerzym Hausnerem na rzecz sformułowania polskiej doktryny bezpieczeństwa energetycznego. Prowadził badania w zakresie uwarunkowań przejścia energetyki postprzemysłowej w nowy etap rozwojowy, charakterystyczny dla społeczeństwa wiedzy, który nazywa SYNERGETYKĄ. Zainicjował i od 2006 roku prowadził Konwersatorium Inteligentna Energetyka. Twórca Elektronicznej Biblioteki Źródłowej Energetyki Prosumenckiej, którą przekształcał sukcesywnie w Powszechną Platformę Transformacyjną Energetyki 2050. Opublikował – w postaci tripletu paradygmatycznego monizmu elektrycznego (paradygmaty: elektroprosumencki, egzergetyczny, wirtualizacyjny) – koncepcję, którą nazywał transformacją energetyczną w trybie innowacji przełomowej do elektroprosumeryzmu (TETIPE) i działał na rzecz jej realizacji. Zmarł 13 IX 2024.

* * *

Prof. Zbigniew Lew-Starowicz (1943–2024) lekarz psychiatra, psychoterapeuta i seksuolog, nauczyciel akademicki, prezes Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego. Ukończył medycynę na Wydziale Lekarskim Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi. Został także absolwentem filozofii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 1981roku obronił doktorat, a w 1986 habilitował się ze specjalnością w zakresie psychiatrii. W 2015 roku otrzymał tytuł nauk medycznych. Zawodowo związany m.in. z Akademią Wychowania Fizycznego w Warszawie oraz Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego. W latach 1999–2005 pełnił przez dwie kadencje funkcję dziekana Wydziału Rehabilitacji AWF, był też kierownikiem Katedry Psychospołecznych Podstaw Rehabilitacji na tej uczelni, a także wykładowcą na Wydziale Psychologii Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania. Zajmował stanowisko dyrektora Instytutu Seksuologii Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego w Warszawie. Prezes Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego i Polskiego Towarzystwa Medycyny Seksualnej. W latach 1995–1996 ekspertem Ministerstwa Edukacji Narodowej w zakresie edukacji seksualnej, a od 1996 do 1998 roku lider programu edukacji seksualnej ONZ. W 1994 roku powołany na krajowego specjalistę z zakresu seksuologii. Członek korespondent Towarzystwa Naukowego Warszawskiego i przewodniczący rady naukowej czasopisma „Seksuologia Polska”. Jest autorem lub współautorem kilkuset prac naukowych i popularnonaukowych poświęconych problematyce współczesnej seksuologii i psychiatrii. Część z nich wydawał pod pseudonimem „Leo Oldwitch”. Współpracował ze stacją telewizyjną TVN-Med, w której prowadził programy na temat seksuologii. Był biegłym sądowym oraz praktykował w ramach Centrum Seksuologii Medycznej, Psychiatrii i Psychoterapii, którego został dyrektorem. Epizodycznie pojawiał się w obsadzie aktorskiej seriali telewizyjnych takich jak Kasia i Tomek, Niania, 39 i pół. Wystąpił jako urzędnik stanu cywilnego w teledysku do utworu Black and White Kombi. W autobiografii Pan od seksu z 2013 roku ujawnił, iż przed 1989 rokiem w praktyce lekarskiej stosował na osobach homoseksualnych elektrowstrząsy w ramach tzw. terapii konwersyjnej. W wywiadzie, udzielonym w 2015 roku na potrzeby filmu dokumentalnego Artykuł osiemnasty, przeprosił swoich homoseksualnych pacjentów i świat nauki za to, iż stosował szkodliwe i nieskuteczne metody, które zostały później obalone przez badania medyczne. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 13 IX 2024.

* * *

Rafał Kocot (1973–2024) – dyplomata, w latach 2016–2022 konsul Rzeczypospolitej Polskiej we Lwowie, kierownik Wydziału Polonii Konsulatu Generalnego RP we Lwowie. Dzięki jego wsparciu zainaugurowany został w 2018 roku Przystanek Historia IPN we Lwowie, w tym samym roku historycy i dziennikarze zorganizowali wspólny wyjazd szlakiem Karpackiej Żelaznej Brygady Legionów przez Ukrainę i Rumunię. W 2019 r., w osiemdziesiątą rocznicę wybuchu II wojny światowej został otwarty Przystanek Historia Stanisławów, w Centrum Kultury Polskiej i Dialogu Europejskiego w Iwano-Frankiwsku. Był pomysłodawcą projektu „Przedwojenne tradycje turystyczne – ścieżkami dawnego Głównego Szlaku Karpackiego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego”. Zmarł 15 IX 2024.

* * *

Jacek Barcz (1952–2024) – fotograf, fotoreporter, zastępca przewodniczącego Sekcji Autorów Prac Fotograficznych ZAiKS-u. Swoją drogę zawodową związał na początku z Centralną Agencją Fotograficzną. Później pracował w „Sztandarze Młodych”, a także w „The Warsaw Voice”. Członek ZAiKS-u w Sekcji L od 1979 roku. Zasiadał również we władzach Klubu Fotografii Prasowej przy Stowarzyszeniu Dziennikarzy Polskich, a także był członkiem zarządu Stowarzyszenia Dokumentalistów Droga. Zmarł 16 IX 2024.

* * *

Felicjan Andrzejczak (1948–2024) – piosenkarz i muzyk, w latach 1982–1983 wokalista zespołu „Budka Suflera”. Ukończył Średnią Szkołę Muzyczną w klasie skrzypiec i Wydział Wychowania Muzycznego Studium Nauczycielskiego w Gorzowie Wielkopolskim. Karierę muzyczną rozpoczął w 1971 roku występem z zespołem C-4011 na Ogólnopolskim Konkursie Młodych Talentów. Za wykonanie piosenki Czesława Niemena Dziwny jest ten świat otrzymał trzecią nagrodę. W kolejnych latach występował na różnych festiwalach i konkursach, m.in. w Zielonej Górze i Toruniu. W 1979 roku dostał się do koncertu „Premier” na XVII festiwalu w Opolu, gdzie otrzymał wyróżnienie. Po występie w Opolu nawiązał współpracę z Polskim Radiem. W latach 1979–1980 współpracował z warszawskim Teatrem Rampa na Targówku. W 1981 roku wystąpił w musicalu Wielki świat w Teatrze Muzycznym w Gdyni. Jego rozpoznawalny od pierwszej sekundy głos kojarzył się z wielopokoleniowym gigaprzebojem Jolka, Jolka pamiętasz. Jako solista wydał kilka albumów, w tym „Świat miłować”, „Zauroczenia”, „Na prowincji”, „Biegnę jak maratończyk” i „Czas przypływu”. W 2015 roku wraz z m.in. Zbigniewem Wodeckim i Andrzejem Dąbrowskim wziął udział w pierwszej części projektu „Albo inaczej” (album uzyskał status złotej płyty). W maju 2020 roku otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Świebodzina. Zmarł 17 IX 2024.

* * *

Jan Łuczak (1962–2024) – ekonomista, politolog, dziennikarz, ekspert rynku nieruchomości, założyciel sieci biur nieruchomości Nordhaus Group. Absolwent Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy oraz studiów doktoranckich Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Pochodził z ziemi żnińskiej, z okolic Biskupina i Wenecji. Od najmłodszych lat pasjonowała go historia, na tyle, iż został rycerzem w grupie rekonstrukcyjnej. Po zakończeniu pracy w Kancelarii Sejmu w 1991 roku, podjął własną działalność gospodarczą. Stworzył Nordhaus Group – sieć biur nieruchomości. W latach 2017–2023 pełnił funkcję Marszałka Wyższej Szkoły Nauk o Zdrowiu w Bydgoszczy. Zmarł 17 IX 2024.

* * *

Lech Sołuba (1948–2024) – aktor teatralny i filmowy. ukończył studia na PWST w Warszawie. Zadebiutował 30 października 1969 roku w Teatrze Polskim w Warszawie. Grał też na deskach Teatru Narodowego i Ochoty w Warszawie oraz Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie. Zagrał w prawie stu filmach emitowanych na dużym i małym ekranie, ostatnią jego rolą była postać Gomułki w filmie Gierek z 2021 roku. Wystąpił w kilkunastu spektaklach Teatru Telewizji. Zagrał m.in. rolę Juliana w spektaklu Żabusia i rolę Iwrońskiego w spektaklu Pijacy. Zmarł 18 IX 2024.

* * *

Wojciech Wala (1965–2024) – zapaśnik walczący w wadze ciężkiej w stylu wolnym, olimpijczyk z Seulu. Uczestnik mistrzostw świata w roku 1987, podczas których zajął 11. miejsce oraz mistrzostw Europy: w 1987 i 1988 roku, podczas których zajmował szóste miejsce oraz w roku 1995, podczas których zajął czwarte miejsce. Na igrzyskach olimpijskich w Seulu w 1988 roku odpadł w eliminacjach. W latach 2016–2020 był członkiem zarządu LKS Ceramik Krotoszyn. Zmarł 18 IX 2024.

