Marazm polskich przełajów na przestrzeni lat

W 2005 roku w holenderskim Tilburgu odbyły się Mistrzostwa Europy w Biegach Przełajowych. Polska drużyna juniorów sięgnęła wtedy po złoty medal w składzie Kamil Murzyn, Marcin Chabowski, Arkadiusz Gardzielewski i Łukasz Skoczyński. Był to początek kilku dobrych lat polskiego przełaju. Niestety coś poszło w złą stronę i w tej chwili notujemy regres w tej konkurencji, która w innych krajach jest wyznacznikiem siły biegania.

Tilburg 2005

W dwunastych Mistrzostwach Europy w Biegach Przełajowych w Tilburgu nasza reprezentacja osiągnęła ogromny sukces. Drużyna juniorów zdobyła złoto, wyprzedzając Brytyjczyków, którzy byli i są przełajową potęgą. Najwyżej indywidualnie był Marcin Chabowski na ósmym miejscu. Dziesiąty był Arkadiusz Gardzielewski, dziewiętnasty Kamil Murzyn, a Łukasz Skoczyński dobiegł na 23. pozycji. Nie było medali indywidualnych, ale siłę lekkiej atletyki poznaje się po klasyfikacjach drużynowych czy tabelach punktowych uwzględniających pierwsze ósemki na wielkich imprezach.

Żeby nie było zbyt kolorowo, Polska nie miała reprezentanta wśród seniorów, a jedyna seniorka Justyna Bąk skończyła na 42. miejscu. Mimo to sukces juniorów mógł pociągnąć rozkwit przełajów w Polsce, które są bardzo doceniane za granicą. W krajach takich jak Wielka Brytania, Francja, Hiszpania, Włochy czy Holandia, przełaje są bardzo istotną częścią sezonu. Biegacze z tych państw dominują także w biegach ulicznych, czy stadionowych. Można zastanawiać się, co jest skutkiem, a co przyczyną, jednak trening w przełaju zdaniem wielu trenerów i zawodników powinien dobrze budować formę na sezon letni.

San Giorgio su Legnano 2006

Rok później impreza gościła we Włoszech. Tam nasze zespoły U23 sięgnęły po dwa medale. Kobiety zajęły drugie miejsce w składzie Katarzyna Kowalska, Sylwia Ejdys, Marta Wojtkuńska i Justyna Mudy. Pierwsza z nich zajęła także wysokie miejsce indywidualnie, finiszując na dziewiątej pozycji. Sylwia Ejdys była piętnasta, Marta Wojtkuńska osiemnasta, a na miejscu 23. dobiegła Justyna Mudy.

Wśród młodzieżowców, skład Kamil Murzyn, Łukasz Parszczyński, Artur Kozłowski i Hubert Prokop zdobył brąz. Murzyn ukończył na dziewiętnastej pozycji, Parszyczyński był dwudziesty, a dwudziesty drugi dobiegł Kozłowski. Cała trójka biegła razem, kończąc w przedziale sekundy. Trzydziesty był Hubert Prokop.

Toro 2007

Hiszpańskie mistrzostwa były dla nas jeszcze lepsze. Kobieca drużyna U23 sięgnęła po brąz. Również brąz indywidualnie zdobyła Katarzyna Kowalska. Dwunasta była Dominika Nowakowska, siedemnasta Marta Wojtkuńska, a dwudziesta szósta Agnieszka Ciołek.

Mężczyźni w U23 zdobyli srebro. Indywidualnie Artur Kozłowski był siódmy, Łukasz Parszczyński ósmy, czternasty Arkadiusz Gardzielewski, a Radosław Kłeczek dwudziesty trzeci. W U20 srebro zdobyła Danuta Urbanik, a skład Polek z Angeliką Cichocką, Izabelą Trzaskalską i Karoliną Waszak otarł się o podium zajmując czwarte miejsce

I chociaż dalej nie wysyłaliśmy seniorów, to sukcesy młodszych sportowców mogły napawać optymizmem. Był to najprawdopodobniej najlepszy polski występ na ME i jedyny, w którym zdobyliśmy aż cztery medale.

