5 godzin temu
Oglądamy archiwalne nagranie VHS. Dziewczynka i jej mama siedzą naprzeciwko siebie, są uśmiechnięte, radosne, grają w łapki. - Tą nie – mówi na oko trzylatka. – Tą też – odpowiada kobieta stanowczo, a jednocześnie ciepło. I nie pozwala córeczce nie używać w zabawie prawej ręki, tej bez dłoni, bez przedramienia. Natalia Partyka z niepełnosprawnością się urodziła. Mimo to stała się tak wielką mistrzynią sportu, iż przez lata jeździła na igrzyska olimpijskie (cztery razy) i na paraolimpiady (siedem razy). Na spotkaniu z przedszkolakami, któremu się przyglądamy, Natalia gwałtownie rachuje, iż jako tenisistka stołowa zdobyła 120-150 medali. Wśród nich jest 12 krążków paraolimpijskich, w tym sześć złotych. Tam Partyka przez 16 lat była niepokonana. Ale w kolekcji trofeów 35-latka z Trójmiasta ma też m.in. pięć medali mistrzostw Europy, które zdobyła rywalizując z przeciwniczkami pełnosprawnymi. Ona to wszystko sobie wywalczyła, bo rosła w przekonaniu, iż może. Że wszystko może.
REKLAMA
Zobacz wideo Igrzyska olimpijskie 2040 w Polsce? Sławomir Nitras: Stać nas
Z takim samym przekonaniem po sukcesy od lat idą Róża Kozakowska, siostry Aleksandra i Natalia Kałuckie oraz Karolina Naja i Adrianna Sułek-Schubert. "Mistrzynie" to dokument o każdej z nich. I choć trochę szkoda, iż nie dostajemy pełnego portretu żadnej z tych fascynujących postaci i inspirujących kobiet, to trzeba przyznać, iż już prezentowany nam szkic każdej z nich jest wielce interesujący.
Miały być warzywami, a biegają po ścianach
Spójrzmy choćby na ten obrazek. Jesień 2024 roku, wydarzenie TEDxWarsaw Women. Na scenę wychodzi Aleksandra Kałucka. Temat mowy: "W drodze na szczyt ważne jest, z kim idziesz". Ola idzie ze swoją siostrą, bliźniaczką. A obie nauczyła chodzić ich mama.
- Jesteśmy z moją siostrą bliźniaczką prezentem na Boże Narodzenie [urodziły się 25 grudnia 2001 roku]. Kiedy moja mama pytała w szpitalu, jak czują się dzieci, słyszała: "Jeszcze żyją". Mówiono, iż w najlepszym wypadku będziemy warzywami do końca życia. Moja mama w to nie uwierzyła. Dzień w dzień dokładnie powtarzała ćwiczenia, które fizjoterapeutka pokazywała jej raz w tygodniu. Mama choćby trochę przesadziła, bo dzisiaj z siostrą dosłownie biegamy po ścianach – żartuje brązowa medalistka olimpijska we wspinaczce na czas.
Jeszcze słyszymy, jak śmieje się publika, do której mówi Ola, a już oglądamy, jak z siostrą naprawdę biega po 15-metrowej ścianie. Każda z nich nie widzi na jedno oko, obie wiele razy słyszały, iż wyczynowy sport jest nie dla nich, a dziś obie wiedzą ponad wszelką wątpliwość, iż są wspaniałe.
Gdyby na paryskich igrzyskach Polska mogła wystawić trzy specjalistki od ich sportu, to całe podium mogłoby być biało-czerwone. Niestety dla sióstr, na całym świecie lepsza od nich jest tylko Aleksandra Mirosław (swoją drogą szkoda, iż w filmie słowem nie wypowiada się o Kałuckich, ale do tego jeszcze wrócimy), a pech Kałuckich polega na tym, iż jeda z nich zamknęła drugiej drogę do marzeń o olimpijskim sukcesie. Ale Natalia, która przegrała siostrzaną walkę, i tak w Paryżu była. Relacjonowała sukces Oli jako reporterka Eurosportu, a w wywiadach udzielanych przez Olę ciągle słyszała powracający refren, który słyszymy i w dokumencie "Mistrzynie": "To jest też medal mojej siostry, bez niej by mnie tu nie było, to najważniejsza osoba w moim życiu".
Miał być medal, była ciąża. I straszny hejt
- Do momentu startu myślałam, iż wrócę z medalem z Paryża – mówi Adrianna Sułek-Schubert. Fantastyczna wieloboistka w lutym urodziła syna, a w sierpniu zaczęła olimpijski siedmiobój z taką werwą, iż przez chwilę chyba wszyscy wierzyliśmy w cuda. Swój bieg płotkarski na 100 metrów Ada wygrała. Tuż za linią mety fetowała, jakby już coś wielkiego zdobyła. W filmie "Mistrzynie" lekkoatletka przyznaje, iż w tamtym momencie była niemal w euforii i przytacza swoje ówczesne myśli. "Mówię sobie: Ada, nie ma problemu!". Niestety, jednak był. Jednak kiedy Sułek-Schubert trenowała, będąc w ciąży, to zwyczajnie nie była w stanie wykonywać takich ćwiczeń, jakie robiły jej rywalki. Finalnie zajęła 12. miejsce.