* * *

Prof. Jerzy Wuttke (1945–2024) – plastyk, profesor sztuk plastycznych, działacz opozycji w czasach PRL, poseł na Sejm X i II kadencji, prezes Związku Górnośląskiego w latach 1997–2000. Ukończył studia na Wydziale Projektowania Form Przemysłowych Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Zawodowo związany był z Akademią Sztuk Pięknych w Katowicach, gdzie zdobywał kolejne stopnie naukowe, a w roku1992 uzyskał tytuł profesora. Kierował Katedrą Wzornictwa na Wydziale Grafiki, Malarstwa i Wzornictwa. Objął funkcję przewodniczącego rady naukowej Instytutu Wzornictwa Przemysłowego. Wykładał także w Górnośląskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej im. Kardynała Augusta Hlonda. W latach 1989–1991 sprawował mandat posła na Sejm X z ramienia Komitetu Obywatelskiego. Był potem posłem na Sejm II kadencji z listy Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform. Jeden z liderów powstałego na skutek rozpadu BBWR Ruchu Solidarni w Wyborach. Był także inicjatorem powołania Związku Górnośląskiego, a w latach 1997–2000 pełnił funkcję prezesa tej organizacji. Był członkiem Katowickiego Społecznego Komitetu Poparcia Jarosława Kaczyńskiego w przedterminowych wyborach prezydenckich w 2010. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 18 IX 2024.

* * *

Antoni Fałat (1942–2024) – malarz, grafik i rysownik, twórca i rektor Europejskiej Akademii Sztuk w Warszawie. Studiował na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, uzyskując dyplom z wyróżnieniem. Na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych był założycielem grupy artystycznej „AUT”, której program wyrażony był w haśle wystawy w 1970 roku w warszawskiej Galerii MDM: „polska figuracja, polski styl, polska egzotyka”. Uczestniczył również w działaniach ruchu „O poprawę”, który skupił grupę absolwentów warszawskiej ASP głoszących hasła odświeżenia języka malarskiego. Większość członków grupy weszła do nurtu nowej figuracji w sztuce polskiej. W latach siedemdziesiątych brał udział w wielu wystawach młodego pokolenia twórców, m.in. w Festiwalach Malarstwa Polskiego w Szczecinie w 1970, 1974, 1978 i 1980 roku, w Festiwalach Sztuk Pięknych w warszawskiej Zachęcie w roku 1970, 1972 i 1974. Wystawiał swoje prace również na wystawach „Realizm i tendencje pochodne”, „Inspiracje fotograficzne” czy „Sztuka faktu”. W latach osiemdziesiątych wystawiał i uczestniczył w spotkaniach w ramach ruchu kultury niezależnej. W latach 1992–1996 był członkiem Rady Kultury przy Prezydencie RP Lechu Wałęsie. W dorobku artystycznym ma 34 wystawy indywidualne oraz 90 wystaw zbiorowych w kraju i zagranicą. W 2012 roku wystawiono 30 jego prac w nowo otwartym Łódzkim Centrum Konferencyjno-Wystawowym „Lutnia”. Jego obrazy znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, Krakowie, Gdańsku, Galerii Zachęta, Muzeum w Gandawie, Muzeum Puszkina oraz Instytucie Sztuki w Moskwie. W 1997 roku otrzymał Medal Komisji Edukacji Narodowej za szczególne zasługi dla oświaty i wychowania, w roku 2022 odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Jest także laureatem Złotego Medalu na III Festiwalu Sztuk Pięknych Zachęta oraz Złotego Medalu Bielskiej Jesieni. W 2024 roku otrzymał Odznakę Honorową Zasłużonego dla Warszawy. Zmarł 19 IX 2024.

* * *

Stanisława Korolkiewicz (1944–2024) – białostocka działaczka związkowa i opozycyjna w czasach PRL, w 1982 r. była współzałożycielką struktur Konfederacji Polski Niepodległej w Białymstoku. Ukończyła Wyższą Szkołę Ekonomiczną w Sopocie. Przez dwa lata pracowała jako referent ekonomiczny w Polskich Liniach Oceanicznych w Gdyni, potem przez rok w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Gazownictwa Bezprzewodowego w Białymstoku, a w kolejnym roku w Przedsiębiorstwie Techniczno-Handlowym Eldom. W latach 1973–1983 pracowała w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Handlu Obuwiem w Białymstoku. W 1980 roku przewodnicząca Komitetu Założycielskiego w WPHW, od stycznia 1981 przewodnicząca Komisji Zakładowej. Od 23 III 1981 roku, czasowo, w związku z kryzysem bydgoskim, znalazła się w składzie prezydium MKZ. W czerwcu 1981 roku była delegatem na I WZD Regionu Białystok, została członkiem Zarządu Regionu, przewodniczącą Komisji ds. Zaopatrzenia i Żywności. Od 16 do 17 grudnia 1981 roku kolporterka ulotek w WPHW. W 1982 roku współorganizatorka struktury Obszaru KPN i członek Kierownictwa Akcji Bieżącej. W latach 1982–1989 współzałożycielka, członek redakcji, zaangażowana w druk i kolportaż podziemnych pism „Biuletyn Informacyjny XVI Obszaru KPN” oraz „Opinia Białostocka” W 1983 roku zatrudniona w Zakładzie Remontowo-Budowlanym PSS Społem w Białymstoku, potem w latach 1984–1989 podejmowała prace dorywcze, m.in. stróża w żłobku. Wielokrotnie zatrzymywana i przesłuchiwana. Współorganizatorka i uczestniczka corocznych demonstracji, akcji ulotkowych, plakatowych, malowania na murach. W 1983, 1984 i 1986 roku karana przez kolegium ds. wykroczeń za udział w manifestacjach. Udostępniała swoje mieszkanie ukrywającym się, znajdywała dla nich inne schronienia, organizowała pomoc dla represjonowanych i ich rodzin oraz zbiórki funduszy na działalność podziemną. W latach 1985–1989 działaczka Duszpasterstwa Ludzi Pracy w Białymstoku. Od 1989 do 1992 roku była właścicielką zakładu gastronomicznego i sklepu spożywczego, po bankructwie bezrobotna. Od 1995 roku na rencie. Odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła 19 IX 2024.

* * *

Barbara Horawianka (19–2024) – aktorka teatralna i filmowa. Pracę aktorską rozpoczęła 8 grudnia 1951 w Teatrze Rapsodycznym w Krakowie, ukończyła Studio Dramatyczne Teatru, będąc m.in. uczennicą prof. Józefa Gaczyńskiego. W latach 1954–1955 występowała w krakowskim Starym Teatrze , a od 1955 do 1957 roku w Teatrze im. Juliusza Słowackiego, przez kolejnych sześć lat, a potem od 1974 do 1976 roku w zespole Kazimierza Dejmka w Teatrze Nowym w Łodzi. W 1957 zdała aktorski egzamin eksternistyczny. Od 1963 roku występowała na deskach teatrów warszawskich: Teatru Narodowego , Teatru Dramatycznego, Teatru na Woli, Teatru na Targówku i Teatru Polskiego. Została członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed przyspieszonymi wyborami prezydenckimi w 2010 roku oraz przed wyborami prezydenckimi w 2015 roku. Wystąpiła w ponad pięćdziesięciu filmach, m.in. Pociąg, Kamienne niebo, Krzyżacy, Czas przeszły, Echo, Kochankowie z Marony, Samotność we dwoje, Pensja pani Latter, Pułkownik Kwiatkowski, Obywatel, a także w serialach: Stawka większa niż życie, W labiryncie, Plebania. W 2007 roku otrzymała Srebrny Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, a w 2013 roku odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła 20 IX 2024.

* * *

Roman Zwiercan (1962–2024) – działacz społeczny, publicysta, członek „Solidarności” oraz Solidarności Walczącej. Uczył się w Technikum Przetwórstwa Rybnego w Gdyni, Technikum Górniczego w Lubinie i Liceum Chłodniczego przy Zespole Szkół Zawodowych w Gdyni. Dwukrotnie, w 1982 i 1983 roku, aresztowany i skazany za próbę nielegalnego przekroczenia granicy. W 1984 roku zaangażował się w działalność Solidarności Walczącej. Za organizację strajku na wydziale szkoleniowym Stoczni im. Komuny Paryskiej zwolniony dyscyplinarnie. W proteście podjął, wraz z kolegą, głodówkę na kominie stoczniowej elektrociepłowni. Przywrócony do pracy, tego samego dnia po południu zatrzymany na 48 godzin przez Służbę Bezpieczeństwa, i po upływie tego terminu przekazany wbrew swojej woli do szpitala psychiatrycznego, co uspokoiło zaniepokojonych aresztowaniem stoczniowców. Zwolniony po miesiącu, po podjęciu głodówki, tego samego dnia pobity przez tzw. nieznanych sprawców przed komisariatem milicji w Gdyni Obłużu. W 1984 roku współzałożyciel Solidarności Walczącej Oddział Trójmiasto, członek Komitetu Wykonawczego SW. W 1986 roku wraz z Edwardem Frankiewiczem zorganizował grupę Solidarności Walczącej w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, która przeprowadziła kilka akcji o charakterze sabotażowym, np. podczas zebrań aktywu PZPR odcinano dopływ prądu, blokowano drzwi, wrzucano świece dymne itp. Przygotował plany uwolnienia Bogdana Borusewicza z aresztu śledczego w Gdańsku oraz był wykonawcą, w uzgodnieniu ostrzegawczej, nocnej detonacji materiałów wybuchowych pod budynkiem Komitetu Miejskiego PZPR w Gdyni. Organizował poligrafię SW Trójmiasto. Aresztowany w marcu 1987 roku, zwolniony w październiku 1988 roku. Współorganizował i kierował wydawnictwem SW „Petit”, które wydało kilkanaście tytułów książek drugiego obiegu, m.in. 500 nr „Kultury Paryskiej”, „NSZ”, „Akwarium”, „I powraca wiatr”, „Kondotierzy”. Poszukiwany listem gończym przez SB do kwietnia 1991 roku. Ujawnił się wraz z Jadwigą Chmielowską i Kornelem Morawieckim na kongresie założycielskim Partii Wolności, który był jednocześnie oficjalnym zakończeniem działalności SW. Po 1991 roku wycofał się z aktywności społecznej. Zamieszkał na Kaszubach. Zajmował się badaniami historycznymi oraz pracował w prywatnej firmie. Od 2003 roku wiceprezes Kaszubskiej Fundacji „Podaruj dzieciom nowe życie”, od 2010 roku wiceprezes Fundacji Pomorska Inicjatywa Historyczna. W 2017 roku wojewoda powołał go w skład Pomorskiej Wojewódzkiej Rady Konsultacyjnej ds. Działaczy Opozycji Antykomunistycznej oraz Osób Represjonowanych z Powodów Politycznych, w której zasiadał do 2024 roku. Zmarł 21 IX 2024.