Bruksela 2008

W 2008 roku mistrzostwa gościły w stolicy Belgii. Z tej imprezy nie przywieźliśmy medali. Najbliżej była męska drużyna U23 kończąc na czwartym miejscu. Dwunasty był Marcin Chabowski, 25. lokatę zajął Mateusz Demyszczak, oczko niżej dobiegł Błażej Brzeziński. Trzydziesty był Kamil Murzyn. Pokaz siły pokazały Brytyjki w U20, które zajęły pierwsze sześć miejsc.

Dublin 2009

W 2009 roku w stolicy Irlandii było jeszcze gorzej. Najlepszym miejscem była 22. pozycja Katarzyny Broniatowskiej. W tym samym biegu swój pierwszy medal zdobyła także Norweżka Karoline Grovdal, która wygrała w tym roku w Brukseli. Grovdal zdaje się być z roku na rok coraz silniejsza, a niestety Katarzyna Broniatowska już kilka lat temu zakończyła swoją karierę.

Albufeira 2010

Portugalskie mistrzostwa były ostatnimi, na których złoty medal seniorów zdobył Ukrainiec Sergyi Lebid. Łącznie ma ich na koncie dziewięć, a przez dwanaście lat tylko raz nie znalazł się na podium imprezy. Polacy drużynowo ponownie nie osiągnęli nic szczególnego. Na uwagę zasługuje jedynie dziewiąte miejsce Marka Kowalskiego w U20.

Velenje 2011

W 2011 roku przełaje zagościły w Słowenii. Najlepszym miejscem, wąskiej kadry Polski, było trzydziesta pierwsza lokata Pauli Kociewskiej. Kociewska niestety gwałtownie zrezygnowała z uprawiania biegania. Miejsce wyżej podczas tamtych mistrzostw zajęła nieznana jeszcze wtedy nikomu Brytyjka Laura Muir. Aktualna wicemistrzyni olimpijska na 1500 metrów.

Budapeszt 2012

Wreszcie złoto! Szymon Kulka w biegu U20 sięgnął po złoty medal, walcząc w trudnych, śnieżnych warunkach. Za jego plecami przybiegli m.in. tacy zawodnicy jak Francuz Bedrani, czy Belg Kimelli. O Kulce już wtedy mówiło się, iż to polska nadzieja na przyszłość i bardzo perspektywiczny zawodnik. W tym samym roku awansował do finałowego biegu na 3000 metrów z przeszkodami na Mistrzostwach Świata Juniorów. Rok wcześniej sięgnął po brąz Mistrzostw Europy Juniorów w biegu na 10 000 metrów.

Belgrad 2013

W stolicy Serbii zdobyliśmy kolejny indywidualny medal. W biegu juniorek, srebro wywalczyła Sofia Ennaoui, która podczas swojej kariery dobrze radziła sobie w przełaju. Dla Ennaoui przełaje były uzupełnieniem treningu wykonywanego do zawodów stadionowych. W tamtym sezonie została także Wicemistrzynią Europy Juniorów na 1500 metrów.

Samokov 2014

Z Bułgarii nie przywieźliśmy medalu, ale wreszcie, po latach, dobrze zaprezentowaliśmy się w seniorskim wyścigu. Siódma była Iwona Lewandowska (obecnie Bernardelli), dla której był to naprawdę dobry rok. Wygrała mocny maraton w Eindhoven, czy Great Irland Run w Dublinie. Była czwarta w słynnym biegu sylwestrowym w Madrycie.