Przed zajściem w ciążę Ada odważnie deklarowała, iż chce nie tyle olimpijskiego medalu, co złota, olimpijskiego triumfu, realizacji planu maksimum. W filmie opowiada, jak musiała czytać o sobie, iż jest głupia, skoro w drodze do igrzysk zaszła w ciążę. - Ludzie mi życzyli śmierci mojego dziecka – mówi nawet, opowiadając, jaki hejt wywoływał fakt, iż trenuje z dużym, ciążowym, brzuchem. Przed macierzyństwem dla Ady nie było żadnych barier nie do złamania, a teraz – jak mówi – czasami odzywa się w jej głowie chochlik, który mówi, iż może już nigdy nie osiągnie takiego wyniku, jakiego by chciała. Ale teraz ta przeambitna sportsmenka nie myśli już tylko o bieżniach, rzutniach i medalach. Słyszymy od niej, iż teraz najbardziej lubi patrzeć, jak śpi jej mały synek. I jak bawi się z nim jego ojciec. Ona, matka, dopiero teraz poznaje rolę i wzorzec taty, bo sama wychowywała się bez ojca.
Siekiera w kolanie, a w sercu dobro i piękno
Bez ojca lepiej w życiu mogłoby być Róży Kozakowskiej. Ale człowiek, który podobno zawsze chciał mieć córkę, ją nazywał "Bubel" i "Badziew". I bił ją, katował, prawie na śmierć. Zanim trafił do więzienia, zdążył wbić jej siekierę w kolano. Za to, iż dziewczyna wróciła z pucharem z zawodów szkolnych, a on zapowiedział, iż żadną biegaczką nie zostanie.
Róża wspomina, iż mama pomogła zrehabilitować kolano, w którym początkowo nie było czucia. Opowiada, jak cieszyła się, gdy z bólu przepłakiwała noce. Bo to był najlepszy dowód, iż coś w tym kolanie jeszcze żyje. W Róży jest tyle życia, iż widz chciałby na nią dłużej patrzeć i dłużej jej słuchać. Neuroborelioza, endometrioza, czterokończynowe porażenie, wcześniej niezliczone razy od patologicznego złoczyńcy, z którym mieszkała pod jednym dachem – to wszystko nie tylko nie złamało tej dzielnej kobiety, ale pozwoliło jej odkrywać własną siłę. Gdy traciła zdrowie i musiała porzucać najpierw bieganie, a następnie skakanie w dal, to zostawała mistrzynią maczugi i kuli. Biła rekordy świata, zdobywała medale paraolimpijskie. Jak to robiła? - Niektórzy mówią, iż zdrowie jest najważniejsze. Owszem. Ale ja już go dawno nie mam. Żyję po to, żeby zwyciężać – mówi, patrząc nam w oczy przez kamerę. Tak, moc spojrzenia Róży Kozakowskiej po prostu się czuje. I jej siłę spokoju.
Szkoda, iż w "Mistrzyniach" nie ma historii startu Róży na paraolimpiadzie w Paryżu. Tam pobiła rekord świata w rzucie maczugą i zdobyła złoty medal. Okupiła to ogromnym cierpieniem, bo wypadł jej bark ze stawu. I prosto ze stadionu trafiła do szpitala. A gdy dowiedziała się, iż traci medal z powodu dyskwalifikacji za zbyt dużą poduszkę na siedzisku, na którą opadała po rzutach, to przyjęła to w sposób, który po prostu warto byłoby pokazać. Żeby mieć instrukcję, jak można przyjąć choćby najgorsze wieści.
- Wyobraź sobie ten moment, gdy w konkursie rzutu maczugą Róża w drugiej kolejce ustanawia nowy, fantastyczny, rekord świata, ja stoję paręnaście metrów od tego i cieszę się, a nagle się dziwię, widząc, iż ona zjeżdża, iż dalej już nie będzie rzucała. Myślę: "No tak, jeszcze za kilka dni będzie miała pchnięcie kulą, może nie chce się przemęczać, tu już na pewno wygra". Niestety, nie idzie do mnie i do mixed zony, do której bym ją zabrał. Okazuje się, iż wyrwała bark. Jadę z nią do kliniki, tłumaczę i widzę jej wielki ból. A w pewnym momencie słyszę: "Ból jest taki, jakbym znów dostała siekierą w kolano". […] Gdy się okazało, iż przez dyskwalifikację Róża straciła rekord świata i olimpijskie złoto, to ona się wcale nie wkurzała, nie tłumaczyła, iż przecież ta zbyt duża poduszka nie dawała jej żadnej przewagi, tylko po prostu chroniła jej zdrowie. Ona tyle w życiu przeszła strasznych rzeczy, a tu się nie załamała, tylko mówiła, iż bardzo dobrze, iż trafiło na nią, a nie na kogoś innego, bo ona się nie da, wróci na igrzyska i zdobędzie kolejny złoty medal. Bo jeden, z Tokio, już ma. Więcej – Róża się martwiła czy ta dyskwalifikacja nie podłamie ekipy – opowiadał mi jeszcze w trakcie paryskiej paraolimpiady Michał Pol, attaché prasowy reprezentacji Polski.