* * *

Zbigniew Czarnuch (1030–2024)) – historyk, pedagog, działacz społeczny. W 1945 roku przybył do Witnicy, w której jego ojciec Jan został mianowany burmistrzem. W młodości jako harcerz uczestniczył gorliwie w zacieraniu śladów niemczyzny w mieście, zamalowując je farbą i odkuwając młotkiem. Po maturze studiował historię na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytecie Warszawskim. Po ukończeniu studiów pracował w Zielonej Górze. Propagator idei harcerskich drużyn przypodwórkowych, czyli mających powiązania z rodzicami harcerzy. Z nurtu tego wywodził się teatr „Cyrk Cudaków”. Podczas pracy w zielonogórskim Domu Kultury Dzieci i Młodzieży, Szkole Podstawowej nr 13 i Liceum Ogólnokształcącym nr 21, gdzie był dyrektorem w latach 1964–1968, szukając metod wychowania w etosie obywatelskim i poprzez kulturę. W 1957 roku założył szczep harcerski Makusyny im. Kornela Makuszyńskiego, polemiczny wobec walterowców, który prowadził do 1968 roku. Z drużyną Makusynów współpracowali m.in. Wanda Chotomska i Jerzy Litwiniuk. Czarnuch był pomysłodawcą odbudowy zamku Schönaichów w Siedlisku, wykorzystywanego następnie jako baza obozów harcerskich. Po konflikcie z kadrą pedagogiczną w 1968 roku wyjechał do Poznania, gdzie współpracował z heliodorem Muszyńskim, następnie przez kilka lat pracował w Głównej Kwaterze ZHP w Warszawie, prowadząc Wydział Dokumentacji i Informacji i kształcąc kadrę harcerską w Centralnej Szkole Instruktorów ZHP. Na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego prowadził zajęcia z metodyki harcerskiej. W warszawski ośrodku TVP w latach 1972–1973 zainicjował i prowadził program dla dzieci „Sekretarzyk rodzinny”. Jako dyrektor szkoły w Lesku podjął próbę opracowania koncepcji szkoły środowiskowej uznającej lokalną tradycję kultury ukraińskie. Pracował także w Mokobodach, Czarnej i Niwiskach. Tuż przed wprowadzeniem stanu wojennego w 1981 roku powrócił do Witnicy i pozostał tam na stałe. Nauczał historii w miejscowej szkole średniej. W 1985 roku przyczynił się do utworzenia Towarzystwa Przyjaciół Witnicy, wybrano go także jego prezesem. We współpracy z dawnymi niemieckimi mieszkańcami miasteczka założył Izbę Regionalną – początek miejskiego muzeum, wyposażonego głównie w eksponaty stanowiące jego własność lub zdobyte dzięki jego staraniom. Jako rzecznik polsko-niemieckiego zbliżenia zainicjował utworzenie Polsko-Niemieckiego Stowarzyszenia Educatio Pro Europa Viadrina, działającego w euroregionie o tej nazwie. Organizuje podróże studialne po pograniczu. Był inicjatorem i współzałożycielem oraz członkiem redakcji ukazującego się od 1994 roku w Gorzowie Wielkopolskim „Nadwarciańskiego Rocznika Historyczno-Archiwalnego”. Przez wiele lat był członkiem redakcji regionalnego czasopisma „Trakt. Warta–Odra”. W październiku 2009 roku za wytrwałe działanie na rzecz porozumienia polsko-niemieckiego otrzymał nagrodę im. Georga Dehio, ufundowaną przez Niemieckie Forum Kulturalne ds. Europy Wschodniej. Członek korespondent berlińskiego stowarzyszenia Landersgeschichtlichen Vereinigung für die Mark Brandenburg. W latach 1994–1995 stworzył Parku Drogowskazów i Słupów Milowych Cywilizacji w Witnicy. Odznaczony, m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Odznaką 1000-lecia Państwa Polskiego, Odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, Orderem Uśmiechu, Odznaką honorową za „Zasługi dla Województwa Lubuskiego”, Medalem Persona Euroregionu Pro Europa Viadrina, Nagroda kulturalna im. Georga Dehio. Był Honorowym Obywatel Fromborka, Zielonej Góry i Witnicy oraz Honorowym Kustoszem Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze. Zmarł 22 IX 2024.

* * *

Tomasz Tarasin (1940-2024) – operator filmowy i telewizyjny. Od najmłodszych lat związany z kinem. Późniejsza edukacja na Wydziale Operatorskim PWSTiF w Łodzi stała się przepustką do świata pełnego wyzwań artystycznych. Współpracując z Telewizją Polską, zrealizował zdjęcia do wielu cenionych dokumentów, pracował choćby z Wojciechem Wiszniewskim nad Opowieścią o człowieku, który wykonał 552% normy. Współpracował z najwybitniejszymi twórcami polskiego kina przy ponad stu produkcjach, w tym tak znaczących jak Nad Niemnem, Republika nadziei czy Akwarium. W swojej karierze zdobył uznanie środowiska i prestiżowe nagrody, m.in. wyróżnienie od Stowarzyszenia Filmowców Polskich w 2021 roku oraz nagrodę Stowarzyszenia Autorek i Autorów Zdjęć Filmowych za całokształt twórczości trzy lata później. Zmarł 22 IX 2024.

* * *

Violetta Mietlicka (1967–2024) – wizażystka, kosmetolog i była modelka, zwyciężczyni pierwszej edycji konkursu Elite Model Look w Polsce, nazywana „Kolorowym Motylem”. Rozgłos zdobyła dzięki zwycięstwu w pierwszej edycji konkursu Elite Model Look w Polsce, jednym z najbardziej prestiżowych międzynarodowych konkursów dla modelek, organizowanym przez agencję Elite Model Management, który odkrywa nowe twarze w świecie mody, organizowanym od 1983 roku, a w Polsce od 2003 roku. Po wygranej w Elite Model Look rozpoczęła karierę na międzynarodowej scenie mody, sukces w konkursie otworzył jej drzwi do współpracy z topowymi agencjami na całym świecie. Była również pomysłodawczynią pierwszej Gali Ruchu, a także współorganizatorką szczecineckich Art Pikników – wydarzeń, które przyciągały zarówno lokalnych artystów, jak i publiczność spragnioną kontaktu z kulturą. Działała też aktywnie w ramach szczecineckich Amazonek, organizacji wspierającej kobiety walczące z rakiem piersi. Zmarła 23 IX 2024.

* * *

Grzegorz Konstanty Tuderek (1938–2024) – polityk, menedżer, inżynier, poseł na Sejm III i IV kadencji. Ukończył studia na Wydziale Budownictwa Lądowego Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Warszawie. W latach 1978–1983 był konsulem handlowym Polski w Chicago. Od 1985 do 1998 roku pełnił funkcję prezesa zarządu spółki akcyjnej Budimex. Był inicjatorem Klubu Wschodniego, pełnił funkcję jego prezesa, następnie został przewodniczącym rady. Założyciel Polsko-Niemieckiego Centrum Młodzieży w Olsztynie, przewodniczący zarządu tej organizacji. W 1999 roku został prezesem zarządu Beton Stalu. W 1996 roku znalazł się na setnej pozycji listy stu najbogatszych Polaków tygodnika „Wprost”. Należał do PZPR. W 1997 roku został posłem III Kadencji z listy SLD, ale mandat sprawował tylko do końca roku, rezygnując z uwagi na niemożność jego łączenia z kierowaniem spółką. W 2002 roku zastąpił w Sejmie Edwarda Brzozowskiego, posła SLD-UP. Pełnił funkcję przewodniczącego dwóch podkomisji nadzwyczajnych. W trakcie kadencji wystąpił z SLD, przechodząc do Socjaldemokracji Polskiej. Później wstąpił do Samoobrony RP, i z jej ramienia bezskutecznie ubiegał się o reelekcję. W maju 2006 roku został przewodniczącym struktur Samoobrony RP w Warszawie, z funkcji tej zrezygnował w 2007 roku. Był twórcą programu tej partii dla Warszawy i doradcą Andrzeja Leppera w trakcie pełnienia przez niego urzędu wicepremiera. W 2008 roku wystąpił z samoobrony i przystąpił do Polskiej Lewicy, a następnie wrócił do SLD i kandydował z ramienia tej partii w wyborach do Sejmu w 2011 i 2015 roku. W 2022 roku wystąpił z powstałej z przekształcenia SLD Nowej Lewicy. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 25 IX 2024.