Hyères 2015

Na Lazurowym Wybrzeżu świetnie radzili sobie Hiszpanie. W biegu seniorów zajęli miejsca od drugiego do piątego, a także siódme. Dwunasty w U23 był Szymon Kulka, który był najjaśniejszym punktem, skromnej polskiej reprezentacji. Kulka w tamtym sezonie poszedł już w trening półmaratoński, startując w Wiązownie, Warszawie i Radomiu. Mogło to zabrać szybkość, jaką dysponował jeszcze dwa lata wcześniej.

Chia 2016

We włoskiej miejscowości Chia po medal sięgnęła ponownie Sofia Ennaoui. W biegu U23 wywalczyła złoto. Było to zwieńczeniem jej genialnego sezonu. Świetnie radziła sobie w całym cyklu Diamentowej Ligi, a na Igrzyskach w Rio była dziesiąta. Piąta w Chia w U23 była Katarzyna Rutkowska. Niestety były to ostatnie, tak wielkie polskie sukcesy w przełajach.

Šamorín 2017

W pobliskiej Słowacji ósma w biegu w kategorii U23 była studiująca w USA Weronika Pyzik. Reszta reprezentacji wypadła bardzo słabo. Pyzik miała być naszą nadzieją na mocne, kobiece biegania. Niestety od dwóch lat nie zobaczyliśmy jej w żadnych zawodach.

Tilburg 2018

Mistrzostwa w Holandii ponowne były dla nas szczęśliwe. Brąz w U23 zdobyła Weronika Pyzik. Czternasta w biegu seniorek dobiegła Anna Gosk. Nie można jednak równać tego do poziomu drużynowego biegania w 2008 roku.

Lizbona 2019

W biegu U20 piąta w Portugalii była Zofia Dudek, która jak Pyzik studiuje w USA. W tamtym sezonie Dudek została też Mistrzynią Europy U20 na 3000 metrów. Dudek miała reprezentować nas również w tym roku, jednak druga część jej sezonu nie była zbyt udana. jeżeli chodzi o występy na Mistrzostwach Europy w przełajach, było to ostatnie tak wysokie miejsce reprezentanta Polski na tej imprezie. W trzech kolejnych edycjach mogliśmy jedynie pomarzyć o takim wyniku.

Dublin 2021

Po pandemicznej przerwie mistrzostwa wróciły do Irlandii. Niestety występ nasze kadry był mierny. Siedemnaste miejsce Beaty Topki w U23 to najlepsza polska pozycja podczas imprezy.

Turyn 2022

Identyczne miejsce we Włoszech, jak rok wcześniej Topka, zajęła Katarzyna Napiórkowska. Siedemnasta lokata w biegu juniorek oraz dużo słabsze pozostałe rezultaty nie napawały optymizmem.

Bruksela 2023

Napiórkowska była najlepszą Polką również w zakończonych niedawno mistrzostwach w Belgii. Tam w biegu w kategorii U20 dobiegła na jedenastym miejscu. Niestety ze startu indywidualnego musiał zrezygnować Kamil Herzyk, który w trybie awaryjnym zastąpił kontuzjowanego Groberskiego w sztafecie mix. Herzyk na Mistrzostwach Europy Juniorów zajął w tym roku piąte miejsce w biegu na 3000 metrów i mógł realnie walczyć o medal indywidualnie.

O zawodnikach i zawodniczkach sięgających po drużynowe i indywidualne laury w latach 2005 – 2006 mówiono, iż są „polskim złotym pokoleniem”. Po latach dodano jeszcze jedno określenie „polskie, zaprzepaszczone, złote pokolenie”. Zawodnicy Ci prezentowali solidny, europejski poziom jednak bez większych sukcesów. Największym, seniorskim osiągnięciem, tamtego pokolenia było czwarte miejsce na Mistrzostwach Europy w półmaratonie w wykonaniu Marcina Chabowskiego.