A może teraz "M jak Mamy"?
Oczywiście, szykując 80-minutowy film o sześciu bohaterkach trzeba wybierać, które wątki się zmieszczą, a które nie. Pewnie z jakichś względów "Mistrzynie" mają format nie odcinkowy, tylko taki jak zrealizowane wcześniej przez Papaya Films dokumenty o Robercie Lewandowskim i o Jakubie Błaszczykowskim. Ale mając takie bohaterki jak Kozakowska, naprawdę aż prosi się o serial. Z odcinkiem poświęconym tylko jej. Odcinek o siostrach Kałuckich też byłby świetny. Pewnie znalazłoby się w nim miejsce również dla naszej jedynej mistrzyni olimpijskiej z Paryża, a na co dzień największej rywalki Oli i Natalii, czyli dla wspomnianej już wcześniej Aleksandry Mirosław. Ale pójdźmy dalej. Czy na swój, powiedzmy, 40-minutowy odcinek nie zasługiwałaby czterokrotna medalistka olimpijska, Karolina Naja?
Ludzie nie znają naszej wybitnej kajakarki. Szkoda. W całej historii polskiego sportu więcej krążków z igrzysk przywiozły tylko dwie kobiety – Irena Szewińska i Justyna Kowalczyk. Naja mówi w "Mistrzyniach" o tym, jak z pandemicznych igrzysk w Tokio przywiozła dwa medale, pokonując w drodze do nich największy kryzys w karierze. To był kryzys niewiary. Nie jej niewiary, ale niewiary w nią. W to, iż pogodzi rolę sportsmenki i matki. Pod koniec 2018 roku urodziła syna, igrzyska pierwotnie miały się odbyć latem 2020 roku, ale przez covid przesunięto je o rok. Karolinie trudno było wytrwać, myślała już o końcu kariery. Ale dała radę. A na koniec tamtych igrzysk w dowód uznania poniosła polską flagę na ceremonii zamknięcia imprezy.
Obrazków z tamtej parady z Nają na czele w filmie nie widzimy. Nie wiemy też, dlaczego mama i mały Mieciu razem trenują (piękne zdjęcia z siłowni), a choćby morsują (chyba jeszcze ładniejsze kadry!). Rozumiemy to na poziomie emocji, więzi, ale nie słyszymy, jak to się stało, iż Tokio minęło, dało sukces, a mama płynie dalej. Nie słyszymy też, jak Naja odebrała niepowodzenie w Paryżu, gdzie znów miały być medale, a odpłynęły. Czy na to zabrakło czasu? Najwyraźniej. Znowu: szkoda.
"Mistrzynie" to rzecz o postaciach wielkich i dla prawdziwych kibiców to powinien być format większy, bogatszy. Ale oczywiście film i tak jest interesujący i bez wątpienia inspirujący. Jasne jest, iż zobaczyć go powinni wszyscy, a kobiety zwłaszcza. Szczególnie młode, walczące z kompleksami, z ograniczeniami własnymi i systemowymi. Albo/i te niewalczące, bo nie potrafiące znaleźć w sobie siły na walkę.
Dobrze, iż taki dokument powstał. Ale oby nie był jedynym sportowym, pozapiłkarskim. Skoro twórcy "Mistrzyń" nie skorzystali z okazji, żeby zrobić serial "M jak Mistrzynie" zamiast filmu, to podpowiadam, iż z udziałem części bohaterek "Mistrzyń" można by już zacząć pracę nad serialem "M jak Mamy-Mistrzynie". I już do udziału w projekcie można zapraszać choćby Aleksandrę Król-Walas, która ma malutką córkę i medal snowboardowych MŚ, czym potwierdza, iż za niecały rok będzie wielką nadzieją całej Polski na medal igrzysk olimpijskich w Mediolanie i Cortinie. Podpowiadam jeszcze jedno nazwisko: Kaja Ziomek-Nogal. To też młoda mama, której zimą będziemy mocno kibicowali, bo już minionej zimy potrafiła wygrać zawody Pucharu Świata i zdobyć medal MŚ. I również dlatego, iż – tak samo jak Król-Walas – to pełna życia i mająca wiele do powiedzenia kobieta-sportsmenka. Taka, jak bohaterki "Mistrzyń".
Film „Mistrzynie" zostanie zaprezentowany szerokiej publiczności podczas 21. edycji Festiwalu Millennium Docs Against Gravity – jednego z najważniejszych wydarzeń filmowych w Polsce poświęconego filmom dokumentalnym. Premierowy pokaz odbędzie się 17 maja o godzinie 18:00 w warszawskiej Kinotece. Bezpłatne wejściówki na pokaz można odbierać od piątku, 9 maja, w Centrum Festiwalowym.