* * *

Janusz Porycki (1946–2024) – działacz sportowy, a przede wszystkim dziennikarz, który specjalizował się w historii sportu na Warmii i Mazurach. W latach siedemdziesiątych był korespondentem m.in. „Przeglądu Sportowego”. Był też korespondentem „Sportu” i „Przeglądu Sportowego”, a następnie „Tempa”. W latach 1982–1993 kierował działem sportowym „Gazety Olsztyńskiej”. Później do 1999 roku działał w „Dzienniku Pojezierza” jako kierownik sportu, później był reporterem. Po likwidacji „Dziennika Pojezierza” był właścicielem Agencji Wydawniczo-Promocyjnej POR-PRESS. W 2001 roku założył „Wa-Ma Sport”, który później nazywał się „Sport i Turystyka Warmii i Mazur”. Działał też w związkach sportowych. Działał w kolarstwie, tenisie stołowym, koszykówce i piłce nożnej. Przez trzy kadencje był wiceprezesem Olsztyńskiego Związku Piłki Nożnej, a przez pięć członkiem zarządu Warmińsko-Mazurskiej Federacji Sportu. Był także wiceprezesem olsztyńskiego Startu. Z jego inicjatywy i zaangażowania wybudowana została hala sportowa przy ul. Pana Tadeusza. Zmarł 25 IX 2024.

* * *

Płk Józef Suchodolski (1924–2024) – bohater wojenny, przewodniczący Związku Kombatantów i wybitny społecznik. Był zawodowym żołnierzem do 1976 roku, następnie przeszedł w stan spoczynku. Odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Za swoje zasługi otrzymał również tytuły „Zasłużony dla Miasta Tomaszowa” Mazowieckiego”, „Zasłużony dla Województwa Piotrkowskiego” i „Zasłużony dla Województwa Łódzkiego”. Zmarł 25 IX 2024.

* * *

Bogusław Kukuć (1946–2024) – nestor dziennikarstwa sportowego i kibic Widzewa. Jego pierwsze teksty i publikacje dotyczące czterokrotnych mistrzów Polski zaczęły ukazywać się w połowie lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku, a pierwszą dziennikarską posadą była praca w „Głosie Robotniczym”. Później pisał również dla „Dziennika Łódzkiego”. Był autorem książki Mój Widzew. Żaden inny dziennikarz nie mógł pochwalić się większą liczbą obejrzanych spotkań Widzewa na żywo. Zmarł 26 IX 2024.

* * *

Józef Stolorz (1950–2024) – malarz zaliczany do czołowych światowych twórców nurtu realizmu magicznego. Karierę artystyczną wybrał za sugestią wywiadu zawodowego w poradni psychologicznej. W 1969 roku ukończył Katowickie Liceum Sztuk Plastycznych. Studiował przez rok konserwatorstwo i zabytkoznawstwo na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Po dwuletniej służbie wojskowej podjął pracę w Muzeum Ziemi Kujawskiej we Włocławku i rozpoczął studia z zakresu historii sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, ale studiów nie ukończył. Jego pierwsza wystawa miała miejsce w 1971 roku w Muzeum Ziemi Kujawskiej. Był pierwszym artystą, z którym współpracowało założone w 1976 roku Dobrzyńsko-Kujawskie Towarzystwo Kulturalne. W latach osiemdziesiątych prowadził Pracownię Kopiowania Malarstwa Dawnego. Odtwarzając prace dawnych mistrzów, doskonalił własną technikę malarską. Ma na koncie obrazy o tematyce religijnej służące wystrojowi wnętrz kościołów. Tworzył głównie obrazy olejne. W stylistyce jego twórczości dominują symbolizm, surrealizm i romantyzm. Najczęściej podejmowanym przez niego tematem był pejzaż górski, a inspiracją geniusz Stwórcy i ślady ludzi, którzy go poszukują. Uznawany był za artystę, który w doskonały sposób operuje światłem i barwą i nazywany mistrzem światła. W jego dorobku były też obrazy pastelowe, rysunki, ilustracje książek (np. zbioru poezji Czterdzieści i cztery wiersze Mirosława Glazika) i okładek albumów muzycznych oraz oprawy dzieł sztuki. W 1994 roku zaprojektował logo miasta Włocławka, w tej chwili nieużywane. W 2015 roku firma Inventio wyprodukowała kolekcję grzejników zaprojektowanych przez firmę Instal-Projekt pt. Ciepło i sztuka, na których uwieczniono fragmenty obrazów Stolorza. Tego samego roku zostały one wystawione w Galerii Kapitańskiej w Szczecinie. W 1991 roku został przyjęty do Związku Polskich Artystów Plastyków, a w roku 2013 artysta Otto Rappa zaprosił go do Visionary Art Gallery w Wiedniu. Prezentował swoje dzieła na ponad 170 wystawach krajowych i zagranicznych, w tym ponad 80 indywidualnych. W 2009 roku został pierwszym polskim artystą, który odbył indywidualną wystawę na Art Expo w Nowym Jorku. Przy tej okazji jego obrazy wystawiono też w Ambasadzie RP w Waszyngtonie. Prace Stolorza znajdują się w kolekcjach prywatnych i publicznych w Polsce, Danii, Francji, Holandii, Hiszpanii, Niemczech, Stanach Zjednoczonych, Watykanie i we Włoszech. Oprócz malarstwa, interesował się też muzyką. Potrafił grać na gitarze basowej. Wraz z Julianem Gembalskim współtworzył oprawę muzyczną tzw. „mszy beatowych” w krypcie Archikatedry w Katowicach. Był członkiem lokalnych honorowych komitetów poparcia: Jarosława Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich w 2010 roku oraz Andrzeja Dudy w wyborach w 2020 roku. Wraz z żoną Anną udzielał się na rzecz ruchu pro life. Był laureatem wielu nagród i wyróżnień artystycznych, m.in. III nagrody w dziedzinie malarstwa na II Ogólnopolskim Konkursie Plastycznym „Rodzina Kościołem Domowym” w 1980 roku, nagrody specjalnej Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego we Włocławku w 1988 i 1989 roku, wyróżnienia „Złote sztalugi” Galerii „Neue Rathausgalerie”, trzykrotnego wyróżnienia honorowego na XII, XIV i XV Ogólnopolskim Konkursie na obraz im. Jana Spychalskiego w Poznaniu, Grand Prix w konkursie „Zabytki sakralne w sztuce współczesnej” w 1999 roku, I nagrody na III Triennale Plastyki Włocławskiej w 2000 roku, I nagrody w konkursie „Impresje Włocławskie” w 2002 roku. Zmarł 28 IX 2024.

* * *

Andrzej Makowiecki (1938–2024) – łódzki pisarz, muzyk, reporter i scenarzysta, a także dziennikarz związany z „Expressem Ilustrowanym”. Absolwent Państwowej Szkoły Muzycznej w Łodzi. W 1968 roku ukończył studia na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. W 1964 roku wydana została napisana wspólnie z Andrzejem Brychtem jego opowieść publicystyczna o ziemiach zachodnich Boss. Jako dziennikarz i publicysta pracował w czasopiśmie „Odgłosy”, był członkiem zespołu redakcyjnego „Polityki” oraz współpracownikiem m.in. „Kultury”, „Tygodnika Kulturalnego”, „Dookoła Świata”. Autor powieści, m.in.: Rapier Napoleona inspirowanej życiem i twórczością Romana Polańskiego, Powrót Wabiszczura, Król Manhattanu, Noc saksofonów, Co dzień bliżej nieba (sfilmowana w 1983 roku), Pięćdziesiąt melonów, Kwadrans Śpiącej Królewny, Dubler sobowtóra, Krucjata Nikodema Dyzmy, Wino i krew oraz bestsellerowej książki-reportażu o piłkarskich mistrzostwach świata w 1982 roku: Nerwy, radość, zwątpienie, zwycięstwo. W 1979 roku przebywał w Hiszpanii jako stypendysta tamtejszego rządu. Wynikiem tego pobytu była powieść Nie ma pociągów do Barcelony. Wydał tomy reportaży i opowiadań: Przepis na wymianę twarzy, Enklawa przy ulicy Wschodniej, Dłonie i pięści, Miraże i złoto. We wrześniu 2011 roku ukazała się jego autorstwa biografia Michała Urbaniaka, jazzmana i przyjaciela, zatytułowana Ja, Urbanator. Zdobył pierwszą nagrodę w Ogólnopolskim Konkursie Literackim ogłoszonym przez tygodnik „Sportowiec” w 1969 roku. Jest autorem trzytomowego dzieła pod tytułem Ziemia nawrócona, w której w szerokiej panoramie miasta ukazane są wszelkie dobre i złe aspekty życia łódzkiej metropolii. Zmarł 1 X 2024.

* * *

Antoni Danisz (1936–2024) – trener podnoszenia ciężarów, pracował m.in. w PKOL z kandydatami do kadry olimpijskiej. Trenował ciężarowców HKS Szopienice, Herkulesa Warszawa czy RKS Ursus. Przez lata związany był też z Ostrołęką: z klubami WLKS Ziemia Kurpiowska, Narew Ostrołęka, Tytan Ostrołęka i UKS Atleta Ostrołęka. Pasjonat podnoszenia ciężarów, starał się uczestniczyć w wydarzeniach dotyczących swojej ukochanej dyscypliny sportu. Zmarł 1 X 2024.