Polskie przełaje leżą. Przyczyn takiego stanu rzeczy, jest prawdopodobnie wiele. Zawodnicy nie garną się do biegania przełajów, szczególnie jeżeli chodzi o biegi seniorów. Nasi najlepsi maratończycy nie startują w przełajach, bo nie są choćby szczególnie zainteresowani bieganiem na 5 i 10 kilometrów na ulicy. Między innymi przez to, iż nie mieliby z tego nic. Polski Związek Lekkiej Atletyki nie zapewnia kokosów za medale w przełajach. Można dostać obóz w Szklarskiej Porębie pod warunkiem spełnienia dosyć niejasnych wymagań dyktowanych przez zarządzających Blokiem Wytrzymałościowym w PZLA. Mistrz i mistrzyni mogą też wyjechać na Mistrzostwa Europy, chociaż to wcale nie jest takie pewne. Niestety w Polsce nikt nie traktuje poważnie przygotowań do przełajów w kategorii seniorów i takie wycieczki kończą się w ostatnich latach słabymi występami.

W Polsce nie ma także kultury biegania przełajów na wysokim poziomie. W krajach dużo bardziej rozwiniętych pod względem biegania przełaj stoi na wysokim poziomie. U nas, poza Mistrzostwami Polski, nie ma okazji do ściągania się na większej imprezie. Chociaż w porównaniu do przełajów w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii czy Francji, nasze mistrzostwa ciężko nazwać większą imprezą. Może też dlatego niedawno pisaliśmy o urodzaju francuskich maratończyków podczas maratonu w Walencji. Pięciu mężczyzn zdobyło minima na Igrzyska w Paryżu. Amdouni wielokrotnie zdobywał wysokie miejsca w Mistrzostwach Europy w przełajach, w tym złoto drużynowo rok temu. Podobnie w przełajach startował Felix Bour, czy Benjamin Choquert, który często przybiegał za naszymi zawodnikami w kategoriach U20 i U23 w przełajach, jednak teraz może poszczycić się rekordem maratońskim 2:07:42. On także pochodzi z rocznika 1986, tego, który u nas został zmarnowany.

Również imprezy komercyjne nie przyciągają elity. Bieg będący w cyklu przełajowym World Athletics, który odbywał się niedawno w Bydgoszczy, nie przyciągnął nikogo z zagranicy, ani szerszej, polskiej stawki. W kuluarach śmiano się, czy nagrody widoczne na bonach z podium podane są w funtach, bo jeżeli w złotówkach, to nie zwracały się choćby buty.

W polskim bieganiu brakuje finansowania i jasnych zasad. To zniechęca do udziału m.in. w przełajach, bo większość mocniejszych zawodników i zawodniczek ucieka do wojska i do maratonu, który może przynieść większe korzyści. Brakuje też opieki nad zawodnikami. Śledząc listy wyników na przestrzeni lat, łatwo zauważyć, iż polscy zawodnicy gwałtownie kończą kariery, a ich rywale z kategorii U20 czy U23 sprzed kilku, kilkunastu lat w tej chwili są silnymi seniorami.

Warto jednak dodać, iż to nie jedyne problemy polskiego biegania. W Mistrzostwach Europy w przełajach startowały takie osobowości jak Jakob Ingebrigsten, Siffan Hassan, Yeman Crippa czy Konstanze Klosterhalfen. Oni też pewnie mogliby liczyć na większe pieniądze poza przełajami, coś jednak kazało im postawić na przełaj.

O komentarz i ewentualne wnioski wyciągnięte z obecnego sezonu przełajowego zapytaliśmy Szefa Bloku Wytrzymałości PZLA pana Zbigniewa Rolbieckiego. Niestety nie udzielił nam odpowiedzi.

Ilość zdobytych medali oraz punktów przez Polską reprezentację w Mistrzostwach Europy w biegach przełajowych w latach 2005 – 2023:

Podobny tekst pisaliśmy w 2019 roku – Polskie błoto – przełaje nikomu niepotrzebne? Niestety jak widać, nic od tego czasu się nie zmieniło.