* * *

Zbigniew Polakowski (1952–2024) – wiceprezes Polskiego Związku Lekkiej Atletyki, od ponad dekady zasiadał w zarządzie PZLA, odpowiadając za sferę rozwoju obiektów, szef Komisji Obiektów i Urządzeń PZLA, przez lata związany KS Sprint Bielsko-Biała. Zmarł 4 X 2024.

* * *

Jerzy Molga (1933–2024) – aktor teatralny filmowy i dubbingowy, związany ze stołecznymi teatrami Ateneum, Ludowym, Nowym i Rozmaitości, wcześniej również z teatrami lalek w Łodzi i w Warszawie. Absolwent Wydziału Aktorskiego warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Zagrał w 19 filmach i serialach telewizyjnych oraz podkładał głos w ponad pięćdziesięciu produkcjach filmowych. Zmarł 4 X 2024.

* * *

Kordian Jajszczok (1950–2024)) – hokeista, olimpijczyk, grał na pozycji obrońcy. Reprezentował barwy GKS Katowice, Zagłębia Sosnowiec, austriackiego SV Kitzbühel i EHC niemieckiego Eslingen. Cztery razy zdobywał tytuł mistrza Polski w 1970, 1980, 1981 i w 1983 roku oraz trzy razy wicemistrza w 1969, 1979 i 1984 roku. W polskiej lidze rozegrał ok. 500 meczów. W reprezentacji Polski wystąpił 15 razy. Wziął udział w Igrzyskach Olimpijskich w Innsbrucku w 1976 roku oraz w mistrzostwach świata w 1976 roku w Katowicach, gdzie zajął 7. miejsce. Zmarł 5 X 2024.

* * *

Gen. Zbigniew Powęska (1965–2024) – generał brygady, szef Zarządu Logistyki P4 SGWP w latach 2019–2021, pełnił służbę w wojsku ponad 30 lat. Służbę rozpoczął w 1988 roku jako dowódca plutonu zmechanizowanego w 1. Warszawskiej Dywizji Zmechanizowanej, w której na różnych stanowiskach służył do 1994 roku. Następnie przeniósł się do 1. Warszawskiej Brygady Pancernej jako zastępca szefa sztabu, a w latach 1998–1999 – szef szkolenia i zastępca dowódcy brygady. W latach 1998–2011 pełnił służbę w Żandarmerii Wojskowej, m.in. jako szef sztabu oraz zastępca Komendanta Głównego Żandarmerii Wojskowej. Przez rok, od 2015 do 2016 roku, pełnił funkcję dyrektora Wojskowego Centrum Normalizacji, Jakości i Kodyfikacji, a do 2019 roku był szefem sztabu, a także zastępcą szefa Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych. W lipcu 2019 roku został szefem Zarządu Logistyki – P4 Sztabu Generalnego WP. Odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi, Złotym Medalem Za Zasługi dla Obronności Kraju, Wojskowym Krzyżem Zasługi oraz srebrnym medalem Za Długoletnią Służbę i złotym medalem Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny. Zmarł 5 X 2024.

* * *

Prof. Tadeusz Kudłacz (1949–2024) – profesor nauk ekonomicznych, związany m.in. z Akademią Nauk Stosowanych w Nowym Sączu i Uniwersytetem Ekonomicznym w Krakowie, jeden z największych, polskich autorytetów w dziedzinie rozwoju regionalnego i lokalnego. Autor ponad 170 prac naukowych i wielu ekspertyz wykonywanych dla władz publicznych w zakresie polityki regionalnej i lokalnej oraz strategii rozwoju. Współtwórca i wieloletni przewodniczący Zespołu zadaniowego KPZK PAN ds. kierunku Gospodarka Przestrzenna oraz inicjator Unii Uczelni Rzecz Rozwoju Kierunków Studiów w Zakresie Gospodarowania Przestrzenią. Pełnił funkcję przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu Rozwoju Miast, był członkiem Prezydium Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, dziekanem Wydziału Nauk Ekonomicznych Akademii Nauk Stosowanych w Nowym Sączu oraz przewodniczącym Zespołu Wykonawczego Unii Uczelni na Rzecz Rozwoju Kierunków Studiów w Zakresie Gospodarowania Przestrzenią. Zmarł 7 X 2024.

* * *

Elżbieta Uzdańska (1947–2024) – wieloletnia reportażystka i dziennikarka Radia dla Ciebie, autorka takich audycji jak Kontrowersje, Kwadrans Warszawski czy Jest Sprawa, matka pisarza i poety Grzegorza Uzdańskiego. W RDC prezentowała także najciekawsze reportaże z regionalnych rozgłośni Polskiego Radia. Stworzyła też cykl reportaży radiowych ukazujący problemy społeczności romskiej w Polsce. W 75. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego razem z Jerzym Chodorkiem przygotowała audycję Prawie dziadek ukazujący historię stolicy poprzez osobiste losy ludzi. Ukończyła socjologię na Uniwersytecie Warszawskim. W 2019 roku została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi. Zmarła 9 X 2024.

* * *

Prof. Andrzej Lewiński (1953–2024) – lekarz, endokrynolog, profesor nauk medycznych, w latach 2002–2008 rektor Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Ukończył studia na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Łodzi. W 1981 roku uzyskał stopień doktora, pięć lat później habilitował się, a w 1992 roku otrzymał tytuł profesora nauk medycznych. specjalizował się w dziedzinie chorób wewnętrznych i endokrynologii. Od 1978 roku związany z Instytutem Endokrynologii Akademii Medycznej w Łodzi, następnie z Zakładem Endokrynologii Doświadczalnej i Diagnostyki Hormonalnej, obejmując w nim w 1984 roku kierownictwo Samodzielnej Pracowni Tyreologii. W latach 1994–2003 kierował Zakładem Tyreologii. W latach 1997–2000 dyrektor Departamentu Nauki i Kształcenia w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej. Od 1993 do 1999 roku kierował Polskim Towarzystwem Endokrynologicznym był też szefem międzynarodowych towarzystw endokrynologicznych i redaktorem naczelnym „Endokrynologii Polskiej”, a także konsultantem krajowym w dziedzinie endokrynologii. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 9 X 2024.

* * *

Leszek Moczulski (1930–2024) – dziennikarz, publicysta, polityk, historyk, doktor habilitowany nauk humanistycznych, działacz opozycji w okresie PRL, wielokrotnie aresztowany, łącznie przez około sześć lat z przyczyn politycznych więziony. Współzałożyciel Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, założyciel i wieloletni przywódca Konfederacji Polski Niepodległej, poseł na Sejm I i II kadencji. Używał pseudonimów: Lem, Leszek Karpatowicz, Natalia Naruszewicz, Rt., Robert Trzywdar. W 1946 roku działał w młodzieżowej Podziemnej Zbrojnej Organizacji Młodzieżowej w Sopocie. W latach 1947–1948 należał do Związku Walki Młodych. W 1948 roku wstąpił do PZPR. Dwa lata później został usunięty z partii za popieranie Władysława Gomułki. W latach 1950–1957 był dziennikarzem w wielu stołecznych gazetach, m.in.: „Trybunie Ludu”, „Wsi”, „Życiu Warszawy” i „Dookoła świata”. W tym czasie redagował także pisma zakładowe, takie jak: „Komunard” i „Budujemy Trakt Starej Warszawy”. W 1952 roku ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. W 1957 roku aresztowany za przekazywanie prasie zachodniej informacji na temat sytuacji wewnętrznej w PRL. W 1958 roku Sąd Wojewódzki orzekł, iż jest niewinny, dzięki czemu wyszedł z aresztu. Krótko pracował w Telewizji Polskiej, po czym otrzymał dwuletni zakaz wykonywania pracy dziennikarskiej. W latach sześćdziesiątych nawiązał liczne kontakty z przedstawicielami przedwojennego środowiska piłsudczykowskiego, m.in. z gen. Romanem Abrahamem. Od 1961 roku kierował działem historycznym tygodnika „Stolica”, a w latach 1962–1970 był kierownikiem Akcji Historycznej. W latach siedemdziesiątych XX wieku był jawnym działaczem tzw. konwentu, a zarazem członkiem tajnej komórki „Romb”, będącej kierownictwem nurtu niepodległościowego Współzałożyciel powstałego w marcu 1977 roku Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela oraz redaktor pisma „Opinia”. Poddawany represjom; łącznie zatrzymano go ok. 250 razy. We wrześniu 1979 roku założył własną partię polityczną pod nazwą Konfederacja Polski Niepodległej. W 1980 roku aresztowany. Dwa lata później skazano go na siedem lat więzienia. Zwolniony na mocy amnestii w 1984 roku W kolejnym procesie w 1985 roku skazany na cztery lata, zwolniony w 1986 roku. W 1990 roku kandydował w wyborach prezydenckich, zajmując ostatnie miejsce spośród kandydatów. W 1998 roku przeszedł na emeryturę. Autor licznych programów i broszur politycznych z lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych: „Program 44”, „Rewolucja bez rewolucji”, „Walka strajkowa w Polsce – rok 1980”, „III Rzeczpospolita. Zarys ustroju politycznego”, „Krajobraz przed bitwą” oraz książek historycznych, m.in.: Szpony czarnego orła, Dylematy. Wstęp do historii politycznej Europy Zachodniej 1945–1970, Wojna polska 1939, Geopolityka. Potęga w czasie i przestrzeni, Narodziny Międzymorza. W 2006 roku Sąd Lustracyjny prawomocnie orzekł, iż Moczulski współpracował z SB od 1969 roku do kwietnia 1977 roku, co zataił w swoim oświadczeniu lustracyjnym. W 2008 roku Sąd Najwyższy uznał Moczulskiego za kłamcę lustracyjnego. Trzy lata później Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu uwzględnił skargę Moczulskiego. W 2012 roku Sąd Najwyższy, powołując się na wyrok ETPCz, uchylił orzeczenia wobec Moczulskiego. Sprawę przekazano Sądowi Okręgowemu w Warszawie. Zmarł 10 X 2024.

* * *

Adam Łaszyn (1967–2024) – dziennikarz radiowej Trójki, „Życia Warszawy” i „Expressu Wieczornego”. W 1998 roku przeszedł do branży PR. Doradzał firmom, instytucjom, partiom politycznym. Był uważany za ojca sukcesu wyborczego Platformy Obywatelskiej w 2007 roku. Tworzył też strategie komunikacyjne m.in. dla Coca-Cola, Danone, DKMS, Goodyear, Philip Morris, PLL LOT, Velux, KPRM i członków władz RP. Był współzałożycielem i wiceprezesem Stowarzyszenia Agencji Public Relations. Ostatnio prezesował Alert Media Communications. Zmarł 11 X 2024.

* * *

Abp Edward Ozorowski (1941–2024) – arcybiskup senior archidiecezji białostockiej, profesor nauk teologicznych, rektor Archidiecezjalnego Wyższego Seminarium Duchownego w Białymstoku w latach 1979–1992, biskup pomocniczy w Białymstoku w latach 1979–2006, arcybiskup metropolita białostocki w latach 2006–2017. W 1964 roku wyświęcony na księdza, w latach 1964–1970 studiował teologię dogmatyczną na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, doktorat uzyskał na KUL, habilitował się na Akademii Teologii Katolickiej. W 1970 roku został adiunktem w Katedrze Dogmatyki Spekulatywnej na Wydziale Teologicznym Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, od 1978 roku docent, od 1987 roku profesor nadzwyczajny, a od 1994 roku profesor zwyczajny. Należał do Komisji Bibliograficznej, a w latach 1974–1978 pełnił funkcję rzecznika dyscyplinarnego. W 1970 roku został wykładowcą eklezjologii w Diecezjalnym Ośrodku Kształcenia Soborowego w Białymstoku, od 1974 roku pracował w wyższym seminarium duchownym w Białymstoku, a w latach 1979–1992 pełnił funkcję rektora. Był też pracownikiem naukowym: Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Uniwersytetu w Białymstoku, Wyższego Seminarium Duchownego w Sankt Petersburgu oraz Papieskiego Wydziału Teologicznego – Sekcji św. Jana Chrzciciela w Warszawie. W latach 1999–2012 był kierownikiem Międzywydziałowej Katedry Teologii Katolickiej Uniwersytetu w Białymstoku. Święcenia biskupie otrzymał 29 kwietnia 1979 w prokatedrze Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Białymstoku, od 1979 roku sprawował w diecezji urząd wikariusza generalnego oraz moderatora Archidiecezjalnego Ośrodka Formacji Duchowieństwa w Białymstoku oraz został kanonikiem gremialnym Kapituły Metropolitalnej Wileńskiej i Białostockiej. W 1991 roku objął funkcję promotora synodu archidiecezjalnego. Przewodniczył Archidiecezjalnemu Komitetowi Przygotowania Wizyty Ojca Świętego Jana Pawła II w Białymstoku w 1991. W 2006 roku wybrany na administratora archidiecezji po przeniesieniu arcybiskupa Wojciecha Ziemby do archidiecezji warmińskiej. 21 października 2006 roku papież Benedykt XVI mianował go arcybiskupem metropolitą białostockim, a 12 kwietnia 2017roku papież Franciszek przyjął jego rezygnację ze sprawowania urzędu arcybiskupa metropolity białostockiego. W strukturach Episkopatu Polski w latach 1978–1982 był wiceprzewodniczącym Komisji ds. Realizacji Uchwał Soboru Watykańskiego II, a w latach 1982–1997 współprzewodniczącym Komisji Mieszanej ds. Ekumenizmu. W 1996 został członkiem Komisji Nauki Wiary i Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów. Ponadto wszedł w skład Zespołu ds. Sanktuariów w Polsce i Rady Naukowej. Z ramienia Episkopatu Polski w 2005 uczestniczył w XI Zebraniu Zwyczajnym Synodu Biskupów w Watykanie. Doktor honoris causa Uniwersytetu w Białymstoku, laureat nagrody indywidualnej Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Zmarł 12 X 2024.

* * *

Prof. Janusz Sosnowski (1947–2024) – scenograf telewizyjny i filmowy, profesor PWSTviT w Łodzi i Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Ukończył studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej . Debiutował jako scenograf filmem krótkometrażowym Za ciosem. Autor scenariuszy takich filmów i seriali jak Syberiada polska, Ranczo, Wyspa skazańców, Karol. Człowiek, który został papieżem, Kto nigdy nie żył…, Kasia i Tomek, Quo vadis, Aberdeen, Pestka, Kingsajz, Seksmisja, Dom wariatów, Klincz. W kategorii najlepszy scenariusz nagrodzony w 2001 roku Orłem Polskiej Akademii Filmowej za Quo vadis i za Wrota Europy w 2000 roku. Za scenografię otrzymał też nagrodę na Międzynarodowym Festiwalu Filmów w Brukseli za Kingsajz, film ten otrzymał również nagrodę za scenografię na FPFF w Gdyni w 1988 roku, a Seksmisja na FPFF Gdańsk w 1984 roku. Odznaczony Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” . Zmarł 13 X 2024.

* * *

Prof. Stefan Jakobielski (1937–2024) – polski historyk, archeolog, filolog, epigrafik. Jeden z pionierów nu biologii. Uczestnik badań archeologicznych w Faras, Tell Atrib, Palmyrze, Deir El-Bahari i Qasr Ibrim, kierownik prac prowadzonych w Starej Dongoli. Od początku lat sześćdziesiątych XX wieku brał udział w badaniach wykopaliskowych w Faras prowadzonych przez prof. Kazimierza Michałowskiego. Od 1961 roku uczestniczył w misji jako koptolog, zajmując się dokumentacją i opracowywaniem inskrypcji. Brał udział w kluczowych pracach na stanowisku w Faras – odkryciu katedry z malowidłami na przełomie lat 1961 i 1962 oraz kolejnych dwóch ekspedycjach: 1962/1963 i 1963/1964, uczestnicząc przy transferze malowideł ze ścian katedry i dokumentacji znalezisk, prezentowanych w tej chwili w Galerii Faras im. Kazimierza Michałowskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie. W latach 1974–2002 pełnił funkcję kierownika Pracowni Nubiologii w Zakładzie Archeologii Śródziemnomorskiej PAN (obecnego IKŚiO PAN), jednocześnie kierował Pracownią Dokumentacji Architektoniczno-Archeologicznej. Od 1974 do 1989 roku wykładał na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. W latach 2006–2009 prowadził zajęcia z archeologii w Wyższej Szkole Teologiczno-Humanistycznej w Podkowie Leśnej. Pracownik Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych Polskiej Akademii Nauk (IKŚiO PAN). Autor licznych publikacji i wieloletnim redaktorem serii wydawniczych, m.in. Nubia, Études et Travaux, Nubica et Aethiopica i Bibliotheca nubica oraz od 2005 roku współredaktor czasopisma „Gdańsk Archaeological Museum African Reports”. Jeden z inicjatorów założonego w 1972 Międzynarodowego Towarzystwa Nubiologicznego, w okresie 1978–1986 pełnił funkcję członka zarządu. W 1980 roku został członkiem korespondentem niemieckiego Instytutu Archeologicznego, należał także do International Association of Egyptologists. W roku 2002 roku otrzymał najwyższe sudańskie odznaczenie przyznawane cudzoziemcom: Order Dwóch Nilów z Gwiazdą. Odznaczony Orderem Odrodzenia Polski. Wraz z Bogdanem Żurawskim otrzymał z rąk dyrektora Sudańskiej Służby Starożytności medal za zasługi w ratowaniu dziedzictwa kulturowego. Obaj zostali także uhonorowani przez władze prowincji Dongola (Medżlis) dyplomami za zasługi w badaniach lokalnego dziedzictwa. Zmarł 14 X 2024.

* * *

Leszek Szaruga właśc. Aleksander Wirpsza (1946–2024) – poeta, prozaik, eseista, tłumacz poezji niemieckiej, rosyjskiej i ukraińskiej, wykładowca uniwersytecki – historyk literatury i krytyk literacki. Ukończył studia na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1968 roku był zatrzymany i aresztowany podczas wydarzeń marcowych. Wtedy przybrał pseudonim Leszek Szaruga. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych był redaktorem pism drugiego obiegu, takich jak „Puls”, „Wezwanie”. W latach 1979–1989 współpracował z sekcją polską Radia Wolna Europa, pod pseudonimami: Jan Krajnik, Krzysztof Powoski. Od 1979 roku współpracował z „Kulturą”, 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami. W latach 1987–1990 mieszkał w Berlinie Zachodnim, gdzie współpracował z sekcjami polskimi BBC oraz Deutsche Welle oraz czasopismami emigracyjnymi. Od przyjazdu na stałe do kraju w roku 2003 wykładowca Uniwersytetu Szczecińskiego, Częstochowskiej WSP, Uniwersytetu Warszawskiego. Redaktor pism „Nowaja Polsza” oraz „Przegląd Polityczny”. Laureat Nagrody Kościelskich (1986) oraz nagrody literackiej „Kultura” (1999). W 2000 otrzymał habilitację na Uniwersytecie Adama Mickiewicza na podstawie rozprawy Państwo – historia – literatura. W czerwcu 2009 roku otrzymał Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Członek Stowarzyszenia Pracowników, współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Zmarł 15 X 2024.

* * *

Witold Kruczek-Abuładze ps. „Kruk” (1922–2024) – żołnierz Armii Krajowej i Powstania Warszawskiego, wybitny fizyk, autor wielu podręczników, wykładowca akademicki, tłumacz literatury naukowej z zakresu fizyki, jeszcze w wieku 100 lat udzielał korepetycji uczniom i studentom. Studiował na Politechnice Łódzkiej na tzw. kursie wstępnym, a następnie na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej, gdzie był wieloletnim wykładowcą Wydziału Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej, w tym w latach 1978–1981 zastępcą dyrektora Instytutu Fizyki ds. dydaktycznych. Zmarł 17 X 2024.

* * *

Wanda Bortkiewicz ps. „Basia” z domu Czyżewska (1923–2024) – żołnierz oddziałów Polskiego Państwa Podziemnego, sanitariuszka i łączniczka, więziona po wojnie w więzieniu w Olsztynie. Od najmłodszych lat była związana z Sodalicją Mariańską i harcerstwem, które, obok rodziny i szkoły, miały najważniejszy wpływ na jej ukształtowanie patriotycznej postawy. Zmarła 16 X 2024.

* * *

Adam Grabowski (1970–2024) – trener siatkówki, współtwórca wielkich sukcesów siatkarek PTPS Piła, z którymi pracował od 1997 roku. W roli asystenta pierwszego szkoleniowca Jerzego Matlaka – czterokrotnie świętował mistrzostwo Polski oraz awans do czołowej. Zmarł 17 X 2024.

* * *

Ks. infułat Jerzy Bryła (1928–2024) – protonotariusz apostolski, wieloletni duszpasterz środowisk osób głuchych i twórczych, Honorowy Obywatel Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa. Studiował teologię na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W czerwcu 1952 roku przyjął święcenia kapłańskie. W latach 1952–1958, a od 1958 do 1969 był w parafii św. Floriana w Krakowie, gdzie po ks. Karolu Wojtyle przejął duszpasterstwo akademickie. Od 1955 roku prowadził działalność duszpasterską dla osób głuchoniemych. W roku 1960 ukończył pedagogikę specjalną w Państwowym Instytucie Pedagogiki Specjalnej i w Seminarium Duchownym w Krakowie rozpoczął wykłady przygotowujące kleryków do pracy z osobami głuchoniemymi. W 1962 roku mianowany Archidiecezjalnym Duszpasterzem Głuchych. Od 1968 roku był też duszpasterzem środowisk twórczych w Krakowie. W 1969 roku z polecenia kardynała Karola Wojtyły zorganizował pierwsze w Polsce Studium Katechetyczne, został też członkiem Archidiecezjalnej Komisji Liturgicznej, a w 1971 roku powołano go do Rady Wydziału Duszpasterstwa Kurii Metropolitalnej w Krakowie. W październiku 1974 roku został wybrany do Zarządu Międzynarodowego Koła Ekumenicznego dla Duszpasterzy Głuchoniemych, a kardynał Stefan Wyszyński mianował go stałym przedstawicielem duszpasterzy głuchych w Międzynarodowym Kole Ekumenicznym dla Duszpasterstwa Głuchych. Od 1975 roku pracował w Komisji Episkopatu Polski do spraw Katechizacji. W 1977 roku został mianowany kuratorem klasztory sióstr wizytek w Krakowie. Od 1980 do 2019 był kapelanem Bractwa Kurkowego w Krakowie. Od 1985 roku był sekretarzem Rady Kapłańskiej Archidiecezji Krakowskiej i członkiem Kolegium Konsultorów Archidiecezji Krakowskiej. W 1979 został honorowym kapelanem Ojca Świętego, w 1991 honorowym prałatem, a w 1997 protonotariuszem apostolskim. W latach 1995–1996 wygłosił w Radiu Maryja cykl prelekcji poświęconych problemom ludzi niesłyszących, a w 1998 roku opublikował książkę Głusi słyszą, przedstawiającą doświadczenia w pracy z głuchoniemymi. Sporo uwagi poświęcił także zagadnieniom teoretycznym, dydaktycznym i sposobom nauczania osób głuchych. Dzięki jego staraniom od 1980 roku organizowane jest Krakowskie Triennale Rzeźby Religijnej. Pełnił też posługę jako duszpasterz środowisk artystycznych archidiecezji krakowskiej. Odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” i Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości. Zmarł 19 X 2024.

* * *

Janusz Olejniczak (1952–2024) – pianista i pedagog muzyczny, jeden z najważniejszych polskich chopinistów. Na fortepianie zaczął grać w wieku 6 lat, a edukację muzyczną odbył w Warszawie. Ukończył podstawową i średnią szkołę muzyczną, a następnie studia w Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie. Ponadto pobierał dodatkowe nauki w Paryżu i na studiach podyplomowych w Warszawie i Essen. W trakcie studiów wziął udział w kilku konkursach pianistycznych: Międzynarodowym Konkursie Młodych Wykonawców „Concertino Praha”, gdzie uzyskał – dyplom finalisty, VIII Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina, uzyskując 6. Nagrodę i Międzynarodowym Konkursie Muzyczny im. Alfreda Casellego – czwartą. Po sukcesie na Konkursie Chopinowskim występował w wielu krajach Europy, Azji, w obu Amerykach i w Australii. Grał na wielu festiwalach muzycznych, w tym kilkukrotnie na Międzynarodowym Festiwalu Chopinowskim w Dusznikach-Zdroju. Wielokrotnie współpracował przy nagrywaniu muzyki do filmów w Polsce i w innych krajach. Nagrał większość partii fortepianowych do filmu Chopin. Pragnienie miłości i Pianista. Jako aktor wystąpił m.in. w roli Chopina w filmie Andrzeja Żuławskiego Błękitna nuta. Prowadził klasę fortepianu na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie i Akademii Muzycznej w Krakowie oraz kursy mistrzowskie dla pianistów w różnych krajach. Był jurorem XVII i XVIII Konkursu Pianistycznego i. Fryderyka Chopina w Warszawie. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Doroczną Nagrodą Ministra Kultury i Sztuki, Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Zmarł 20 X 2024.

* * *

Zbigniew Pawelski ps. „Jastrząb” (1925–2024) – architekt, plastyk, powstaniec warszawski. W czasie okupacji niemieckiej żołnierz AK, podczas powstania pełnił funkcję na początku zastępcy dowódcy drużyny, a potem dowódcy drużyny. Był żołnierzem formacji „Obroża”, batalionu „Ryś”. Absolwent Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, po wojnie uczestniczył w odbudowie Warszawy. Od 1975 roku wykładowca na Politechnice Warszawskiej. Współautor wielu projektów z zakresu budownictwa przemysłowego, użyteczności publicznej, wystawiennictwa i wnętrz. Od 1952 roku członek OW SARP, w latach 1951–1961 członek Prezydium ZG SARP. Od 1972 do 1975 roku wiceprezes SARP, w latach 1967–1969 wiceprezes ZO SARP. Autor projektu pomnika upamiętniającego przeprawy przez Wisłę żołnierzy Obwodu Praga Armii Krajowej do walczącej po lewej stronie rzeki powstańczej Warszawy, który znajduje się na terenie Kościoła Świętych Apostołów Jana i Pawła w Warszawie. Częścią pomnika jest motyw wizerunku Matki Bożej Powstańczej. Zmarł 20 X 2024.

* * *

Prof. Michał Kobusiewicz (1939–2024) – archeolog, badacz pradziejów Europy i Afryki północno-wschodniej, związany z Muzeum Archeologicznym w Poznaniu i Polską Akademią Nauk. Ukończył Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie w 1962 roku obronił pracę dyplomową, a potem był wieloletnim wykładowcą. Tytuł profesora nauk humanistycznych przyznano mu w 1992 roku. Autor i współautor ponad 200 publikacji naukowych, w tym kilku monografii, licznych artykułów i prac popularnonaukowych. W książce Moje wspomnienia z archeologią w tle opisał życie na wykopaliskach, relacje między archeologami i sposoby pozyskiwania środków na badania. W latach od 1959 do 1965 był pracownikiem Muzeum Archeologicznego w Poznaniu. Przez lata przeprowadzał badania archeologiczne w Wielkopolsce, skupiając się na stanowiskach z epoki kamienia. Również przez wiele lat zarządzał projektami badawczymi w Egipcie w ramach Dakhleh Oasis Project i brał udział w pracach The Combined Prehistoric Expedition, międzynarodowej misji działającej w Egipcie, Sudanie i Etiopii. Pełnił funkcje kierownika poznańskiego Ośrodka IAE PAN, członka Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN, członka Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej ds. Tytułów i Stopni Naukowych, przewodniczącego komisji Final Palaeolithic of Northern Eurasia International Union for Prehistoric and Protohistoric Sciences, dyrektora Combined Prehistorie Expedition, współzałożyciela International Commision for Prehistory of Northeast Africa, przewodniczącego Komisji Archeologicznej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Zmarł 21 X 2024.

* * *

Włodzimierz Kalichowicz ps. „Żbik” (1929–2024) – powstaniec warszawski, łącznik w Śródmieściu Północ. Zmarł 22 X 2024.

* * *

Marian Pieczka (1951–2024) – gimnastyk sportowy, trener, olimpijczyk z Montrealu z 1976 roku, w latach 1960–1980 zawodnik klubu Górnik Radlin, mistrz Polski w skoku przez konia w 1973 roku. Uczestnik mistrzostw świata w wieloboju drużynowym w Strasburgu w 1978 roku, gdzie Polska drużyna zajęła dziewiąte miejsce oraz w 1981 roku w Moskwie, gdzie Polska drużyna zajęła 11. miejsce. Uczestnik mistrzostw Europy w wieloboju indywidualnym w 1975 roku w Bernie, gdzie zajął 19. miejsce i w 1977 roku w Wilnie, gdzie zajął 26. miejsce. Po zakończeniu kariery sportowej podjął pracę trenera w Górniku Radlin. Zmarł 23 X 2024.

* * *

Jadwiga Barańska (1935–2024) – aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna oraz scenarzystka, znana m. in. z filmów Noce i dnie, Hrabina Cosel czy Trędowata. Absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Łodzi. Karierę teatralną rozpoczęła na deskach Teatru Klasycznego w latach 1959–1966. Następnie do 1972 roku grała w Teatrze Polskim w Warszawie. Odniosła sukces jako aktorka filmowa, występując głównie w filmach męża, Jerzego Antczaka. Największą sławę przyniosła jej rola Barbary Niechcic w adaptacji powieści Noce i Dnie, a także w tytułowej roli w filmie Hrabina Cosel. Była również aktorką Teatru Telewizji. Grała Siostrę Marię w Chłopcach Stanisława Grochowiaka oraz Mademoiselle w Asmodeuszu Franҫois Mauriaca. W 1978 roku wyemigrowała z mężem do Stanów Zjednoczonych, skąd powróciła do Polski na początku lat dziewięćdziesiątych. Pobyt ten zaowocował filmem Antczaka Dama kameliowa według scenariusza Barańskiej oraz dwoma spektaklami Teatru Telewizji w reżyserii Antczaka: Cezar i Pompejusz i Ścieżki chwały. W 2000 roku przystąpiła – jako współautorka scenariusza i współreżyserka – do realizacji filmu Antczaka o związku Fryderyka Chopina i George Sand – Chopin. Pragnienie miłości, w którym zagrała rolę Tekli, matki Fryderyka Chopina. W 2013 roku obchodziła w Warszawie jubileusz 55-lecia pracy artystycznej. Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi i Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Zmarła 24 X 2024.

* * *

Włodzimierz Szymański (1944–2024) – dyrygent, specjalista muzyki dawnej, w latach 1971–1990 dyrektor artystyczny Capelli Bydgostoiensis. Jako chłopiec śpiewał w Chórze Chłopięcym Jerzego Kurczewskiego, a jako młodzieniec w Poznańskich Słowikach Stefana Stuligrosza. Ukończył Akademię Muzyczną w Poznaniu i zdobywał pierwsze dyrygenckie doświadczenia, prowadząc Studencki Zespół Madrygalistów. W 1967 roku przyjechał do Bydgoszczy i przez trzy lata odbywał staż asystencki u kierującego wówczas Capellą Bydgostiensis Stanisława Gałońskiego. W 1971 roku został dyrektorem artystycznym tego zespołu, który poszerzył grono śpiewaków, wzbogacił instrumentarium oraz repertuar o zrekonstruowane utwory mistrzów z ubiegłych wieków. Uczestniczył wraz z zespołem we wszystkich ważniejszych festiwalach krajowych i odbywając zagraniczne tournée. Wprowadził do programów repertuarowe nowinki, dokonując szeregu prawykonań, np. „Pasji wg św. Łukasza” Telemanna oraz licznych pozycji muzyki staropolskiej. Wraz z zespołem dokonał wielu nagrań, utrwalając na taśmach i płytach dawną polską literaturę muzyczną – od średniowiecza, poprzez renesans, na baroku i wczesnym klasycyzmie kończąc. Nagrał też sporo dzieł baroku europejskiego: Jana Sebastiana Bacha, Georga Philippa Telemanna, Georga Friedricha Haendla, Antonia. Vivaldiego. Niektóre koncerty opatrywał muzykologicznym komentarzem lub formą skróconego wykładu. Występował na antenie radiowej i w telewizyjnych programach z misją popularyzacji muzyki dawnej. W 1990 roku opuścił Bydgoszcz i związał się z Warszawską Operą Kameralną, gdzie uruchomił Scenę Barokową. Prowadził też orkiestrę kameralną warszawskiej Akademii Muzycznej „Camerata Academia”, z którą odbył liczne podróże po Belgii, Holandii i Francji. Prowadził koncerty symfoniczne w polskich filharmoniach w Gdańsku, Bydgoszczy, Rzeszowie, Szczecinie, Lublinie, Krakowie oraz współpracował z krajowymi i zagranicznymi orkiestrami kameralnymi. w okresie 1993/1994 był dyrektorem artystycznym i dyrygentem Toruńskiej Orkiestry Kameralnej. Rozpoczął również współpracę z Operą Nova oraz Filharmonią Pomorską w Bydgoszczy. Zmarł 25 X 2024.

* * *

Mec. Andrzej Siemiński (1938–2024) – płocki adwokat i działacz samorządu adwokackiego. Ukończył Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, a w 1970 roku, po odbyciu aplikacji adwokackiej, został adwokatem. Praktykę adwokacką rozpoczął w Zespole adwokackim nr 1 w Płocku, a po jego likwidacji w 1992 roku wykonywał zawód adwokata w kancelarii adwokackiej w Płocku do końca 2010 roku, gdy przeszedł na emeryturę. W latach 1984–1989 był kierownikiem Zespołu Adwokackiego nr 1 w Płocku oraz przewodniczącym Komisji Rewizyjnej ORA w Płocku. Przez dwie kadencje, w latach 1989–1992 i 1992–1995, pełnił funkcję dziekana Okręgowej Rady Adwokackiej w Płocku. Od września 1995 roku był członkiem Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej – pełnił funkcję skarbnika NRA do 2001 roku, w latach 2001–2007 był sekretarzem NRA. Od czerwca do listopada 2007 roku pełnił funkcję wiceprezesa NRA, w październiku 2007 roku ponownie wybrany do władz NRA, pełnił funkcję zastępcy sekretarza NRA. W latach 2010–2013 i 2013–2016 był członkiem NRA. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski odznaką „Adwokatura Zasłużonym” oraz „Wielką Odznaką Adwokatura Zasłużonym”. Zmarł 27 X 2024.

* * *

Elżbieta Zającówna (1958–2024) – aktorka teatralna i filmowa, znana m. in. z filmów Vabank, Seksmisja czy Nadzór oraz serialu Matki, żony i kochanki, prezenterka telewizyjna, właścicielka spółki producenckiej „Gabi”, w latach 2010–2013 wiceprezes Fundacji Polsat. W Absolwentka studiów na PWST w Krakowie. Po ukończeniu akademii teatralnej występowała w teatrach: Syrena w Warszawie w latach 1981–1988 i w 2001 roku, Muzycznym w Gdyni w latach 1985–1986, od 1988 do 1999 w Teatrze Rampa w Warszawie i Teatrze Komedia w Warszawie w roku 2000 i 2004. Od 7 listopada 1999 do końca 2000 roku prowadziła teleturniej Sekrety rodzinne na antenie Polsatu. Na antenie tej stacji prowadziła także program Najzabawniejsze zwierzęta świata na zmianę z Piotrem Zeltem. W roku 2000 wystąpiła też w reklamie MK Café. Była jedną z bohaterek książki Optymistki autorstwa Marzanny Graff-Oszczepalińskiej. Zmarła 29 X 2024.

* * *

Renata Łęska-Pluta (1953–2024) – dziennikarka TVP, wieloletnia wydawczyni „Wiadomości”. Przez niemal 30 lat kierowała produkcją telewizji w Sejmie i Senacie. W TVP pracowała jako reporterka, specjalizowała się w tematach gospodarczych. Przez wiele lat zasiadała w kapitule tygodnika „Polityka”, która wybierała najlepszych oraz najgorszych parlamentarzystów. Zmarła 30 X 2024.

* * *

Tadeusz Jarosz ps. „Topacz” (1929–2024) – harcerz Szarych Szeregów, w czasie Powstania Warszawskiego łącznik-drużynowy drużyny listonoszy Harcerskiej Poczty Polowej. Odznaczony Krzyżem Walecznych za męstwo okazane w czasie pełnienia służby. Zmarł 31 X 2024.

* * *